وب سایت خبر آنلاین - محمدحسین جهان‌پناه: به خاطر برخی شباهت‌ها بین هلیکوپترهای امداد، جست‌وجو و نجات (SAR) با آمبولانس هوایی، بسیاری از مردم دچار سوءتفاهم می‌شوند و این دو نوع هلیکوپتر را با هم اشتباه می‌گیرند. هر دو آن‌ها هلیکوپتر امدادی هستند؛ اما به‌خاطر کاربری‌های خاص خود از تجهیزات متفاوتی بهره می‌برند.
نمونه‌ای از هلیکوپتر آمبولانس هوایی
هلیکوپترهای آمبولانس هوایی همان‌گونه که از نامشان پیداست، برای حمل مجروحان تجهیز شده‌اند. عمده نیاز این هلیکوپترها برد مناسب، داشتن درب پشتی یا دست‌کم درب جانبی بزرگ و فضای کافی برای حمل برانکارد است. این هلیکوپترها باید به امکانات پزشکی مناسب نیز مجهز باشند و درعین‌حال، پرواز راحتی را تا مقصد برای سرنشینان ناراحت خود فراهم کنند.
نمونه‌ای از هلیکوپترهای امداد و نجات (SAR)
در مقابل، هلیکوپترهای جست‌وجو و نجات قرار نیست لزوما آمبولانس باشند. این هلیکوپترها طبیعتا بسته به منطقه جغرافیایی و نیاز هر کشور با مشخصات متفاوتی سفارش داده می‌شوند و از ابتدا با این هدف تجهیز می‌شوند که عملیات امداد و نجات مجروحان یا مفقودان را برعهده بگیرند. به همین منظور علاوه‌بر مشخصاتی کلی مثل ارتفاع پرواز مناسب، برد و توانایی پرواز در آب‌وهوای نامساعد باید به بالابر، نورافکن، درب جانبی بزرگ، سیستم‌های دید در شب و گاهی حتی رادار مجهز باشند تا بتوانند از پس عملیات خود به خوبی برآیند. ضمن آنکه چنین هلیکوپترهایی در حالت ایده‌آل صاحب سیستم‌های افزایش ثبات خودکار نیز هستند تا مثلا هنگام پرواز در ارتفاعات یا انجام عملیات امدادی در آب‌وهوای نامساعد از ثبات ایستای کافی برخوردار باشند. طبیعتا این ویژگی‌ها و دیگر مشخصاتی که اشاره نشد، همگی به نیازهای جغرافیای منطقه‌ای بستگی دارد که هلیکوپتر قرار است در آن به کار گرفته شود.
طبیعتا شما می‌توانید از هر هلیکوپتری برای هر دو منظور امداد، جست‌وجو و نجات یا آمبولانس هوایی استفاده کنید؛ با این حال اینکه آیا هلیکوپتر موردنظر، آن‌قدر که باید در طول عملیات جست‌وجو و نجات مفید و کاربردی هست یا نه، ماجرای دیگری است.
هلیکوپترهای امداد در ایران
داستان هلیکوپترهای آمبولانس هوایی و جست‌وجو و نجات در ایران قصه‌ای قدیمی و پرپیچ‌وخم است و اما و اگر کم ندارد. پیش از هر چیز، توجه شما را به این نکته جلب می‌کنیم که ایران، کشوری چهارفصل و فلاتی مرتفع است که پرواز در ارتفاعات آن برای بسیاری از هلیکوپترها راحت نیست. هلیکوپترهایی که قرار است در ایران پرواز کنند، هم باید توان پرواز در ارتفاعات بالاتر را داشته باشند و هم از پس تنوع آب‌وهوایی متفاوت نقاط مختلف کشور، از بیابان‌های داغ تا کوهستان‌های سرد برآیند. همین موضوع، همیشه ورود هلیکوپترهای جدید را به ناوگان هوایی کشور، چه پیش از انقلاب و چه پس از آن با حرف‌وحدیث‌های فراوانی همراه می‌کرد.
اورژانس و هلال‌احمر ایران از دیرباز با کمبودهای فراوانی در ناوگان هلیکوپتری خود مواجه بوده و هست. ناوگان کنونی هلیکوپترهای اورژانس و امداد در هلال‌احمر و دیگر سازمان‌های مختلف کشور حدود 25 فروند (کمی کمتر یا بیشتر) است. این آمار البته با توجه به وضعیت زمین‌گیر یا پروازی بودن یا هلیکوپترهایی که از دیگر نهادها گرفته می‌شوند، تغییر می‌کند؛ مثلا در بسیاری از مواقع، کمبود هلیکوپترهای امداد کشور موقتا با هلیکوپترهای غیرتخصصی نیروبر نظامی (نیروی انتظامی، سپاه و ارتش) تأمین می‌شود.
ناوگان هلال‌احمر و اورژانس
هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران تا پیش از اواخر دهه‌ی 1370 با کمبود شدید هلیکوپترهای امداد مواجه بود؛ تا حدی که معدود هلیکوپترهای امداد در دسترس این سازمان، هلیکوپترهای دست‌دوم «بل-205» بودند که پیش ازآن در خدمت ارتش جمهوری اسلامی قرار داشتند و پس از تعمیرات اساسی به این سازمان واگذار شدند.
بل 205
هیچ‌کدام از آن هلیکوپترها برای عملیات امداد در مناطق کوهستانی مناسب نبود؛ به‌همین‌دلیل برای رفع بخشی از نیازمندی‌های عملیات امداد کوهستانی، چند فروند هلیکوپتر «میل 17» روسی از دهه‌ی1380 به این ناوگان اضافه شد.
هلیکوپتر میل 171-ای (امدادی)
اولین نوسازی مهم ناوگان امدادی هلیکوپتری در اواخر دهه‌ی 1380 اتفاق افتاد که طی آن، 5 فروند «میل 171-ای امداد» (Mi-171E) و 4 فروند دیگر نیز در سال 1391 خریداری شد. همگی این هلیکوپترها از ابتدا به‌عنوان هیلکوپتر امداد تجهیز و تحویل می‌شدند که از این نظر، اولین هلیکوپترهای امداد تحویل‌شده پس از انقلاب به شمار می‌روند. با این حال، «میل 171-ای» که درحقیقت گونه صادراتی همان «میل 17» است، به خاطر ابعاد بزرگ خود لزوما برای همه شرایط امدادی (خصوصا امداد شهری) مناسب نیست و عجیب‌تر اینکه آن‌طور که باید، در عملیات امداد کوهستانی نیز به خدمت گرفته نشده‌اند.
خوشبختانه در مورد اخیر یعنی جست‌وجو برای هواپیمای گم‌شده در کوه دنا، میل‌های «171-ای» هلال احمر هم در یافتن بقایای هواپیمای ATR72-200 مشارکت داشتند.
نوسازی‌های اخیر
در دولت نهم و دهم، عمده‌ی تلاش‌ها برای تهیه هلیکوپترهای جدید امداد در سایه تحریم‌ها به جایی نرسید؛ با این حال در اواسط دهه 1390، هلال‌احمر توانست شش فروند «بل 412» بخرد و به ناوگان خود اضافه کند.
هلیکوپتر بل 412
سال 1395 نیز وزارت بهداشت، دو فروند هلیکوپتر«BK117» از «ایرباس‌هلیکوپتر» تحویل گرفت. این هلیکوپترها را درحقیقت شرکت «آوا سلامت» خریداری کرد و پس از توافق با وزارت بهداشت، قرار است از آن برای تأمین امداد هوایی در جنوب کشور استفاده شود.
هلیکوپتر BK117 ایرباس
از سوی دیگر، مدتی است که شرکت روسی «راشن‌هلیکاپترز» در حال مذاکره با ایران برای فروش «کاموف 226 تی» است. «کاموف 226-تی» تابستان گذشته آزمایش‌های پروازی را برای فعالیت در شرایط آب‌وهوایی ایران و همچنین ارتفاعات کوهستانی کشورمان پشت سر گذاشت؛ با این حال هنوز مشخص نیست که آیا قراردادی برای خرید این هلیکوپترها امضا خواهد شد.
هلیکوپتر کاموف 226تی
در یک کلام، ناوگان هلیکوپترهای امداد، جست‌وجو و نجات با مشکلات بسیار زیادی مواجه است. کشور ما دست‌کم به 3برابر ناوگان کنونی هلیکوپتر امداد نیاز دارد؛ نیروهای جست‌وجو و امداد هوایی کشور نیازمند آموزش‌های گسترده‌تری هستند و بسیاری از هلیکوپترهای فعلی به جز نقش آمبولانس هوایی، برای جست‌وجو و نجات مناسب نیستند.
