سالها انسان از بیماریهای مختلف رنج میبرد و با سادهترین بیماریها از پا میافتاد اما با گذشت زمان یکی‌یکی از بیماریهایی که موجب مرگ میشد، کاسته شد و علم تا جایی پیش رفت که انسان حتی توانست اندامی که به‌طور کامل از کار افتاده است را جایگزین کند.
به گزارش ، ایتکار نوشت: زمانی شنیدن خبر پیوند پوست میتوانست عده زیادی را انگشت به دهان کند درحالی که در علم پیوند اعضا اکنون حیاتیترین اندام بدن مانند قلب و کبد و حتی صورت کامل را پیوند میزنند.
البته تنها موفقیت پزشکی و پیشرفت علم در این موضوع باعث نجات جان انسان نشد. هر پیوند عضو مستلزم اهداکنندهای است و به همین خاطر پس از رسیدن به موفقیت پزشکی در این زمینه جامعه به دنبال به موفقیت رسیدن در قانع کردن افراد برای پیوند اعضای خود بود حتی یک تاجر برزیلی برای نشان دادن اهمیت اهدای عضو حاضر شد خودروی بسیار گران‌قیمت خود را دفن کند. «کانت اسکاربا» تاجر 62ساله برزیلی، خودروی بنتلی خود را که 380هزار دلار قیمت داشت، در خاک دفن کرد زیرا بنابراعتقاد مصریان قدیم، آنها با دفن اشیا در خاک، برای سفر به آخرت آماده می‌شوند. «کانت اسکاربا» اعلام کرده بود از این روش استفاده کرده تا نشان دهد به جای سنتهای غلط، افراد اعضای بدن خود را پیش از مرگ به افرادی که به آن نیازمند هستند ببخشند و از پاداش معنوی آن برخوردار شوند. به اعتقاد این تاجر مردم چیزهایی با ارزش‌تر مانند قلب و کلیه را دفن میکنند در حالی که افرادی به این اعضا نیاز دارند.
113سال پیش، اولین جراحی پیوند عضو
اولین عمل پیوند عضو موفق در جهان توسط ادوارد زیرم در سال1905 در یک کلینیک تخصصی چشم در جمهوری چک انجام شد که پیوند قرنیه را روی انسان به انجام رساند. اولین عمل پیوند عضو ایران نیز پیوند قرنیه بود که در سال1314 توسط پایه‌گذار چشم‌پزشکی مدرن در ایران، محمدقلی شمس در تهران انجام شد. در 9ماهه نخست امسال نیز طبق اعلام وزیر بهداشت، «800پیوند کبد و 2هزار و 500پیوند کلیه، 120پیوند قلب، 30پیوند پانکراس، چهار پیوند ریه، 43پیوند روده و 10هزار مورد پیوند مغز و استخوان در کشور انجام شده است.»
به گفته حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، «هشت عضو یک بیمار مرگ مغزی و 53ارگان او می‌تواند بیماران نیازمند پیوند را نجات دهد. بنابراین هر یک نفر از این بیماران می‌توانند هشت نفر را از مرگ نجات دهند. اکنون 25هزار بیمار در صف انتظار پیوند عضو قرار دارند. به عبارت دیگر، که از چهار هزار بیمار مرگ مغزی که سالانه می‌توانند عضو اهدا کنند و 32هزار نفر را از مرگ نجات بخشند تنها حدود 900پیوند عضو به سرانجام می‌رسد.»
کمبود قانونی در زمینه پیوند عضو نداریم
این توضیحات درحالی است که محمدحسین قربانی، نایب رئیس کمیسیون بهداشتودرمان مجلس، درباره فرهنگسازی اهدای عضو در ایران، به «ابتکار» میگوید: «هر قانون باید با توجه به فرهنگ عمومی و ذائقه مردم هر کشور طراحی شود. در ایران نیز با توجه به اعتقادات مذهبی و شرایط خانوادگی مردم تاکنون اقدامات مناسبی در این زمینه برداشته شده و مسائل شرعی آن هم حل شده است.» این نماینده مجلس توضیح می‌دهد: «دانشکدههای علوم پزشکی سراسر کشور نیز تلاش زیادی برای گسترش اهدای عضو انجام میدهند، اما هنوز از نظر تجهیزات و نیروی انسانی دچار کمبود هستیم. افراد زیادی اکنون به اهیمت دریافت کارت اهدا عضو پی بردهاند و اقدام به دریافت آن کردهاند اما باید اطلاعرسانی بیشتری در این مورد صورت گیرد. تفکر اهدای عضو در کشور ما جدید است که پذیرش کامل و جا افتادن آن نیازمند گذر زمان است اما با توجه به همبستگی میان مردم زمان زیادی برای نهادینه شدن این تفکر طول نخواهد کشید.»
از ورود فرهنگ اهدای عضو زمان زیادی نگذشته است
وی درباره راهکارهای قانونی یا تصویب قوانین جدید برای افرادی که در صف طولانی دریافت عضو هستند، میگوید: «برای اهدای عضو مشکل قانونی نداریم و قوانین خوبی متناسب با فرهنگ و اعتقادات مردم وجود دارد. اهدای عضو بیشتر نیاز به فرهنگسازی دارد. با توجه به اینکه زمان زیادی از ورود این تفکر به کشور نگذشته است، تاکنون گسترش آن میان اقشار مختلف مردم رضایتبخش بوده است.»
قربانی در پاسخ به این سوال که آیا خودش تاکنون کارت اهدای عضو دریافت کرده است یا خیر، میگوید: «هنوز کارت اهدای عضو نگرفتهام اما در اولین فرصت نسبت به پرکردن فرمهای اهدای عضو اقدام خواهم کرد.»
قوانین دیگر کشورها برای افزایش اهدا عضو
اظهارات این نماینده مجلس درحالی است که ترویج فرهنگ پیوند عضو در دنیا روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند به‌طوری که پارلمان هلند در مصوبه ماه گذشته خود تصمیم به اصلاح قانون پیوند عضو گرفت. در قانون قبلی افرادی که در زمان حیات رضایت خود از پیوند عضو را اعلام کردهاند پس از مرگ در صورت امکان اعضای‌شان اهدا خواهد شد اما در قانون جدید افراد بالای 18سالی که در طرح اهدای عضو شرکت نکرده‌اند، نامه‌ای مبنی بر تمایل‌شان به اهدای عضو پس از مرگ دریافت خواهند کرد. آنها می‌توانند جواب مثبت یا منفی داده یا تصمیم‌گیری را به فردی مشخص پس از مرگ‌شان واگذار کنند. افرادی که به نامه اول و نیز نامه دومی که 6هفته بعد ارسال می‌شود پاسخ ندهند به عنوان اهداکننده در نظر گرفته می‌شوند. گرچه این افراد می‌توانند نظر خود را در هر زمانی تغییر دهند، یعنی برخلاف قانون گذشته که افراد به صورت پیش‌فرض ناراضی از پیوند عضو در نظر گرفته میشدند، اکنون به صورت پیش‌فرض اعلام رضایت کردهاند مگر اینکه نارضایتی خود را اعلام کنند.
بی احترامی به حریم شخصی
اما سهیلا جلودارزاده، دبیر کمیسیون اجتماعی مجلس از زاویه دیگری به این ماجرا نگاه می‌کند. او به «ابتکار» میگوید: «از نظر شرعی تصویب قانون مشابه هلند در ایران امکان‌پذیر نیست زیرا هرکس مالک جسم خودش است و فرد یا ارگان دیگری نمیتواند در این مورد تصمیم‌گیری کند، شوراینگهبان نیز این اصل را محترم میشمارد و حتی در صورت تصویب در مجلس که آن هم محتمل نیست در شورای نگهبان رد خواهد شد.»
این نماینده مجلس ادامه می‌دهد: «در این قانون حق فردی ازبین میرود، حتی روی شخص دریافتکننده نیز اثرگذار خواهد بود زیرا درصورتی که بدون اعلام رضایت بوده باشد، دریافتکننده در این فکر خواهد بود که آیا اهداکننده راضی بوده است یا خیر.
درصورتی که اهدا با توافق همراه بوده باشد، حس بهتری برای فرد دریافتکننده به‌وجود خواهد آمد. در مجلس حق نداریم درمورد افراد تصمیم بگیریم، اگر کسی نسبت به انجام کاری موافقت نکند در عرف، مخالف شناخته می‌شود. قانون مشابه اختیار جسم فرد بالغ را پس از مرگ در اختیار نهاد تصمیمگیرنده قرار داده است که قابل پذیرش نیست.» جلودارزاده با اشاره به مشکلات پیوند عضو در ایران، توضیح می‌دهد: «همین حالا در ایران بعضی پیوندها حالت خرید و فروش پیدا کرده است و بر سر قیمت بعضی اعضای بدن چانهزنی می‌شود و افرادی که دچار مرگ مغزی می‌شوند، گاهی اعضا بدنشان توسط قیم آنها بهفروش می‌رسد و به حریم فردی احترام گذاشته نمیشود.»
دبیر کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به اینکه دریافت کارت اهدا عضو بهراحتی انجام می‌شود، میگوید: «افراد می‌توانند بهراحتی کارت اهدای عضو دریافت کنند تا درصورت پیشآمدن اتفاقی بتوانند جان چند انسان را نجات دهند. در گذشته فرهنگسازی خوبی در این زمینه صورت میگرفت و فیلمهای خوبی در این زمینه ساخته میشد اما اکنون بودجه مناسب این فعالیتها تامین نمیشود.»
همه این صحبت‌ها درحالی است که نگاهی به آمار بیماران منتظر برای پیوند عضو نشان می‌دهد که توجه به این موضوع حلقه مفقوده این حوزه است آن‌هم در وضعیتی که 43درصد از پیوندهای کلیه از طرف افراد زنده اهدا می‌شود، بنابراین به نظر می‌رسد توجه مسئولان و تخصیص منابع مالی کافی به ترویج فرهنگ اهدای عضو نوعی سرمایه‌گذاری برای سلامت جامعه و نجات جان ایرانی‌هاست.
