فرادید؛ مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که می تواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، "آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون" است که مهمترین اثر این آشنایی و آگاهی را می‌توان در پیشگیری از وقوع بسیاری از مشکلات حقوقی دانست؛ بنابراین، امروز تلاش داریم تا موضوع "ظهرنویسی چک و سفته" را بررسی کنیم.
احتمالا همه با چک و سفته آشنایی دارید منظور از ظهرنویسی چک و سفته، امضای پشت چک و سفته می‌باشد. در مواردی شما چکی را از شخصی می‌گیرید و می‌خواهید به شخص دیگری انتقال دهید که پشت آن را امضا می‌کنید. معمولا و به صورت عامیانه به این عمل ظهرنویسی می‌گویند.
به گزارش فرادید؛ صرف امضای چک که در وجه شما صادر شده، شامل این مورد نمی‌گردد؛ ولی مثلا آقای الف چک صادر می‌کند و تحویل آقای ب می‌دهد. آقای ب، الف را قبول نداشته و می‌گوید: احتمالا چک الف اعتباری ندارد؛ چون قبلا بد حسابی کرده‌است. در اینجا آقای ج، پشت چک را به عنوان ضمانت امضاء می‌کند؛ به این عملی که ج انجام داده ظهر نویسی می‌گویند که معمولا مسئولیت تضامنی ایجاد می‌کند.
مسئولیت تضامنی یعنی اینکه ب می‌تواند علیه هم الف و هم ج بابت طلب خود طرح دعوا نماید. نکته مهمی که باید مورد توجه باشد این است که ظهر نویسی، حتما باید تا 15 روز از تاریخ چک و در مواردی، تا 45 روز علیه ظهر‌نویس اقدام کند. در صورتی که در این موعد اقدام نکند مسئولیت ضامن بلا اثر می‌شود.
نکاتی که درباره «چک و سفته ظهر نویسی شده» باید بدانید
کلیه کسانی که در چک از خود امضاء بر جا می‌گذارند در مقابل دارنده چک، مسئولیت تضامنی دارند و در صورتی که چک در سر رسید پرداخت نگردد، دارنده می‌تواند پس از گرفتن گواهی عدم پرداخت، با رعایت مواعد قانونی، علیه هر یک از امضاء کنندگان، بدون رعایت تقدم و تأخر، اقدام به دعوا نماید و وجه چک را وصول کند.
آثار ظهرنویسی
دو قاعده اساسی در ظهرنویسی جاریست:
- قاعده مسئولیت تضامنی ظهر‌نویسان
- قاعده عدم ورود ایرادات
اقامه کننده دعوا، ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را از حیث تاریخ رعایت کند
مسئولیت تضامنی ظهر‌نویسان
کلیه کسانی که در چک، از خود امضاء بر جا می‌گذارند، در مقابل دارنده چک مسئولیت تضامنی دارند و در صورتی که چک در سر رسید پرداخت نگردد، دارنده می‌تواند، پس از گرفتن گواهی عدم پرداخت با رعایت مواعد قانونی، علیه هر یک از امضاء‌کنندگان بدون رعایت تقدم و تأخر اقدام به دعوا نماید و وجه چک را وصول کند.
ماده 249قانون تجارت، در خصوص برات صراحتاً این موضوع را بیان می‌دارد و به دارنده برات، این حق را می‌دهد که در صورت عدم تادیه و اعتراض به هر کدام از آنها که بخواهد (امضاء کنندگان) منفردا یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعا رجوع نماید.
همین حق را هر یک از ظهر‌نویس‌ها، نسبت به برات دهنده و ظهر‌نویسان ما قبل خود دارد. اقامه دعوا بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین، موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولین برات نیست. اقامه کننده دعوا، ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را از حیث تاریخ رعایت کند وضامنی که ضمانت برات دهنده یا محال‌علیه یا ظهر‌نویس را کرده‌است، فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده‌است.
لذا با توجه به ماده فوق‌الذکر مسئولیت هر یک از امضاء کنندگان چک، به تفکیک توضیح داده می‌شود:
ایشان چک را ایجاد می‌کند و به دارنده آن تسلیم می‌نماید و با صدور چک باعث ایجاد مسئولیت برای انجام دستور پرداخت خواهد شد؛ و چنانچه دستور او در سر رسید انجام نگیرد، مسئول خسارت وارده به دارنده آن می‌باشد؛ زیرا نمی‌توان سند را به جریان گذاشت ومسئولیت اجرای آن را به عهده نگرفت.
ظهر‌نویس، دارنده ی چکی است که چک خود را به وسیله ظهرنویسی به دیگری انتقال می‌دهد. ظهرنویسی، فقط یک انتقال طلب ساده نیست، بلکه ظهر‌نویس پرداخت وجه چک را هم تضمین می‌کند. با انتقال چک، رابطه بین ظهر نویس و دارنده چک قطع نمی‌شود، بلکه ظهر‌نویس در مقابل دارنده جدید چک، ودارنده بعدی، ضامن پرداخت است. (ماده 249قانون تجارت)
قانون چک در خصوص ضامنین، مقرراتی را ذکر ننموده، بلکه اجازه داده با رجوع به قانون تجارت این مهم حل شود.در این خصوص، بند آخر ماده 249قانون تجارت مقرر می‌دارد: ((ضامن که ضمانت برات دهنده یا محال‌علیه یا ظهر نویس را کرده‌است با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.)) بنابراین، مسئولیت ضامن برات یا چک، بسته به این است که از چه کسی ضمانت نموده‌است.
