شناسه : ۷۶۳۴۱۰ - چهارشنبه ۱۸ بهمن ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۴۹
نور در معماری داخلی، تعلق خاطر به خانه را احساس کنید!
اگر با مطلب شماره پیشین مجله منزل همراه بوده باشید قطعا به خاطر دارید که کاملا با مفهوم کلی حس مکان در خانه آشنا شدیم
اگر با مطلب شماره پیشین مجله منزل همراه بوده باشید قطعا به خاطر دارید که کاملا با مفهوم کلی حس مکان در خانه آشنا شدیم. همان طور که ذکر کردیم اگر فرد نسبت به محیط خانه خود شناخت کافی داشته و بتواند نیازهای طبیعی خود را برطرف نماید، به مرور زمان نسبت به خانه خود احساس تعلق پیدا خواهد کرد. اگر انسان از حس مکان بی بهره بماند دچار خستگی و دلسردی می شود. یکی از عوامل کالبدی که در ایجاد حس مکان و تعلق، مؤثر است نور و چگونگی به کارگیری آن در فضای داخلی است؛ لذا در ادامه به بررسی ماهیت و نقش نور در ایجاد حس مکان می پردازیم .
ماهیت نور در معماری
به طور کلی ماهیت نور را می توان به دو دسته نور طبیعی و نور مصنوعی تقسیم بندی نمود. منظور از نور طبیعی، نوعی از نور است که به صورت بالفعل از خورشید و ماه سرچشمه می گیرد و موجب روشنایی فضا در روز و شب می گردد، ولی نور مصنوعی نوری است که به صورت ارادی توسط انسان از راه تبدیل انرژی حاصل می شود.
نفوذ نور در فضای معماری
نور طبیعی از پدیده های مؤثر در روند طراحی فضاهای معماری به خصوص فضای خانه است. از سویی نور مصنوعی از اجزای اساسی و ضروری ساختمان است که وظیفه آن روشن کردن فضا به منظور قابل رؤیت ساختن آن است؛ بنابراین نور در قدم اول امکان دیده شدن پدیده ها را فراهم می کند و بدون آن در تاریکی دیدن اجسام امکان پذیر نیست. هم چنین روشنایی هر فضای معماری باید متناسب با نوع فعالیت هایی که در آن جریان دارد تأمین شود.
نور و حس مکان
روشن است که طراحی نور در هر مکان باید با توجه به حس و حال و بار معنایی ویژه ای که از راه عوامل فیزیکی و ذهنی القا می شود، اجرا گردد. این بدان معناست که طراحی نور در هر مکان، نه تنها نباید منافاتی با حال و هوای آن منافاتی داشته باشد، بلکه باید تقویت کننده آن نیز به حساب آید؛ به عنوان مثال در طراحی یک فضای تاریخی می بایست قدمت و خاطره انگیزی فضا با نورپردازی مناسب، مورد تأکید قرار گیرد، در صورتی که در طراحی یک فضای مدرن باید شادابی و دقت، برجسته تر گردد.
نورپردازی مصنوعی در فضای داخلی
- فضایی که با نور یکنواخت پر شده باشد بسیار خنثی است و اصولا در تاریکی محض نیز فضایی وجود ندارد. برخلاف این دو، فضایی که مملو از تضاد سایه روشن ها باشد سرشار از نیروهای بصری است؛ بنابراین لازم است از ایجاد نور یکنواخت اجتناب کرده و با ایجاد سایه و روشن و نورهای مختلف، پیام های بصری نوری به وجود آورید و فضا را جذاب تر کنید. استفاده از نورهای رنگی در جایی که کار حساس چشمی یا تشخیص دقیق رنگ ها مطرح نباشد مانعی ندارد و حتی منجر به ایجاد تنوع در فضا نیز خواهد شد.
- از مهم ترین مشخصه های نور طبیعی، توالی و دگرگونی آن در طول روز است که باعث تغییر حالات فضا در ساعات مختلف می شود. نور صبح در حس پویایی و تلاش روزانه، تأثیر زیادی داشته و با کاهش شدت آن در شب به صورت ناخودآگاه، احساس آرامش پس از یک روز کاری به انسان القا می شود. در همین راستا نور مصنوعی نیز می‌تواند با رنگ ها و جلوه های متفاوت خود باعث تغییر چهره یک مکان شود، از این رو می توان با ایجاد تغییر در شدت روشنایی و نحوه تابش آن، عرصه هایی از نور و تاریکی را در خانه ایجاد نمود که همین امر منجر به تغییر حال و هوای فضا می‌شود. نورپردازی مناسب می تواند فضایی بسیار چشم نواز و رؤیایی خلق کند و در عین حال طراحی نامناسب آن نیز امکان دارد فضایی هراس انگیز و خسته کننده را به وجود آورد.
- چشم انسان به طور طبیعی عادت دارد در بالای سر، نوری شدیدتر و در پایین نوری ضعیف تر ببیند؛ بنابراین تولید همین شرایط در فضای معماری برای انسان مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی برعکس آن در طول زمان باعث ایجاد ناراحتی و تحریک عصبی می‌شود؛ بنابراین بهتر است در نورپردازی از نور مصنوعی برای تابش نور توجه کافی داشت.
- در طبیعت در طول روز، شدت روشنایی و حرارت رنگ نور تغییر می کند. به طور کلی می توان گفت چشم عادت دارد فضاهای بسیار روشن را با نور سرد و فضاهای کم نور را با نور گرم ببیند. این امر نشان دهنده رابطه شدت نور و دمای حسی فضا است؛ به همین دلیل بهتر است فضاهای وسیعی را که نیازمند نور زیاد هستند با منابع نور سرد و فضاهای کوچک تر را که بیش تر برای دورهم جمع شدن و ایجاد محیط صمیمی مدنظر هستند و در آن ها فعالیت بصری دقیقی صورت نمی گیرد با منابع نوری گرم تر نورپردازی کرد. این بدان معناست که به وسیله نورپردازی می توان فضایی را وسیع تر و یا کوچک تر نشان داد، فقط کافی است نورپردازی را بر روی دیوار و کنج محیط انجام دهید، به این ترتیب اطراف محیط روشن تر از مرکز شده و بزرگ تر جلوه می کنند .
- انسان برای بهتر دیدن اشیاء، نیازمند مقداری تضاد بین شیء و زمینه است. فضایی که همه اشیای آن رنگ و روشنایی یکسانی داشته باشند خسته کننده و آزاردهنده است. انسان به طور طبیعی عادت دارد تورفتگی ها را تیره تر و برجستگی ها را روشن تر ببیند. ایجاد این حالت با نور مصنوعی، فضا را به وضعیت طبیعی نور روز نزدیک تر می‌کند؛ بنابراین طراح با استفاده از رنگ ها و یا روشنی ، تیرگی و ایجاد تضاد می تواند محیط را خوانا و جذاب کند .
نقش نور در ایجاد حس تعلق خاطر در معماری
نورپردازی مناسب می تواند عامل تقویت کننده هویت یک مکان و ارتقاء شخصیت ویژه آن محسوب شود. با نورپردازی مناسب می توان بر جذابیت و در نتیجه سرزندگی فضاها افزود؛ لذا یکی از عوامل بسیار مهمی که سبب می شود انسان با قرار گرفتن در برخی از فضاها و مکان ها احساس شادی و شعف کند و بیش ترین لذت را از بودن و ماندن در آن محیط ببرد و یا بالعکس در فضاها و مکان هایی غمگین، دل مرده ، افسرده و بی قرار شود با اصل مهم نور و نورپردازی ارتباط دارد، از این رو حضور نور طبیعی در محیط و به کارگیری روش های صحیح نورپردازی مصنوعی در ایجاد حس مکان و حس تعلق به ویژه در محیط خانه مؤثر است؛ بنابراین با رعایت نکات مطرح‌شده در بند پیشین می توان فضایی با حس مکان منحصربه فرد فراهم نمود؛ زیرا طراح داخلی گذشته از آن که با ایجاد تقارن، تناسب، تعادل و... احساس رضایت و آرامش را برای کاربران به وجود می آورد، با رعایت اصول نورپردازی و استفاده صحیح از نور طبیعی حس تعلق خاطر نسبت به محیط را برای افراد فراهم می کند.
منبع : مجله منزل ؛ مویسنده : مائده ضیاپور
