جرج فردریک هندل، آهنگسازی تأثیرگذار

همشهری آنلاین: جرج فردریک هِندِل در 23 فوریه 1685 در هاله در شرقِ آلمان زاده شد.

او را با تلفظِ انگلیسی، جرج فردریک هندِل می‌شناسند. این نام بی مناسبت نیست، زیرا گرچه هندِل زاده‌ آلمان بود و نامش هم قاعدتاَ باید آلمانی تلفظ شود، ولی او از 27 سالگی در بریتانیا مقیم شد و تابعیت آن کشور را پذیرفت.

 

 

از این رو، نامش هم تبعاَ تلفظ انگلیسی به خود گرفته است. پدر او پزشک بود و او را با خود از جمله به دربارِ والی یکی از شهرهای نزدیک زادگاهش برد.

در آنجا جرج 8 ساله با ارگ نغمه‌ای نواخت و همین، توجه والی و سپس موسیقیدانِ بزرگ آن دیار، ویلهلم زاخو را به کار او جلب کرد. هندل از 9 سالگی نزدِ زاخو به فراگیری تئوری موسیقی و آهنگسازی پرداخت و در سازهای گوناگون مهارت یافت.

 

گفتنی است که آموزگارِ هندل، زاخو از چنان اهمیتی برخوردار بوده که حتی باخِ بزرگ نیز از او الهام بسیار گرفته است.

هندل دوازده ساله بود که به برلین رفت و اگر پدرش مخالفت نمی‌کرد، می‌توانست با هزینه  پادشاهان پروس در برلین و ایتالیا تحصیل و کار کند.

 

هندل به خواستِ پدر، در زادگاهش ماند و در کنارِ تحصیل رشته حقوق در دانشگاهِ هاله، نوازندگی ارگ در کلیسای بزرگِ شهر را پذیرفت. در 18 سالگی به هامبورگ رفت و در تالارِ بزرگ کنسرت‌های آن بندر، در اپراهای گوناگون، ویلون، چِمبالو و سازهای دیگر نواخت.

 

در همان شهر بود که پیش از رسیدن به سّنِ بیست‌ سالگی نخستین اپرایش‌، «آلمیرا»، و چند هفته پس از آن دومین آنها، «نِرو» را به روی صحنه برد.

اولین سفر به لندن

هندل در 21 سالگی با هزینه خود به ایتالیا رفت و در آنجا تحصیلات و تحقیقات خود را ادامه داد. در یک اقامتِ چهار ساله در فلورانس و ونیز دو اپرای دیگر به نام‌های «رودریگو» و «آگریپینا» ساخت و به روی صحنه آورد. به‌جز اینها از همین زمان ساختنِ اپراهای کلیسایی را که آنها را اوراتوری می‌نامند آغاز کرد.

نخستین‌ بار در سال 1710، در 25 سالگی به لندن سفر کرد و همانجا اپرای «رینالدو» را ساخت. ترانه‌هایی از این اپرا، تا امروز نیز کارمایه  همه  خوانندگانِ سرشناسِ اپراها هستند. افزون بر این اپرای رینالدو الهام‌بخش و مدل چند اپرای دیگر از جمله اپرای سه قروشی برتولت برشت بوده است.

فردریک هندل 40 اپرا ساخته و از 47 سالگی، در سال 1732 تنها به ساختنِ اپراهای کلیسایی پرداخته و 25 اپرا از این گونه ساخته که بخش‌هایی از آن به عنوانِ سرودهای کلیسایی به زبان‌های گوناگون خوانده می‌شوند. سرودِ عیدِ میلادِ مسیح «هل تا جهان شادان شود» جزو اینهاست.

 

هندل دو آکادمی اپرا در لندن را رهبری کرد. اگرچه هردوی این نهادها به ورشکستگی اقتصادی افتادند، ولی با انگیزه‌ کار برای این آکادمی‌ها بود که آثارش را می‌ساخت. اپرای «مسیحا» که در سال 1742 ساخته، و برای نخستین بار در دوبلین، پایتختِ ایرلند برای تنگدستان و محکومان به روی صحنه آورد، همه ساله در روزهای عیدِ پاک اجرا می‌شود.

جرج فردریک هندل در سال 1752 نابینا شد ولی در 7 سال آخر عمر نیز از پا ننشست و افزون بر چند اثرِ کوتاه، همواره اجراهای اپراهای خود را با ارگ همراهی می‌کرد.

آهنگسازی تأثیرگذار

هندل در 14 آوریل 1759 در لندن درگذشت و در کلیسای وِست مینستِر به خاک سپرده شد. او آفریننده  اپرای کلیسایی انگلیسی است که در آن عنصرهای تئاترال مانند ماسک، لباس و بازی‌های روی صحنه حذف می‌شوند و موسیقی نقش آنها را به عهده می‌گیرد.

 

این، بیننده یا بهتر بگوییم شنونده است که صحبت‌ها را با شنیدن موسیقی در ذهنِ خود مجّسم‌می‌کند. هندل پیروِ سبک باروک بوده یعنی در آثارِ او برای بازتاب دادن احساساتِ انسانی از تکنیک‌های مشخصی استفاده می‌شده‌، برای نمونه گاه از نت‌های بم برای بیانِ غم بهره می‌گرفته است.

آثارِ هندل الهام‌بخش آهنگ‌سازان بزرگی چون بتهوِون و هایدِن بوده است. هایدِن اپرای کلیسایی «آفرینش» خود را به تأثیر از اپراهای هندل نوشته است. شاید خالی از لطف نباشد که در پایان اشاره کنیم، بر سرِ مّلیتِ هندل میانِ آلمانی‌ها و انگلیسی‌ها رقابتِ ناگفته‌ای جریان دارد.

 

در حالی که از سال 1859 هر سه سال یک بار در لندن جشنواره‌ای ویژه  او برگزار می‌شده و حتی یکبار یک گروه کُرِ 4 هزار نفری را ارکسترِ 500 نفری همراهی می‌کرده و نموداری از افتخارِ مّلی بریتانیا به شمارمی‌آمده، در آلمان حتی در زمانِ نازی‌ها، آثارِ او را با تغییرِ نام به روی صحنه می‌آورده‌اند.

 

تنظیم و انتشار آثار او که از سال 1958 آغاز شده، تازه در سال 2023 پایان خواهد یافت.

 هندل 40 اپرا ساخت و از 47 سالگی تنها به ساختنِ اپراهای کلیسایی پرداخت.