ماهنامه پیام یاقوت: کولیت به بیماری ای گفته می شود که روده بزرگ دچار التهاب و زخم شده باشد. درد شکم، تغییر در نحوه اجابت مزاج، اسهال، نفخ شکم و یبوست از علایم اولیه بیماری کولیت یا روده تحریک پذیر است. در صورتی که تعداد بیشماری از افراد تصور می کنند این علایم، نشانه کولیت عصبی است. در کولیت عصبی شاهد بروز التهاب در روده بزرگ هستیم.
درگیری التهابی روده، زمانی اتفاق می افتد که در داخل روده زخم هایی ایجاد می شود که می تواند وسیع و شدید و با علایمی از جمله درد شکم، خونریزی و کاهش وزن همراه باشد که البته در برخی موارد همراه اسهال است و بسته به محل زخم ها و وسعت و شدن آن، اقدامات درمانی برای درمان بیمار صورت می گیرد.
بیماری سیر مداوم و مزمنی دارد و مبتلایان باید تحت نظر پزشک باشند و دوره درمان را تکمیل کنند. با کاهش و یا قطع علایم، درمان نباید قطع شود زیرا ممکن است بیماری به مدت طولانی خاموش باشد.
درصد کمی از بیماران ممکن است در دراز مدت، علایم بدخیمی نشان دهند و نیاز به کولونوسکوپی پیدا کنند و پس از نمونه برداری و در صورت تشخیص پزشک، نیاز به اقدامات درماین بیشتری داشت باشند. کولیت های التهابی طیف وسیعی دارد و با خونریزی مختصر شروع می شود و می تواند منجر به بروز یک بیماری بسیار بدخیم شود که با دارو درمان نمی شود و نیاز به جراحی دارد. مراجعه سریع به پزشک، انجام کولونوسکوپی و نمونه برداری، مصرف دارو و پیگیری توصیه اکید به مبتلایان است.
کولیت براساس میزان شدت و محل التهاب در روده، به چند نوع مختلف تقسیم بنید می شود:
پروکتیک اولسراتیو: التهابی که به رکتوم محدود می شود. گاهی تنها نشانه آن خونریزی متناوب رکتوم است. سایر بیماران با التهاب بیشتر درد رکتوم را نیز تجربه می کنند.
پروکتوسیگوییدیت: التهاب رکتوم و کولون سیگمویید (بخش کوتاهی از کولون و کنار رکتوم)
کولیت سمت چپ: التهابی که در رکتوم آغاز شده و تا کولون چپ ادامه می یابد. علایم آن شامل کولیت با اسهال خونی، انقباضات شکمی، کاهش وزن و درد سمت چپ شکم است.
پانکولیت: التهابی که همه کولون (کولون راست، چپ، عضله متقاطع و رکتوم) را تحت تاثیر قرار می دهد. نشانه های آن عبارتند از: اسهال خونی، انقباضات و در شکمی، کاهش وزن، خستگی، تب و عرق شبانه. برخی بیماران علایم خفیف تری دارند که به سرعت به دارو پاسخ می دهند.
کولیت بدخیم: نوع نادر اما شدید پانکولیت است. مبتلایان به شدت بیمار هستند و به درد شدید شکمی، از دست دادن آب بدن، اسهال خونی، و حتی شوک دچار می شوند. این افراد در معرض ابتلا به آماس سمی کولون و پارگی آن قرار دارند. درمان این بیماران تنها در بیمارستان و با داروهای قوی انجام می گیرد.
تشخیص
تشخیص کولیت با توجه به علایم شامل درد شکمی، خونریزی رکتوم و اسهال صورت می گیرد. آزمایش مدفوع از نظر انگل و عفونت نیز انجام می شود؛ زیرا علایمی شبیه به نشانه های کولیت ایجاد می کنند.
آزمایش خون نیز ممکن است آنمی و افزایش گلبول های سفید خون یا میزان سدیم انتاسیون (ته نشینی) خون را نشان دهد.
افزایش گلبول های سفید و سدیمان هر دو منعکس کننده وجود التهاب در کولون است. تایید کولون اولسراتیو نیازمند بررسی روده بزرگ از طریق کولونوسکپی یا سیگموییدوسکوپی است. اطلاع از شدت و گسترش کولیت در انتخاب نوع درمان حائز اهمیت است. عکس برداری با باریم انما هم می تواند علایم کولیت اولسراتیو را نشان دهد.
علایم شایع
علایم کلی عبارتند از:
- درد در سمت چپ شکم که با اجابت مزاج بهتر می شود.
- دوره های اسهال خونی همراه با مخاط، که بین آنها بیمار علامتی ندارد. علایم به هنگام حمله حاد عبارتند از:
- افزایش اسهال خونی (تا 20- 10 بار اجابت مزاج در روز)
- دل پیچه و درد شدید در اطراف راست روده
- عرق ریزش
- بی اشتهایی، کاهش وزن و تهوع
- کم آب شدن بدن و نفخ شکم
- تب حتی تا حد 40 درجه سانتیگراد
علل
علل ناشناخته است. عوامل ژنتیکی، عفونی، ایمنی و روانی همگی پیش بینی شده اند.
عوال افزایش دهنده خطر
نشانه های این بیماری می تواند بسته به شدت بیماری کم یا زیاد باشد و در طول زمان تغییر یابد. از مشخصات این بیماری نشان دادن شدید بیماری در یک مدت و خاموش ماندن علائم بیماری در مدت دیگر می باشد.
به عبارت دیگر کولیت اولسراتیو نوعی از بیماری است که همیشه فعال نیست و ممکن است بین دوره های بروز علایم، مدت زمان زیادی فاصله باشد. هر وقت کولیت اولسراتیو فعال شود علایم آن می توانند برای هفته ها یا ماه ها ادامه داشته باشند.
تشخیص بیماری کولیت روده
معمولا برای تشخیص این بیماری از کولونوسکوپی به همراه نمونه برداری و همچنین از آن برای تشخیص اینکه افراد مبتلا به بیماری کویت روده به سرطان کولون نیز مبتلا هستند یا خیر استفاده می شود.
اگر شما مبتلا به این بیماری هستید باید بسته به تشخیص پزشک چند سال بعد از ابتلا به بیماری و بعد از آن هر یک یا دو سال یکبار باید آزمایش کولونوسکوپی انجام دهید. سایر ازمایش های مورد استفاده برای تشخیص این بیماری شامل معاینه مقعدی، معاینه کامل شکم، معاینه مفاصل، آزمایش خون و مدفوع و تصویربرداری های پزشکی مانند رادیوگرافی با ماده حاجب می باشند.
از آنجا که با شروع این بیماری مقدار زیادی از آب بدن به تحلیل می رود، پزشک شما باید شما مواد غذایی و رژیم غذایی متناسبی ارائه نماید تا به جبران مواد از دست رفته بدن شما کمک نماید. درمان تغذیه ای بر پایه ترمیم و پیشگیری از کمبودهای تغذیه، مفید و موثر بوده و می تواند در بهبودی فرد تاثیر به سزایی بگذارد. درمان تغذیه ای با رژیم پرفیبر و کم چرب در بیماران انجام می شود و البته در ارائه رژیم غذایی مواردی مانند نیازهای و شرایط بیماری مدنظر خواهدبود.
در شرایط حاد، تغذیه از طریق رگ با استفاده از محلول ایزوتونیک تشکیل شده از اسیدهای آمینه، گلوکز، چربی، املاح معدنی و ویتامین ها انجام می شود.
ممکن است پزشک با تجویز مکمل ها، کمبودهای تغذیه ای بیمار را جبران نماید. این مکمل ها اغلب سرشار از: روی، مس، کروم و سلنیوم هستند. البته مکمل ها می توانند فیبر زیادی را به بدن وارد کنند. افزایش فیبر در رژیم غذایی مانع از یبوست شده و حرکت راحت توده باقی مانده غذا در روده بزرگ را در پی خواهدداشت، که البته در ادامه التهابات تحتانی روده را کاهش می دهد.
برخی مواد غذایی که ممنوع می باشند:
- شکر و نان سفید
- محصولات تهیه شده از آرد سفید گندم
- غذاهای پرادویه و پرنمک
- چار پررنگ، قهوه و نسکافه
- غذاهایی که در ظرف های آلومینیومی پخته می شوند.
درمان های دارویی
روش های درمان کولیت اولسراتیو شامل دارو و جراحی هستند. اما جراحی برای کسانی است که به التهاب شدید و مشکلات خطرآفرین دچار می شوند. داروی خاصی برای درمان کامل کولیت اولسراتیو وجود ندارد و مبتلایان معمولا دوره های متناوب عود بیماری را تجربه می کنند. طی این دوره ها علایمدرد شکمی، اسهال و خونریزی رکتوم تشدید می شود و با فروکش کردن نشانه ها بهبودی تا حدی صورت می گیرد.
همان طور که اشاره شد معمولا نوع اولسراتیو با داروی خاصی درمان نمی شود و لذذ هدف استفاده از داروها کمک به رفع علایم، حفظ این حالت و بهبود کیفیت زندگی بیمار است. به طور کلی داروهای کولیت اولسراتیو شامل:
- عوامل ضدالتهابی مانند ترکیبات 5-ASA، کورتیکواستروییدها
- تعدیل کننده های ایمنی مانند سیکوسپورین، متوترکسات و برخی داروهای دیگر هستند.
اخیرا یک داروی جدید حاوی نیکوتین به کار می رود. مدت هاست دیده شده احتمال کولیت اولسراتیو در افراد غیرسیگاری بیشتر است. در شرایط خاص درمان بیماران با نیکوتین صورت می گیرد.
