بحث پیرامون فرقه های صوفیه از دو جهت دارای حساسیت و اهمیت ویژه ای است: نخست آن که، این فرقه ها در جوامع اسلامی بسیار متنوع و تأثیرگذارند و به همین دلیل، داوری یکسانی نیز نمی توان بر آن ها داشت و لازم است با دقت و بدون پیش داوری آن ها را گزارش و توصیف کرد و سپس به تجزیه و تحلیل آن ها پرداخت.
جهت دیگر اهمیت و حساسیت فرقه های صوفیه این است که فرقه های صوفیه موجود در جامعه ی معاصر ایران، با پاره ای از مبانی فکری جمهوری اسلامی، یعنی عقلانیت اسلامی که از اسلام ناب به دست می آید در تعارض هستند. توضیح مطلب این که به طورکلی، در کشور ما در حال حاضر ده جریان فکری فعالیت می کنند که هر ده مورد از جریان های معاصر (با تنوع فراوان میان آن ها)، با عقل گرایی اسلامی و مبنای فکری جمهوری اسلامی چالش دارند.
جریان عقل گرایی اسلامی با مؤلفه های معرفت شناسی رئالیستی (موجه دانستن چهار منبع شناخت یعنی، حس و تجربه، عقل، شهود و وحی و اعتقاد به امکان و معیار معرفت و تأکید بر رئالیسم) و انسان شناسی خدا محورانه (نفی اومانیسم و اعتقاد به کرامت انسان و رساندن او به مبدأ المبادی و غایت الغایات یعنی خداوند سبحان، به وسیله ی دین الهی و پیامبران آسمانی) و هستی شناسی جامع نگرانه (اعتقاد به جهان مادی و مجرد، دنیا و آخرت، نظام علّی و معلولی یا نظام تجلیات) و ارزش شناسی سعادت مدارانه (حاکمیت فقه و اخلاق اسلامی و حداکثری دانستن آن ها) استقرار یافته است؛ اما ده جریان چالش برانگیز در مقابل جریان عقل گرایی اسلامی قرار دارند که در چگونگی و گستره ی چالش های آن ها، تفاوت فراوانی وجود دارد. برخی از این جریان ها در اندیشه، تفکر و دسته ای در بُعد فرهنگ اسلامی با جریانِ یاد شده چالش خود را آشکار می سازند.
این جریان های ده گانه عبارت اند از: «جریان خرده فرهنگ های موسیقی مدرن، جریان شیطان پرستی، جریان فمینیسم، جریان هایدگری ها، جریان روشنفکری تجددگرا، جریان سنت گرایی، جریان تجدد ستیزی افراطی، جریان مکتب تفکیک، جریان بهاییت و جریان تصوّف گرایی و عرفان های سکولار» که این جریان اخیر، به دلایل پیش گفته اهمیت ویژه ای دارد.
فرقه های صوفیه ی معاصر به قدری متنوع اند که ارایه ی تعریف یکسانی از آن ها غیر ممکن است، اما دارای وجوه عامی نظیر گرایش به فقه ستیزی و مرجع ستیزی (با وجود تفاوت مراتب در این ویژگی) می باشند. حتی فرقه هایی مثل ذهبیه و نعمت اللهیه گنابادیه که تقلید از مراجع تقلید را اظهار می نمایند نیز، در موارد تعارض میان فتوای قُطب (عالی ترین شخصیت و مقام فرقه) با مرجعیت، دیدگاه قطب را بر فقیه و مرجع تقلید مقدم می دارند.فرقه های فعال جامعه ی معاصر ایران عبارت اند از:
1- نعمت اللهی مونسیه
2- نعمت اللهی صفی علی شاهی
3- نعمت اللهی گنابادیه
4- اویسیه
5- مکتب (نورعلی الهی)
6- شمسیه
7-کمیلیه
8- اهل حق
9- خاکساریه
10- ذهبیه
البته فرقه های گنابادیه، ذهبیه، اهل حق و مکتب نسبت به سایر انشعاب های صوفیه فعالیت گسترده تری دارند. این فرقه ها را می توان بارویکردهای اجتماعی (مانند خدمات و خیانت های فرقه های صوفیه به مردم)، سیاسی و امنیتی (مانند ارتباط با رژیم های طاغوتی و دولت های بیگانه)، فقهی (مانند فتاوای فقها و محدثان)، تاریخی (مانند منشأ پیدایش، تحولات، تطورات و عوامل انشعاب های آن ها)، اخلاقی (مانند آسیب ها و ناهنجاری های اخلاقی)، اعتقادی (بررسی و مطابقت یا عدم مطابقت عقاید آن ها با اعتقادهای شیعه) و ادبی (مانند بررسی آثار فارسی و ادبی فرقه های صوفیه) بررسی کرد.
ما افزون بر نقدهایی که بر متصوفه ی معاصر داریم، نسبت به صوفیانی هم چون «حسن بصری، جنید بغدادی و معروف کرخی» می توانیم تحلیل هایی ارایه نماییم. حسن بصری، کسی است که امام علی(علیه السلام) تا امام باقر(علیه السلام) را درک کرده و نه تنها به آن ها ایمان نیاورده بلکه در برابر آن ها ایستاده و بر امیرالمؤمنین(علیه السلام) جهت درگیری با اهل جمل، طعن می زند و در نهایت قاضی «حجاج بن یوسف ثقفی» می شود.
جنید بغدادی، اولین کسی بود که رقص و سماع را وارد تصوف کرد و دیگران از او پیروی نمودند و منشأ صدور فتاوای مراجع تقلید و فقهای شیعه در گذشته و حال به جهت انحراف های متنوع فرقه های صوفیه گردید. اما سؤال این جاست که چرا برخی از آن ها به بهانه ی طریقت، از شریعت و احکام شرعی فاصله می گیرند؟ یا به راحتی فتوای مراجع مبنی برحرمتِ ساختن خانقاه و حرمتِ رفتن در مجالس صوفیه را مردود می شمارند؟ مجالس لهو و لعب، رقص و سماعِ حرام را مرتکب می شوند و دسته ای نیز به مواد مخدر و مصرف مسکرات رو می آورند و رفتارهای نامشروع مرتکب می شوند.
پاره ای از فرقه های معاصر تا آن جا پیش رفتند که در دوران دفاع مقدس و حمله ی عراق برضد ایران، جوانان را از دفاع و حراست از مرزهای کشور باز می داشتند و در پنهانی با فراماسونرهای جاسوس و خیانت کار غرب گرا، ارتباط برقرار می کردند. نگارنده شاهد انحراف بسیاری از مردم، جوانان و حتی عده ای از طلبه های بی سواد بوده ام که با وعده های مادی و یا معنوی به چه بدبختی مبتلا شدند و زندگی آن ها ویران گشت و به جدایی خانوادگی انجامید. سخن ما در این است که تمامی فرقه های صوفیه ای که در جامعه ی معاصر ایران وجود دارد، گرفتار مشکلات اعتقادی و یا رفتاری هستند و به همین جهت، عرفان اصیل اسلامی از التقاط و انحراف فرقه های صوفیه به شدت رنج می برد.
بحث پیرامون فرقه های صوفیه از دو جهت دارای حساسیت و اهمیت ویژه ای است: نخست آن که، این فرقه ها در جوامع اسلامی بسیار متنوع و تأثیرگذارند و لازم است با دقت و بدون پیش داوری آن ها را گزارش و توصیف کرد و سپس به تجزیه و تحلیل آن ها پرداخت. جهت دیگرِ اهمیت و حساسیت فرقه های صوفیه این است که فرقه های صوفیه موجود در جامعه ی معاصر ایران، با پاره ای از مبانی فکری جمهوری اسلامی، یعنی عقلانیت اسلامی که از اسلام ناب به دست می آید در تعارض هستند.
عوامل پیدایش تصوف در اسلام
نباید گمان کرد که تصوف در تاریخ اسلام تنها زاییده ی آموزه های دینی است بلکه عوامل فراوان دیگری وجود داشته است که منشأ پیدایش تصوف گرایی در میان مسلمانان بوده است که از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1 ـ افکار و مذاهب هندی و بودایی:
در عصر حکومت بنی امیه، جماعتی از هندی ها به آیین اسلام گرویدند و کتاب های هندی توسط «منکه» هندی و «ابن دهن» هندی ترجمه شد، مانند: «سند باد الکبیر، سند باد الصغیر، ادب الهندو الصین» و از همه مهم تر کتاب «یوذاسف» و «یوذاسف و بلوهر» که روش زندگی صوفیانه بود.
مرحوم «صدوق» در «اکمال الدین و اتمام النعمة» و مرحوم «مجلسی» در «بحار الانوار» پیرامون یوذاسف و بلوهر داستانی نگاشته اند. البته ادیان و مذاهب هندی، اختلافات نظری و عملی فراوانی دارند اما رویکرد صوفیانه ی آن ها مشترک است و تصوف به عنوان یک ایدئولوژی در میان آن ها مطرح می باشد.
فرقه ی ودایی در پیدایش برهمایی و برهمایی در ظهور بودایی و هندو و بودایی در تحقق هانایانا و ماهایانا مؤثر بوده است و همگی در ریاضت کشی و پرهیز از دنیا مشترک اند و راه سعادت و نجات آدمیان را ترک لذت های جسمانی و شکنجه ی بدنی می دانند. این فرقه ها بر این باورند که جهان سراسر رنج و عذاب و ریشه ی این رنج ها، آرزوها و خواهش های دنیوی است و رهایی از علایق و شهوات مادی، وسیله ی نجات و سعادت است. بودا معتقد است که برهمن، کسی است که فقر نصیبش شده و از هر چیزی محروم و از هر خوفی به دور باشد.
نیروانا که غایت بوداییان است در لغت سانسکریت به معنای فنا به کار می رود. مسأله ی طلب مرید و سالک از مراد و قطب نیز از روش های صوفیان هندی است که بر فرقه های صوفیه در جهان اسلام وارد شده است. مسأله ی وحدت وجود، از دیگر عقاید مشترک صوفیان هندی است. اوپانیشادها، کتاب مقدس برهماییان، این عقیده را پایه گذاری کرده است و هم چنین، موارد دیگری مانند خرقه پوشی، دیانا (به اصطلاح بوداییان به معنای تمرکز فکر که در مراقبت انجام می دهند)، اذکار دسته جمعی که به گفته ی «ابوریحان بیرونی» در کتاب «تحقیق ماللهند»، از سلوک رفتاری هندیان است و تمامی این آداب در میان فرقه های صوفیه ی اسلامی رواج یافته است، یعنی صوفیان مسلمان در این آداب و عقاید از آیین های کشورهای جنوب شرق آسیا بهره برده اند.
لازم به ذکر است که تعداد زیادی از مرتاضان بودایی، جوکی های تارک دنیا و دوره گردهای هندی در ممالک اسلامی، به خصوص در شام و عراق پراکنده شدند، مانند: «ابو علی سندی»، استاد «بایزید بسطامی» در مورد سندی می گوید: «من از بوعلی، علم فنا در توحید می آموختم. ابوعلی سندی از اهالی سند و نواحی بخارا و مرتبط با مرتاضان هندی بوده است.» «حسین بن منصور حلاج»، مسافرت به هندوستان نمود و پس از مراجعت در صوفی گری تحول جدی یافت. بنابراین، مسأله ی فقر، خرقه پوشی، انزوا، ریاضت کشی و... همه از آداب مرتاضان هندی است.
2- دنیا پرستی و آشوب های سیاسی:
گرایش مادی گرایانه و دنیا طلبانه ی برخی از اصحاب پیامبر و درگیری های سیاسی قرن اول و دوم، زمینه ساز پیدایش و گسترش صوفیه بوده است. توضیح مطلب این که تمایل به دنیا در اثر فتوحات، اولین قدم انحراف مسلمین بود که دولت عثمانی آن را توسعه داد و واکنش این انحراف، زهد ورزی افرادی چون «عبدالله بن عمر»، «حسن بصری» و پرهیز از مسایل سیاسی و اجتماعی بود.
حسن بصری متوفای 110 هجری با این که امام علی(علیه السلام)، امام حسن(علیه السلام)، امام حسین(علیه السلام)، امام سجاد(علیه السلام) و امام محمد باقر(علیه السلام) را درک کرده، در پوستین ریاضت کشی خود فرو رفته و ذره ای به فکر مسایل اجتماعی نبود.
«عبدالواحد بن زید» از اصحاب حسن بصری، اولین کسی بود که خانقاه کوچکی برای صوفیه ساخت و زمینه را برای صوفیان قرن دوم و سوم، مانند: «ابوهاشم کوفی، ذوالنون مصری، معروف کرخی، ابراهیم ادهم، ابوحامد بلخی و محاسبی» فراهم آورد.
3- تماس مسلمانان با رهبانیان مسیحی:
رهبانیت مسیحی نیز بر صوفی گری مسلمانان تأثیر گذار بوده است. حتی مسجد ضرار هم توطئه ی یک راهب مسیحی بود. توضیح این که، قبل از جنگ تبوک، عده ای از منافقین مدینه با مرد راهبی به نام «ابوعامر» که بسیار ریاست طلب بود، بیعت کردند.
ابوعامر، پس از فتح مکه به طائف گریخت و چون اهل طائف به اسلام گرویدند، به سوی شام و نزد امپراطور روم شتافت و از آن جا به منافقین پیام فرستاد که آماده شوند و مسجدی بنا نهند تا به کمک امپراطور روم، بساط رسول خدا(صلی الله علیه وآله) در مدینه برداشته شود.
منافقین درگام نخست در جهاد شرکت نکردند و با نیرنگ از پیامبر تقاضا نمودند که مسجد مدینه برای بیماران و پیرمردان دور است و از این رو اقدام به ساختن مسجد «ضرار» کردند. پیامبر به جهت وضعیت جنگ تبوک با آن ها برخورد نکرد و علی(علیه السلام) را به جای خود در مدینه گماشت. پیامبر(صلی الله علیه وآله) پس از مراجعت طبق آیه ی 107 سوره ی توبه به تخریب مسجد ضرار فرمان داد.
4- انتشار فلسفه ی یونانی و نوافلاطونی:
تصوف در قرن سوم به غیر از زهد، ترک دنیا و ریاضت کشی، وارد فاز جدیدی شد و به مباحث عرفانی مانند: «وحدت وجود، عشق، کشف و شهود، فنا و. ..» پرداخت. این رویکرد از فلسفه ی افلاطون، فلوطین و نوافلاطونیان که در قرن سوم ترجمه شده بودند، بر صوفیان مسلمان تأثیر گذاشت.
جنید بغدادی، با بهره گیری از مفاهیم نوافلاطونی، قالب جدیدی به تصوف بخشید. به همین دلیل وی لباس پشمینه ی صوفیان اولیه را به دور انداخت و لباس معمولی به تن کرد و گفت: «لیس الاعتبار بالخرقة انما الاعتبار بالخرقة» (احتراق دل).
به هر حال تصوف با التقاط در تاریخ اسلام پدید آمده است و البته این گونه نیست که از آیات و روایات استفاده نکرده باشند؛ گرچه استفاده کردند و آیات و روایات را به تأویل بردند و در برخی امور نیز برداشت های آن ها از قرآن و روایات، آمیخته با آیین های غیراسلامی بود. در نتیجه تصوف در دنیای اسلام بیمار زاییده شد، چرا که در آغاز شکل گیری تصوف در جهان اسلام، مؤسسان متصوفه، هم از اهل بیت اعراض داشتند و هم متأثر از آیین های غیراسلامی بودند و اگر مبنای دین شناسی را که دین اسلام در بیان عرفان اصیل حداکثری می داند، قبول کنیم، برای تغذیه ی عرفان در امور معرفت، کنش و منش نباید از دیگر آیین ها استفاده کرد.
البته در قرن سوم هجری پالایش هایی در عرفان رخ داد و هرچه به سده های اخیر نزدیک تر می شویم، دیده می شود که تصوف سنی مخالف اهل بیت، به تدریج تصوف محب اهل بیت می شود. تصوف شیعی از قرن نهم پیدا شده است و این فرق صوفی متأثر از متصوفه ی اهل سنت هستند، به عنوان مثال فرق ذهبیه و نعمت اللهیه از فرق شیعی صوفیه می باشند.
فرقه ی نعمت اللهیه، در قرن نهم برای اولین بار در ایران شکل گرفته است. بنیان گذار این فرقه شخصی به نام «سید نورالدین نعمت الله بن عبدالله بن محمد بن عبد الله بن کمال الدین یحیی بن هاشم بن موسی بن جعفر بن صالح بن محمد بن جعفر بن حسن بن محمد بن جعفر بن محمد بن اسماعیل بن ابی عبد الله جعفر بن صادق بن محمدباقر بن زین العابدین بن حسین سبط الرسول و ابن علی زوج البتول»، معروف به «شاه نعمت الله ولی» است. وی در سال 730 یا 731 در شهر حلب به دنیا آمد و در سال 834 قمری در ماهان کرمان، دار دنیا را وداع گفت و فرقه ی او نیز توسط فرزندش به هندوستان منتقل گشت.
اقطاب بعد از شاه نعمت الله ولی عبارت اند از: «فرزندش خلیل الله، محب الله، عطیه الله، خلیل الله الثانی، محمد بن خلیل الله، محب الله ثانی، محمد ثانی، عطیه الله ثانی، محمد ثالث، محمود دکنی، مسعود دکنی و علی رضا دکنی» که جملگی در حیدرآباد هندوستان زیست و فعالیت کرده اند و فرقه ی نعمت اللهیه را در آن منطقه گسترش داده اند. «شاه علی رضا دکنی» که متوفای 1214 قمری ملقب به «رضا علیشاه» است، تمام عمر 120 ساله ی خود را در هند گذراند. او با اعزام دو نفر به ایران در سال 1212، توانست جریان تصوف نعمت اللهیه را دوباره در ایران احیا نماید.
تصوف با التقاط در تاریخ اسلام پدید آمده است آن ها روایات را به تأویل بردند و در برخی امور نیز برداشت های آن ها از قرآن و روایات، آمیخته با آیین های غیراسلامی بود. در نتیجه تصوف در دنیای اسلام بیمار زاییده شد، چرا که در آغاز شکل گیری تصوف در جهان اسلام، مؤسسان متصوفه، هم از اهل بیت اعراض داشتند و هم متأثر از آیین های غیراسلامی بودند.
عملکرد رهبران صوفیه در جذب افراد به مانند «سوفسطاییان» بود، چرا که آنان اهل سفر بودند و جوانان را جذب می کردند و اکنون دیده می شود صوفیان به خاطر سفرهایشان، به خیلی از کشورها مانند هندوستان، پاکستان و مالزی، در این کشورها دارای طرف دارانی هستند.
انحراف های صوفیه
فرقه های صوفیه در عقاید و مناسک خود، گرفتار انحراف ها و بدعت های فراوانی هستند که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:
1.خانقاه به عنوان محل ذکر و عبادت:
خانقاه بنا به تصریح منابع صوفیه مانند: «نفحات الانس و طرایق الحقایق» به پیشنهاد «امیری ترسا» در عصر «ابو هاشم کوفی» ساخته شد و بدعت صوفیان به این است که آن را به دین و طریقت دینی منتسب می سازند.
2.تأویل قرآن:
اولین بار جنید بغدادی، تصمیم به تطبیق عقاید و اعمال صوفیان با آیات و اخبار گرفت و سپس «ابو نصر سراج» در کتاب «اللمع فی التصوف» و «ابوطالب مکی» در «قوت القلوب»، آن را دنبال کردند و برای اسلامی جلوه دادن عقاید و اعمال متصوفه، از معانی ظاهری آیات بدون هیچ قرینه ای دست شسته و تفسیر به رأی را پیشه ی خود ساختند. تأویلات در آثار ذهبیه، از جمله کتاب «طباشیر الحکمة»، «شرح حدیث نور محمدی» نوشته ی «میرزا ابوالقاسم حسینی شیرازی» معروف به «آقا میرزا بابا»، متخلص به «راز شیرازی» هویداست.
3.اسلام گزینش گر:
مشکل اساسی صوفیان در طول تاریخ، پذیرش گزینشی اسلام در مقابل اسلام جامع نگر بوده است. به قول دکتر «قاسم غنی»، گاهی مشایخ صوفیه به مقتضای زمان شرع را از شروط تصوف می شمردند و گاهی هم قیودی می گذاشتند و حتی برخی از صوفیان معتقدند که شریعت، راه را نشان می دهد و اگر انسان به مقصد رسید، حاجتی به شریعت ندارد.
«شیخ لاهیجی»، می گوید: «چون بنده را دل پاکیزه گردد و به نهایت دوستی و محبت پروردگار رسد و ایمان به غیب در دل او استوار باشد، در چنین حال، تکلیف از وی برداشته شود و هر چند گناهان بزرگ مرتکب گردد خداوند او را به دوزخ نبرد.» در حالی که بنابر نص قرآن و سنت آدمیان باید تا هنگام مرگ، احکام الهی را همراهی کنند.
انحراف اسلام گزینش گر در فرقه ی ذهبیه هم مشاهده می شود. به عنوان مثال نسبت به احکام سیاسی و اجتماعی، بی مهری نشان می دهند و به همین دلیل، انقلاب اسلامی و حرکت فقه الاجتماع امام خمینی(ره) را همراهی نکردند و حتی برخی از آن ها در نماز و پرداخت وجوهات و تقلید از مجتهد جامع الشرایط، کوتاهی می ورزیدند.
مطلب دیگر این که از زمان «ملا سلطان گنابادی»، بنا بر این نهاده شد که اتباع فرقه، ده یک از درآمد خویش را به عنوان عشریه به رییس فرقه بپردازند و آشکارا تمام آن را جایگزین زکات و خمس قلمداد می کنند، در حالی که قرآن در زمینه ی خمس می فرماید: «فان لله خمسه و للرسول ولذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل» و به فتوای تمام فقهای شرعیه، عُشریه جایگزین خمس نیست، افزون بر این که باید خمس به اذن مجتهد جامع الشرایط، مصرف شود و اقطاب و رؤسای فرقه های صوفیه، مجوز شرعی برای مصرف اموال شرعیه را ندارند.
4.بهره برداری استعمار از تصوف:
مطلب دیگری است که نباید از آن غفلت کرد. برای نمونه، انگلیس برای اجرای طرح های استعماری خود شخصی را به نام «صوفی اسلام» از افغانستان، به عنوان امام زمان عَلَم کرد و با لباس زهد و صورتی آراسته، او را سوار بر هودجی نمود و 300، 600 نفر فدایی اطراف هودج را احاطه کرده و 50 نفر شمشیر زن و مرید هم همراه او بود و به طرف خراسان حرکت کرد، خون ها ریخته شد و خرابی ها به بار آمد و سرانجام ارتش ایران با کشتن صوفی اسلام و تمام فداییانش و تار و مار کردن سربازانش، آتش فتنه را خاموش کردند. استعمارگران از اوایل قرن نوزدهم به این نتیجه رسیدند که با ایجاد فرقه های به ظاهر مذهبی در جوامع اسلامی، بهتر می توانند به اهداف سیاسی و استعماری خود دست یابند و به همین دلیل، پشتیبان صوفیه و فرقه های آن بودند و پاره ای از اقطاب دراویش به جرگه ی فراماسونری پیوستند.
5.هماهنگی صوفیه با جریان های طاغوتی:
[این مطلب] از دیگر پیامدهای تصوف است که تاریخ بر آن گواهی می دهد. برای نمونه، «سعادت علیشاه»، رییس فرقه ی نعمت اللهیه جزو ندمای «ظل السلطان»، می گفت: «ما یک نفر زارع دهاتی درویشیم و نمی دانیم مشروطیت یا استبداد چه معنی دارد و این چنین کاری نداریم و مطیع امر دولت می باشیم، خواه مشروطه باشد و خواه مستبد.»
«شیخ عبدالله مازندرانی» معروف به «حائری»، حقوق بگیر انگلیس، ارادتمند «ملا سلطان گنابادی» و نیز «عبدالحسین تیمورتاش» وزیر دربار رضاخان از ارادتمندان سلطان علیشاه تا صالح علیشاه بوده است. «سلطان حسین تابنده گنابادی» معتقد بوده است که روحانیون در امور دنیوی که مربوط به امر دیانت نیست؛ موظف اند به اطاعت سلاطین و مقررات مملکتی؛ و نباید مخالفت کنند و نمونه ی دیگر، دکتر «گنجویان» مدعی قطبیت ذهبیه ی اغتشاشیه است که فرارش بعد از انقلاب به انگلیس، به خوبی بر هماهنگی او با دربار «محمد رضا شاه» دلالت می کند. انحراف های فراوان دیگری در فِرق صوفیه از جمله سماع، رقص، شطحیات و. .. وجود دارد که تبیین آن ها مجال دیگری را می طلبد، ولی به هر حال وظیفه ی شرعی همگان از باب نهی از منکر، مقابله با این گونه بدعت هاست.
6.اباحه گری:
مشکل دیگر بسیاری از فرقه های صوفیه مسأله ی تساهل و تسامح و اباحی گری است. سماع، آواز، غنا، آسیب های اخلاقی و انحراف های جنسی و فاصله گرفتن از شریعت نیز، زاییده ی این انحراف بنیادین است و اصولاً برخی از گروندگان به تصوف نیز به همین جهت خود را آلوده می سازند.
7.پشمینه پوشی:
انحراف دیگر پاره ای از صوفیان، پشمینه پوشی آن هاست که در اواخر قرن دوم هجری در میان مسلمین رواج یافت و به همین جهت، نام صوفی بر آن ها نهاده شد. پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در سفارش هایش به «ابوذر غفاری»، فرمود: «در آخر الزمان، جماعتی خواهند بود که در تابستان و زمستان، پشم پوشند و گمان کنند که ایشان را به سبب این پشم پوشیدن، فضل و زیادی بر دیگران است. ملائکه آسمان و زمین، این گروه را لعنت می کنند.» صوفیان معاصر گرچه کم تر اهل پشمینه پوشی اند، اما این ماهیت انحرافی را هم چنان دارند.
8.کشف و شهودهای شیطانی:
انحراف و بدعت های صوفیان را می توان زاییده ی مکاشفات شیطانی هم دانست. برخی از مدعیان تصوف در اثر ریاضت های نامشروع، با شیطان در تماس بوده و خود و جامعه ی اسلامی را گرفتار شهودات ناصواب می کنند. بر اهل فن پوشیده نیست که کشف، شهود و اشراق بر دو نوع است. گاهی هم چون رؤیاهای صادقه، شهود الهی، ربانی و قابل اعتمادند، اما در بسیاری از مواقع در اثر عواملی، شهود کاذب و شیطانی تحقق می یابد.
مشکل بسیاری از فرقه های صوفیه مسأله ی تساهل و تسامح و اباحی گری است. سماع، آواز، غنا، آسیب های اخلاقی و انحراف های جنسی و فاصله گرفتن از شریعت نیز، زاییده ی این انحراف بنیادین است و اصولاً برخی از گروندگان به تصوف نیز به همین جهت خود را آلوده می سازند.
به همین دلیل نمی توان بر مکاشفات منقول از صوفیان، مهر صحت نهاد و به تعبیر تمامی عارفان اصیل، برای تشخیص مشاهده های الهی از مشاهده های شیطانی باید به سراغ کشف معصوم، یعنی قرآن و سنت رفت. بنابراین، توصیه ها و ارشادهای قطب و مرشد هیچ گونه حجیتی ندارد مگر این که مستند به قرآن و سنت باشد، یعنی اقطاب باید قدرت اجتهاد و استنباط از متون دینی را داشته باشند تا معیار تمییز شهود الهی از شهود شیطانی را در اختیار داشته باشند، در حالی که اقطاب و شیوخ صوفیه فاقد این ویژگی هستند و از طرف دیگر هم از مجتهدان جامع الشرایط بهره نمی برند و باب شناخت و تشخیص شهود الهی از شیطانی را به روی خود و مریدانشان می بندند.
پس عارفان حقیقی، اهل تهجّد و عبادت در مسجد و اهل شهادت و رشادت در میدان مبارزه و اهل تفقه در دین الهی اند و اسلام جامع نگر را ملاک زیستن می دانند و این مظهر همان مناجات عارفین است که می فرماید: «و اجعلنا من اخص عارفیک و اصلح عبادک و اصدق طائعیک»مرحوم «علامه طباطبایی» در جلد 6 المیزان می فرماید: «تصوف چیزی نیست که مسلمانان از پیش خود آن را ابداع کرده باشند بلکه در امم گذشته مثل نصری، برهمانیه و بودیزم موجود بوده است و تصوف، طریقه ای است که از آن ها متأثر شده است.»
در کتاب «ذهبیه» نوشته ی «اسدالله خاوری» که توسط دانشگاه تهران چاپ شده است، نگارنده که در صدد ترویج این فرقه می باشد، تصریح به این دارد که صوفیه از مرتاضان ملل و ادیان مختلف تأثیر پذیرفته است. از جدی ترین اشکال هایی که بر تصوف وارد است، این است که متصوفه، اقطاب خود را دارای ولایت مطلقه در امور تکوینی و تشریعی و به لحاظ سیاسی و اجتماعی می دانند، حال سؤال این جاست که چه طور کسی را که ولایت تکوینی و تشریعی اهل بیت را قبول ندارد، به عنوان قطب و ولی مطلق خویش پذیرفته اند؟!
