هندوانه شب یلدا

هندوانه با نام علمی Citrullus vulgaris، گیاهی است یکساله که ساقه خزنده، برگ‌های پهن و گل‌های کوچک و زردرنگ دارد. پوست میوه هندوانه سبزرنگ و ضخیم در اندازه‌های متفاوت و داخل میوه به رنگ قرمز، صورتی و یا سفید می‌باشد. این میوه کمی معطر است و در کشورهای گرمسیر در فصل تابستان مصرف زیادی دارد. زادگاه اصلی هندوانه، هندوستان است؛ به همین دلیل، به میوه هند(هندوانه) معروف شده است. این میوه در بیشتر مناطق دنیا و ایران به وفور در نژادهای مرغوب و متنوع کشت می‌شود. هندوانه یک میوه تابستانی شیرین و آبدار است که 92 درصد آب و 7 درصد قند طبیعی دارد.
همچنین حاوی ویتامین‌های C، بتاکاروتن (پیش‌ساز ویتا مینB(A، پروتئین، منیزیم، آهن، کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و لیکوپن می‌باشد. یک هندوانه به طور متوسط 49 کیلوکالری انرژی دارد. هر 100 گرم از این میوه حاوی 30 کیلو کالری انرژی ، 4/0 گرم پروتئین ، 2/0 گرم چربی، 4/6 گرم نشاسته ، 3/0 گرم فیبر، 1 میلی‌گرم سدیم، 7/0 میلی‌گرم کلسیم ، 100 میلی‌گرم پتاسیم، 7 میلی‌گرم ویتامین C و 590 واحد بین المللی ویتامین A است. یک لیوان هندوانه و یا دو لیوان آب هندوانه20 درصد نیاز روزانه به ویتامین C و 14 درصد نیاز روزانه به ویتامین A را تامین می‌کند. هندوانه با داشتن بیش از90 درصد آب، برای رفع تشنگی بسیار مناسب است. هیچ میوه‌ای تا این اندازه آب ندارد؛ به همین دلیل برای پیشگیری از بیماری‌های کلیوی، درمان گرمازدگی، یبوست، تب و بیماری‌های عفونی مفید است.

هندوانه علاوه بر اینکه باعث رفع تشنگی و جبران آب از دست‌رفته بدن می‌شود، خواص مفید دیگری نیز دارد؛ مثلا حاوی مهم‌ترین آنتی‌اکسیدان‌هاست. همچنین، هندوانه قرمزرنگ منبع نوعی آنتی اکسیدان کاروتنوئیدی به نام لیکوپن است. لیکوپن یک رنگدانه شیمیایی است که باعث ایجاد رنگ قرمز در هندوانه، گوجه فرنگی و گریپ فروت می‌شود. پژوهش‌ها نشان داده که میزان لیکوپن موجود در هندوانه بیشتر از گوجه فرنگی است. آنتی‌اکسیدان‌های موجود در هندوانه، رادیکال‌های آزاد را در بدن خنثی می‌کنند. رادیکال‌های آزاد مولکول‌هایی هستند که بسیاری از بافت‌های بدن را تخریب می‌کنند. این مواد سمی باعث اکسید شدن کلسترول می‌شوند؛ در نتیجه کلسترول به دیواره رگ‌های خونی می‌چسبد و می‌تواند باعث بروز سکته قلبی شود. همچنین موجب انقباض و بسته شدن راه‌های تنفسی و در نتیجه تشدید حملات آسم می‌گردند.
رادیکال‌های آزاد شدت التهاب ناشی از استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید را نیز افزایش می‌دهند و تخریب مفاصل در این شرایط بیشتر می‌شود. آسیب به سلول‌های دیواره روده و تبدیل آنها به سلول‌های سرطانی نیز از دیگر اثرات این مولکول‌هاست. بنابراین مصرف هندوانه از بروز سکته قلبی، آسم، استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید و سرطان روده پیشگیری می‌کند. انجمن قلب آمریکا مصرف هندوانه را به خاطر داشتن مواد آنتی اکسیدان به عنوان یک راهکار مهم برای حفظ سلامت قلب، توصیه کرده است. هندوانه همچنین حاوی ویتامین‌های گروه B است که برای تولید انرژی لازم‌اند. ویتامین‌های گروه B و منیزیم در ایجاد حالت آرامش بسیار موثر بوده و به رفع بی‌‌خوابی کمک می‌کنند. از ویژگی‌های دیگر هندوانه سدیم کم و پتاسیم زیاد آن است. با توجه به اینکه سدیم زیاد باعث افزایش فشارخون و پتاسیم موجب پاییـن آمدن آن می‌شود، مصرف این میوه برای افراد مبتلا به پرفشاری خون مفید می‌باشد. در کشورهای آسیایی، از جمله ایران، تخم هندوانه را بو داده و به عنوان میان وعده مصرف می‌کنند. حتی در تهیه نان نیـز گاهی از تخم هندوانه استفاده می‌شود.

تخم هندوانه حاوی حدود 30 درصد چربی است که از نظر خواص شیمیایی مانند روغن بادام می‌باشد. تخم هندوانه منبعی از اسیدهای چرب ضروری، ویتامین E، روی و کلسیم به شمار می‌رود که در هر 100 گرم آن 590 کیلوکالری انرژی و در هر 10 عدد آن 5 کیلوکالری انرژی نهفته است.در برخی مناطق ایران از پوست هندوانه ترشی و مربا تهیه می‌کنند.

هندوانه از نظر طب سنتی ایران سرد و تر است و گرما را برطرف می‌کند. در گذشته از این میوه به عنوان تب بر استفاده می‌شد. همچنین آب هندوانه به همراه سکنجبین برای درمان یرقان و دفع سنگ کلیه و پوست هندوانه جهت درمان پرفشاری خون و بیماری‌های کلیوی مورد مصرف قرار می‌گرفت. پوست سفید داخل هندوانه نیز برای بهبود زخم گلو و دهان تجویز می‌شد. در نسخ قدیمی، به خاصیت باکتری‌کشی مغز تخمه هندوانه اشاره شده است که جهت درمان عفونت ادراری و تسکین سرفه مفید است. به خاطر داشته باشید که هندوانه را باید همیشه بین دو غذا خورد؛ یعنی تقریبا سه ساعت بعد از غذا و یا یک ساعت قبل از غذا؛ در غیر این صورت ممکن است موجب اختلال در هضم غذا و ایجاد نفخ شود. همچنین مصرف هندوانه به همراه میوه‌های دیگر، ایجاد نفخ می‌کند.

ارزش تغذیه ای 100 گرم هندوانه
انرژی 30 کیلوکالری
آب 92 میلی لیتر
فیبر 3/0 گرم
پروتئین 4/0 گرم
چربی 0/2 گرم
نشاسته 4/6 گرم
کلسیم 0/7 میلی گرم
فسفر 10 میلی گرم
آهن 0/5 میلی گرم
سدیم 1 میلی گرم
پتاسیم 100 میلی گرم
ویتامین A 590 واحد بین المللی
ویتامین B1 0/03 میلی گرم
ویتامین B2 0/3 میلی گرم
ویتامین B3 0/2 میلی گرم
ویتامین C 7 میلی گرم

آسیه محمدزاده کارشناس ارشد تغذیه

منبع:زیباشو