کارگردانان گزیده کار سینمای ایران

روزنامه هفت صبح: حتما عدد کارگردان های سینما که با فاصله زمانی فیلم می سازند، بیش از عدد 9 است. این تعداد که گزینش شده، فیلمسازان شاخصی هستند که آثارشان مورد توجه خاص و عام بوده است ولی به رغم انتظارها یا فیلم نساخته اند یا فاصله ساخت بین دو فیلم بیش از حد بوده است. در این مطلب درباره بهرام بیضایی، واروژ کریم مسیحی، ناصر تقوایی، منیژه حکمت، رخشان بنی اعتماد، کامبوزیا پرتوی، احمدرضا درویش، کیانوش عیاری و مرضیه برومند نوشته ایم. در گزارش توضیح داده می شود که چقدر طول کشیده تا هر یک از کارگردان ها فیلم بعدی شان را بسازند، دلیل این کار چه بوده و حالا چه شرایطی دارند. در عین حال به کارنامه شان هم نقبی زده شده است.

بهرام بیضایی

فاصله بین دو فیلم آخر: هشت سال

 

 

چرا فاصله افتاد: بهرام بیضایی بعد از سگ کشی مقدمات فیلم بعد را فراهم کرد اما به سرانجام نرسید. اختلاف او با تهیه کننده (حمید اعتباریان) باعث شد لبه پرتگاه در آستانه تولید، متوقف شود. بیضایی هشت سال بعد «وقتی همه خوابیم» را ساخت و به تهیه کننده فیلم «لبه پرتگاه» و نیز شرایط فیلمسازی در ایران طعنه زد. او 9 سال است فیلم نساخته.

چند فیلم ساخته؟ بهرام بیضایی فیلم های وقتی همه خوابیم، سگ کشی، مسافران، شاید وقتی دیگر، باشو غریبه کوچک، مرگ یزدگرد، چریکه تارا، کلاغ، غریبه و مه و رگبار را کارگردانی کرده است. فاصله های بین فیلمسازی او تا «وقتی همه خوابیم» معقول است اما بعد از آن هم فاصله طولانی شد و حالا هم که سال به سال طولانی تر می شود.

چطور ساخته؟ درباره بیضایی چه می توان گفت؛ او از فیلم اول تا آخر مورد توجه منتقدان و سخت پسندها بوده. حتی اگر خیلی ها نقد جدید به «وقتی همه خوابیم» وارد کنند، باز هم نشان از توقع و جایگاهی است که این فیلمساز در سینمای ایران دارد.

 

فاصله بین دو فیلم آخر: 12 سال

 

 

چرا فاصله افتاد: ناصر تقوایی سال 68 ای ایران را ساخت و سال 80 کاغذ بی خط را. در این فاصله یکی از اپیزودهای قصه های کیش را هم کارگردانی کرد. تقوایی تصمیم داشت سال 81 فیلم زنگی و رومی را بسازد که در میانه رها شد. یک سال بعد سراغ چای تلخ رفت و اما به رغم فیلمبرداری برخی صحنه ها، پروژه به خاطر مشکلات مالی متوقف شد. امسال، شانزدهمین سالی است که ناصر تقوایی فیلم نساخته. جالب است بدانید آثار ناتمام تقوایی به این دو پروژه محدود نمی شود. او سال 57 تصمیم داشت سریال بسازد و کمی بعد سراغ شوهر آهوخانم رفت که هیچ کدام نشد. او پس از انقلاب پروژه عظیم کوچک جنگلی نوشته خودش را در سال 1362 نیمه کاره گذاشت.

چند فیلم ساخته؟ کاغذ بی خطی، ای ایران، ناخدا خورشید، نفرین، آرامش در حضور دیگران، صادق کرده.

چطور ساخته؟ فیلم های ناصر تقوایی همگی از آثار تحسین شده سینمای ما هستند. ساخته های او نه تنها باب طبع منتقدان است که عامه مخاطب هم آن را دوست دارد (آرامش در حضور دیگران را استثنا کنیم).

 

فاصله بین دو فیلم آخر: 18 سال

 

 

چرا فاصله افتاد: وقتی پرده آخر تحسین شد، گمان می رفت واروژ کریم مسیحی فیلم بعدی را بلافاصله بسازد اما 18 سال بعد پشت دوربین رفت. او در این سال ها بیشتر وقت خود را صرف تدوین کرده و اتفاقا در جشنواره بیست و نهم فجر به خاطر تدوین فیلم ندارها و در جشنواره بیست و هفتم برای تدوین تردید سیمرغ بلورین دریافت کرد. گفته می شود او مدتی ممنوع الکار بوده و در دوره ای خودش تمایل به کارگردانی نداشته است. او پیش از کارگردانی، دستیار فیلمسازان مطرحی از جمله بهرام بیضایی بوده است.

 
چند فیلم ساخته؟ واروژ کریم مسیحی کلا دو فیلم بلند ساخته: پرده آخر و تردید

چطور ساخته؟ هر دو فیلم کریم مسیحی با اقبال مواجه بوده اند اما پرده آخر تحسین های بیشتری به خود دیده است. منتقدان از این فیلم به عنوان یکی از بهترین های سینمای ایران یاد می کنند که همچنان می توان تماشایش کرد و لذت برد. درباره کیفیت تردید اجماع وجود ندارد با این حال در جشنواره بیست و هفتم سیمرغ بهترین فیلم را از آن خود کرد.

 

فاصله بین دو فیلم آخر: 13 سال

 

 

چرا فاصله افتاد: کامبوزیا پرتوی آن طور که خودش می گوید، در زمان دولت نهم و دهم گرفتار ممنوع الکاری شده و تا سال ها اجازه ایستادن پشت دوربین را نداشته است. او در این مدت مشغول نگارش فیلمنامه بوده است: شب، هر شب تنهایی، خیابان های آرام، محمد رسول الله (ص) و فراری. نکته جالب تنوع موضوعی فیلمنامه ها است که ژانر آن حتی در تناقض کامل با دیگری است. کامبوزیا پرتوی، مشاور کارگردان پنج فیلم هم بود تا این گونه پیوندش با سینما حفظ شود. او امسال کامیون را ساخت که در جشنواره فجر حضور دارد.

چند فیلم ساخته؟  کامیون، کافه ترانزیت، ننه لالا و فرزندانش، اسانه دو خواهر، بازی بزرگان، گربه آوازخوان، گلنار و ماهی ساخته های کامبوزیا پرتوی هستند.

چطور ساخته؟ کامبوزیا پرتوی نامی معتبر در سینمای کودک است و همه ساخته هایش جزو آثاری به یادماندنی این حوزه محسوب می شوند. در این میان گربه آوازخوان و گلنار موفق تر از بقیه هستند. در میان فیلم هایی که برای بزرگسالان ساخته، انگشت اشاره به سمت کافه ترانزیت است.

 

 

 

چرا فاصله افتاد: رخشان بنی اعتماد بعد از این که در سال 85 خون بازی را ساخت و تحسین شد، قصد داشت سراغ فیلم بعدی برود. او اما چند فیلم کوتاه ساخت: حیاط خلوت خانه خورشید، ما نیمی از جمعیت ایرانیم، فردا می بینمت الینا و اتاق. بنی اعتماد سال 90 قصه ها را ساخت ولی چون پروانه ساخت نداشت، مجوز نمایش نگرفت. خود بنی اعتماد هم مایل نبود فیلمش در دولت وقت اکران شود. قصه ها سال 92 در جشنواره فجر رونمایی شد ولی بنی اعتماد بار دیگر مستندسازی را ترجیح داد. حالا شش سال است که او فیلمی نساخته.

چند فیلم ساخته؟ قصه ها، خون بازی، گیلانه، زیر پوست شهر، بانوی اردیبهشت، روسری آبی، نرگس، پول خارجی، زرد قناری و خارج از محدوده. فاصله زمانی فیلمسازی خانم بنی اعتماد منطقی بوده اما بعد از خون بازی این فاصله بیش از حد طولانی شده است.

چطور ساخته؟ ساخته های رخشان بنی اعتماد همگی مورد توجه بوده اند و برخی مثلا گیلانه، روسری آبی و نرگس بیش از دیگران توی ذهن ها حک شده اند.

 

فاصله بین دو فیلم آخر: 10 سال

 

 

چرا فاصله افتاد: احمدرضا درویش بعد از فیلم بیگ پروداکشن دوئل، چند طرح داشت که مهمترینش ساخت فیلمی براساس قیام عاشورا بود. او سال ها روی این طرح و فیلمنامه رستاخیز کار کرد و برای تولید آن پیش تولید مفصلی پشت سر گذاشت. در نهایت 10 سال بعد از دوئل، رستاخیز را در سال 92 آماده کرد.

چند فیلم ساخته؟ رستاخیز، دوئل، متولد ماه مهر، سرزمین خورشید، کیمیا، آذرخش، ابلیس و آخرین پرواز. چهار سال طول کشید تا درویش دوئل را بعد از متولد ماه مهر بسازد. با این حال طول زمانی دیگر فیلم هایش معقول است.

چطور ساخته؟ سه فیلم اول درویش محترم اند اما شهرت و محبوبیت این کارگردان بعد از کیمیا رقم خورد. او در این فیلم و فیلم بعدی اش سرزمین خورشید، روایتی متفاوت از جنگ ارائه کرد. نگاه او به ماجرای حاشیه جنگ در متولد ماه مهر هم مورد تحسین قرار گرفت. درویش با دوئل قدرت نمایی کرد و تنها فیلم بیگ پروداکشن مربوط به دفاع مقدس را ساخت. رستاخیز اثری شاخص درباره قیام عاشورا است که توقیف شده.

 

فاصله بین دو فیلم آخر: 11 سال

 

 

چرا فاصله افتاد: در گفت و گویی که اخیرا با خانم حکمت داشتیم از او درباره تاخیر 11 ساله پرسیدیم و این طور جواب شنیدیم: «فیلم ساختن اگر همراه با اندیشه باشد و به عنوان شغل به آن نگاه نشود، کار سختی است و مسئولیت خطیری دارد. چون نمی توانید بدون آن که جریان سازی کنید مدام مشغول فیلم سازی باشید. اگر قرار باشد از دریچه دیگری نگاه کنی و در چارچوب جهان بینی خودت فیلم سازی کنی همان 10 سال یک بار می شود. اما این را هم بگویم که دوست دارم و باید بیشتر از این ها فیلم بسازم اما از آن طرف هم باید ساز و کارش فراهم باشد.»

چند فیلم ساخته؟ حکمت فقط سه فیلم ساخته: زندان زنان، سه زن و جاده قدیم. بین اول و دومی چهار سال و بین دوم و سومی 11 سال فاصله افتاده است.

چطور ساخته؟ در میان ساخته های منیژه حکمت، زندان زنان شاخص تر است. او این فیلم را سال 79 ساخت که تبدیل به یکی از پرسر و صداترین فیلم های ایران شد.

 

فاصله بین دو فیلم آخر: شش سال

 

 

چرا فاصله افتاد: کیانوش عیاری سال 1389 فیلم خانه پدری را ساخت اما به محض آماده شدن دردسرهایش شروع شد. ابتدا ناجی هنر کنار کشید و بعد فارابی. عیاری هم دنبال برطرف کردن مشکلات فیلم بود و همین او را از فیلم ساختن دور کرد تا این که سال پیش کاناپه را کارگردانی کرد اما به دلیل مسئله حجاب بازیگران فعلا تکلیف نمایش آن معلوم نیست.

چند فیلم ساخته؟ کاناپه، خانه پدری، بیدارشو آرزو، سفره ایرانی، بودن یا نبودن، شاخ گاو، آبادانی ها، دو نیمه سیب، روز باشکوه، شبح کژدم و تنوره دیو. فواصل بین ساخت این فیلم ها تا پیش از خانه پدری زیاد نبوده. عیاری این فیلم را شش سال بعد از بیدار شو آرزو می سازد و جالب آن که برای فیلم بعدی یعنی کاناپه هم ش سال منتظر می ماند.

چطور ساخته؟ ساخته های کیانوش عیاری همگی مورد توجه سخت پسندها واقع شده اند. سبک منحصر به فرد فیلمسازی این کارگردان طرفداران زیادی دارد که مشتاقانه آثارش را دنبال می کنند. عیاری با حذف زوائد، واقع گرایی را در فیلم هایش جاری کرده است.

 

فاصله بین دو فیلم آخر: 13 سال

 

 

چرا فاصله افتاد: مرضیه برومند کارش را با تلویزیون و تئاتر شروع کرد. دغدغه اصلی اش را هم در این دو مدیوم دنبال می کند و کلا کمتر به سینما سر می زند. او بعد از مربای شیرین، 13 سال فیلم سینمایی نساخت تا این که ماجرای شهر موش ها 2 پیش آمد و خانم برومند یک بار دیگر پشت دوربین فیلم سینمایی ایستاد.

چند فیلم ساخته؟ اشاره کردیم تمرکز مرضیه برومند بر تلویزیون بوده است. او در سینما فیلم های شهر موش ها 2، مربای شیرین، الو الو من جوجوام و شهر موش ها 1 را ساخته است. بین ساخته های سینمای او همیشه فاصله زیادی افتاده. او 9 سال بعد از شهر موش ها فیلم دوم را ساخت و هفت سال طول کشید تا فیلم سوم را بسازد. بین فیلم سوم تا چهارم 13 سال فاصله افتاد. او سه سال است پشت دوربین سینمایی نایستاده.

چطور ساخته؟ مرضیه برومند چهره شاخص و ماندگار سینمای کودک است. او با شهر موش ها نام خود را به عنوان رکورددار گیشه و خاطره ساز چند نسل ثبت کرده است.