عوارض و خطرات استفاده بعضی از گیاهان دارویی

آیا گیاهان دارویی هم عوارض جانبی دارند ؟

هر دارویی علاوه بر اثرات دارویی فراوانی که دارد، دارای عوارض جانبی نیز هست به عنوان مثال گیاهانی که برای افزایش حجم سینه مصرف می‌شوند ممکن است خطر سرطان‌های هورمونی از قبیل: سرطان پستان و آندومتر رحم را افزایش دهند...

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با عوارض و خطرات مصرف برخی از گیاهان دارویی خطرناک آشنا شوید.

داروهای گیاهی هم مضر است

متاسفانه تصوری که به اشتباه بین مردم رایج است، این است که داروی گیاهی اگر فایده نداشته باشد، ضرر هم ندارد در واقع طبیعی بودن دارو را دلیلی برای بی‌ ضرر بودن آن می ‌دانند. اما واقعیت این است که مصرف داروهای گیاهی به ‌تنهایی یا همراه با داروهای شیمیایی می ‌تواند عوارض جانبی خطرناکی داشته باشد.

برخی گیاهان دارویی باید به صورت استاندارد شده مصرف شوند و مصرف مستقیم آن ها بعضا باعث بروز مسمومیت‌‌ های شدید و گاهی مرگ می ‌‌شود.البته این حقیقت را نیز باید مدنظر داشت که عوارض داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی کمتر است، ولی مطلق نیست و تمام داروهای گیاهی بی ‌ضرر نیستند، ولی عوارض آن قابل کنترل است.با توجه به شرایط موجود نمی ‌توان داروهای گیاهی را در تمام موارد جایگزین داروهای شیمیایی کرد، اما می‌ توان به عنوان طب مکمل و همراه دیگر داروهای شیمیایی استفاده و به این ترتیب بخشی از مصرف داروهای شیمیایی را کم کرد.

توصیه می ‌شود همواره و پیش از استفاده از داروهای گیاهی با پزشک خود در این باره مشورت کنید. بعضی داروهای گیاهی موجب تداخل در قدرت جذب موادغذایی موردنیاز بدن می ‌شوند. انواع دیگری نیز موجب افزایش یا کاهش تاثیر دارویی خاص می ‌شوند. این موضوع در سالمندان و بیماران مبتلا به بیماری‌ های مزمن که معمولا 2 یا چند دارو را به طور همزمان استفاده می ‌کنند می ‌تواند مشکلات زیادی را به‌ وجود آورد.

عوارض ناشی از مصرف گیاهان دارویی در کودکان نیز بیشتر است و باید حتما در حد توصیه شده مصرف شود. مثلا حتی مصرف عرق نعنا که به ظاهر بی‌‌ ضرر است، در کودکان باید به اندازه باشد.

دوز نامشخص

استفاده از دوز بالای این داروها نیز اشتباه نسبتا رایجی است که می‌ تواند باعث مسمومیت دارویی و مشکلات بعدی ناشی از آن شود و لزوم احتیاط در مورد مصرف آن ها و مشورت با متخصصان در مورد آن ها را صد چندان می‌ کند.در قرص‌ های شیمیایی موجود پزشکان می ‌دانند دقیقاً چند میلی ‌گرم داروی مؤثر وجود دارد و اگر عارضه‌ ای پیش آمد می‌ توان آن را شناخت و درمان کرد اما سؤال این است آیا می‌ توان گفت در یک مشت گیاه دارویی چند میلی‌ گرم داروی مؤثر وجود دارد یا دم‌ کرده و غیردم‌ کرده ‌اش چقدر با هم فرق می ‌کند.

متأسفانه مردم فکر می‌ کنند چون داروهای گیاهی از گیاه تهیه شده‌ اند، مضر نیستند اما باید در نظر داشت که ماده موثره تمام داروهای شیمیایی هم از گیاه تولید می ‌شود. موارد بسیاری دیده شده است که بیماران به‌ علت مصرف بیش از حد و غیرقابل کنترل داروهای گیاهی دچار مسمومیت با سرب یا نارسایی کبد شده ‌اند.

عطاری‌ ها

بسیاری از گیاهان دارویی که در عطاری‌ ها عرضه می ‌شود، استاندارد نیستند و ممکن است میزان نامناسب آن برای افراد مضر هم باشد.مشکلات عمده بخش عطاری‌ ها مربوط به سیستم آموزش و برنامه‌ ریزی کشور است که باید این مساله حل شود؛ چون نبود آموزش باعث شده است عطاری‌ ها بدون مجوز گیاهان دارویی و غیردارویی را به فروش برسانند.

از سوی دیگر، بسیاری از گیاهان دارویی در عطاری‌ ها به لحاظ آلودگی‌ های میکروبی،‌ سموم کشاورزی، فلزات سنگین و تاریخ مصرف و تولید، استاندارد نیستند و خواص موثر خود را از دست داده ‌اند.گیاهان دارویی کشت‌ شده معمولا قابل اطیمنان ‌‌تر هستند، اما گیاهانی که از مراتع جمع ‌‌آوری می‌‌ شوند، آلودگی دارند و گاهی به علت شناسایی نشدن آن ها از سوی عطاری‌‌ ها، اشتباه تجویز می ‌شود.از این منظر سیستمی لازم است که گیاهان دارویی به صورت منظم و طبق اصول صحیح بسته‌ بندی و توزیع شوند و کنترل ‌های لازم روی آن ها انجام شود.

نظارت اندک

وزارت بهداشت بر داروهای گیاهی که مجوز و پروانه تولید دارند، نظارت دارد. از این رو داروهای گیاهی که در داروخانه‌ ها فروخته می‌ شوند، معتبر و قابل استفاده ‌اند و مردم می ‌توانند با خیال راحت از آن ها استفاده کنند ولی در مورد عطاری‌ ها، هنوز متصدی خاصی برای نظارت وجود ندارد که بر این بخش نظارت کند و گیاهان دارویی ‌ای که در عطاری‌ ها توزیع می ‌شود بعضا قابل اعتماد نیستند.

داروهای دروغین‌

گاهی مواقع تبلیغ معجون‌ های معجزه ‌آسا در عطاری‌ ها دیده می ‌شود؛ داروی ترک اعتیاد گیاهی 100 درصد تضمینی، داروی چاقی، لاغری و کوچک کردن شکم و...بسیاری از این داروها خصوصا داروهای ترک اعتیاد یا چاقی و لاغری که تبلیغ می‌ شود، ترکیبی از داروهای شیمیایی و گیاهی هستند که میزان مشخصی هم ندارند و در بسیاری موارد مشکلات و عوارض بیشتری برای بیمار ایجاد می کند. در واقع ساخت بیشتر این داروها که در مورد آن ها تبلیغ زیادی هم می‌ شود، مبنای علمی ندارد. متاسفانه نبود نظارت وزارت بهداشت می‌ تواند موجب بدتر شدن فرهنگ مصرف فرآورده‌ های گیاهی شود و مردم را به استفاده از این داروها بدبین کند.

پیشرفت ناچیز

کشور ما از دیرباز از زادگاه ‌های اصلی گیاهان دارویی بوده است. سابقه مصرف گیاهان دارویی نیز در کشور ما به قرن‌ ها پیش باز می ‌گردد؛ می‌ توان در این خصوص به کتاب قانون از ابن ‌سینا اشاره کرد که نشان دهنده وجود این فرهنگ در میان مردم ما بوده است.متاسفانه با وجود دیرینگی این علم در کشور، پیشرفت چندانی در آن مشاهده نمی ‌شود و گیاهان دارویی به صورت غیر منسجم و برنامه‌ ریزی نشده مورد استفاده قرار می‌ گیرند.

عواملی مانند بیمه نبودن فرآورده‌ های گیاهی، نبود فرهنگ صحیح مصرف داروهای گیاهی در بین مردم و عرضه فرآورده‌ های گیاهی دارویی به صورت غیر استاندارد از سوی عطاری‌ ها از عواملی است که بی‌ اعتمادی پزشکان و داروسازان به فرآورده‌ های گیاهی دارویی را موجب شده است.بنا بر گزارش‌های وزارت بهداشت، اکنون بیش از 2500 فرآورده گیاهی دارویی در کشور مجوز دارند که کمتر از 3 درصد کل بازار دارویی کشور را شامل می‌ شود.

هرچند وزارت بهداشت برای فعال کردن اداره داروهای گیاهی تلاش زیادی کرده است تا زمینه افزایش تولید، ساخت و صدور بیشتر مجوز این نوع داروها در کشور فراهم شود، اما تحقق این امر نیاز به زمان دارد.

10 اشتباه در رابطه با مصرف گیاهان دارویی

تا به حال فکر کرده‌اید که گیاهان دارویی برای سلامتی شما خوب است یا بد؟ در این متن 10 اشتباهی که ممکن است در رابطه با مصرف گیاهان دارویی برایتان پیش آید را بررسی می‌کنیم.

1.مصرف چای بابونه با داروهای خاص

بیشتر مردم بر این باورند که چای بابونه هیچ خطری برای سلامتی ندارد. اما اگر این چای با داروهای خاصی نوشیده شود، دارای برخی عوارض جانبی می‌باشد. در سال 2006، خانمی 70 ساله داروی وارفارین را با چای بابونه خورده بود و با خونریزی داخلی به بیمارستان منتقل شده بود.

داروهای مداخله کننده با چای بابونه

• آسپرین
• مهار کننده های پلاکت از قبیل: Ticlid و Plavix
• این مهارکننده ها خطر حمله و سکته قلبی را کم می‌کنند و به بیمارانی که استنت در رگ‌هایشان گذاشته‌اند، تجویز می‌شود.
• بابونه شامل مواد ضدانعقادی به نام کومارین می‌باشند و هنگامی‌که این داروها همراه با بابونه مصرف شوند، موجب افزایش خونریزی می‌شوند.
• داروهای ضدانعقاد از قبیل: وارفارین.
• وارفارین ناشی از کومارین است و اگر این دارو همراه با بابونه مصرف شود، باعث خونریزی داخلی می‌گردد.
• داروهای ضدافسردگی 3 حلقه ای از قبیل: Amitriptyline، Clompiramine و Imipramine
• این داروها توسط آنزیم CYP1A2 در بدن متابولیزه می‌شوند که آن آنزیم توسط بابونه مهار می‌شود و موجب افزایش غلظت خونی این داروها می‌شود و در نتیجه موجب مسمومیت می‌گردد.
• Clozapine
• همانند داروهای ضدافسردگی 3 حلقه ای باعث مسمومیت می‌شوند.
• Propranolol
• برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شود.
• همانند داروهای ضدافسردگی 3 حلقه ای و Clozapine باعث مسمومیت می‌شوند.
• Theophyline
• گشاد کننده برونش ها است و برای بیمارانی که دارای مشکل تنفس می‌باشند، تجویز می‌شود.
• همانند داروهای ضدافسردگی 3 حلقه ای و Clozapine و Propranolol باعث مسمومیت می‌شوند.
• Tacrine
• برای بیماران مبتلا به آلزایمر و یا زوال عقل تجویز می‌شود.
• همانند داروهای ضدافسردگی 3 حلقه ای و Clozapine و Propranolol و Theophyline باعث مسمومیت می‌شوند.

گیاهان افزایش دهنده انرژی

آیا در تمام طول روز خسته‌اید و رو به گیاهان و دیگر محصولات طبیعی برای افزایش انرژی می‌روید؟

1. باید بدانید که این خستگی در اثر بیماری نباشد، بیماری‌هایی از قبیل: آنمی (کم خونی)، آسم، اختلالات خواب (آپنه)، کم کاری تیروئید، سندرم خستگی مزمن و افسردگی.
2. خستگی می‌تواند نشانه ای از بیماری‌های عفونی، نابسامانی قلب، دیابت، بیماری‌های کبدی و کلیوی، بیماری آدیسون، بیماری‌های خودایمنی (مانند: لوپوس)، سرطان، سوء تغذیه و یا عارضه جانبی داروها نیز باشد. پس بهتر است شمایی که احساس خستگی می‌کنید، در ابتدا به پزشک مراجعه کنید تا پزشک آزمایشات مختلف را برای تشخیص این بیماری‌ها انجام دهد و در صورت منفی بودن این بیماری‌ها، شما می‌توانید روش‌های طبیعی را برای از بین بردن خستگی به کار ببندید.
3. استفاده طولانی مدت از گیاهان دارویی مسهل ممکن است باعث از دست
4. دادن توانایی حرکت روده و اسهال مزمن، ضعف عضلانی، ضربان نامنظم قلب
5. و اختلال در کبد و یا کلیه گردد
6. گیاهان دارویی، مکمل‌ها و یا داروهایی که ممکن است افزایش خونریزی را موجب شوند
7. داروهای ضدانعقاد از قبیل: آسپرین و یا وارفارین، از تشکیل لخته خون در داخل عروق جلوگیری می‌کند و بیماری‌های قلبی و سکته را کاهش می‌دهد. هنگامی که این داروها با گیاهان دارویی و مکمل‌ها ترکیب شوند، دارای اثر ضدانعقادی می‌باشند و باعث افزایش خونریزی می‌شوند.

این گیاهان دارویی و مکمل‌ها عبارتند از:

* آلوئه‌ورا
* بابونه
* کوآنزیم Q10
* مریم گلی
* گیاه گاو چشم یا گل مینا
* سیر
* زنجبیل
* جینکو (گیاه چینی با برگ‌های زرد)
* جینسینگ
* نخل اره ای
* گوجی (گرگ تیغ)
* پنجه شیطان
* دانگ که (گیاه چینی که برای فروکش کردن علائم قاعدگی و تحریک پذیری استفاده می‌شود)
* روغن ماهی
* پوست درخت بید
اگر شما بیشتر از یک عدد از این گیاهان و یا مکمل‌ها را همراه با وارفارین، آسپرین و دیگر ضدانعقادها مصرف می‌کنید و یا اگر بدون تجویز پزشک از این گیاهان استفاده می‌کنید؛ حتماً برای راهنمایی به یک پزشک متخصص در درمان‌های طبیعی مراجعه کنید.

آیا شما به خاطر منافع بسیار شربت‌های گیاهی و نوشیدنی‌های انرژی زا، مصرف قهوه و یا سودا را ترک می‌کنید؟

شربت‌های گیاهی به جای قهوه مصرف می‌شوند و بدون آنکه فرد را عصبی کنند، به انسان انرژی می‌دهند. در تعدادی تحقیقات، شربت‌های گیاهی با سرطان‌های مری، دهان، ریه و مثانه در ارتباط می‌باشند، مطالعات نشان داده‌اند که این خطرات برای افرادی که از این شربت‌ها به مقدار زیاد (بیشتر از 1 لیتر در روز) و داغ مصرف می‌کنند، بیشتر می‌باشد.

نوشیدنی‌های انرژی زا (ازجمله ردبول)، حاوی کافئین و مقداری ویتامین و گیاه می‌باشد. یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها این است که راجع به اثرات ترکیبی این مواد با هم چیزی نمی‌دانیم. بسیاری از مواد تشکیل دهنده آن‌ها با کافئین موجب افزایش قدرت تحریک می‌گردد. بیشتر آن‌ها شامل مقدار زیادی شکر می‌باشند و در واقع بهتر از سودا نمی‌باشند.
اگر شما خواهان یک نوشیدنی سالم هستید، آب و یا آب انار و یا آب آلبالو می‌تواند گزینه خوبی برای شما باشد.

مصرف گیاهان افزایش دهنده ایمنی مانند اکیناسه با داروهای سرکوب گر سیستم ایمنی مانند

کورتیکواستروئیدها

داروهای سرکوب گر سیستم ایمنی در افراد گیرنده پیوند، برای جلوگیری از پس زدن اندام و جلوگیری از علائم بیماری‌های خودایمنی از قبیل: آرتریت روماتوئید، لوپوس و نوع 1 دیابت استفاده می‌شود. گیاهانی که تحریک کننده سیستم ایمنی می‌باشند ممکن است با این داروها در تضاد باشند و در نتیجه باعث پس زدن اندام پیوند شده و تشدید بیماری‌های خودایمنی در افراد مستعد گردد. اگر شما از داروهای سرکوب گر سیستم ایمنی از قبیل: سیکلوسپورین، آزاتیوپرین، کورتیکواستروئیدها و متوتروکسات استفاده می‌کنید، از مصرف گیاهان دارویی زیر خودداری کنید:
یونجه، اکیناسه، جینسینگ، ریشه شیرین بیان و عنصر معدنی روی.

برگ سنا

استفاده از گیاهان مسهل برای منظم کردن حرکات روده
گیاهان دارویی که به عنوان مسهل استفاده می‌شوند، به نام: قایقی، ریواس، آلوئه، سنا و خار گوزن می‌باشند. سنا را بیشتر از 1 هفته نباید مصرف کنید، مگر با تجویز پزشک. استفاده طولانی مدت از گیاهان دارویی مسهل ممکن است باعث از دست دادن توانایی حرکت روده و اسهال مزمن، ضعف عضلانی، ضربان نامنظم قلب و اختلال در کبد و یا کلیه گردد. قبل از مصرف این مسهل‌های گیاهی با پزشک خود صحبت کنید.

مصرف گیاهان دارویی، قبل و یا بعد از جراحی

گیاهان دارویی و مکمل‌ها با داروهای بیهوشی تداخل دارند و موجب خونریزی بیش از حد می‌شوند. 2 تا 3 هفته قبل از جراحی، هرگونه گیاه دارویی یا مکمل را مصرف نکنید.
گیاهان دارویی که بیشترین خطر را دارند، عبارتند از: جینکو، جینسینگ، سیر، زنجبیل، گلوکوزآمین و کندروتین، کوآنزیم Q10، نخل اره ای، اسید چرب امگا 3، روغن دانه کتان و روغن ماهی، مریم گلی، گیاه گاو چشم یا گل مینا، افدرا، گل مهر طلا، بابونه، کاوا، گل هزار چشم، شیرین بیان، سنبل‌الطیب و ویتامین E

عدم آگاهی پزشک راجع به مصرف گیاهان دارویی و مکمل‌ها

افراد به پزشک خود درباره استفاده از درمان‌های طبیعی نمی‌گویند، چرا که آن‌ها فکر می‌کنند، پزشکان به درمان‌های طبیعی علاقه‌ای ندارند یا اطلاعات کافی راجع به این درمان‌های طبیعی ندارند. درحالی‌که بسیاری از گیاهان دارویی با داروها تداخل دارند، عوارض جانبی داروها را زیاد می‌کنند و خواص درمانی آن‌ها را کم می‌کنند.

دانستن اطلاعاتی راجع به فواید و مضرات هر نوع گیاه درمانی

برای مثال: گیاهانی که برای افزایش حجم سینه مصرف می‌شود از قبیل: رازک و شنبلیله، دارای اثرات بالقوه استروژنی می‌باشد و ممکن است خطر سرطان‌های هورمونی از قبیل: سرطان پستان و آندومتر را افزایش دهد.

عدم مصرف گیاهان دارویی و مکمل‌ها به طور مداوممهم است که داروهای گیاهی را به طور منظم مصرف کنید، در غیر این صورت متوجه بهبودی خود نمی‌شوید.هر دارویی علاوه بر اثرات دارویی فراوانی که دارد، دارای عوارض جانبی نیز هست به عنوان مثال گیاهانی که برای افزایش حجم سینه مصرف می‌شوند از قبیل رازک و شنبلیله، دارای اثرات بالقوه استروژنی است و ممکن است خطر سرطان‌های هورمونی از قبیل: سرطان پستان و آندومتر رحم را افزایش دهند.

در تجویز گیاهان دارویی باید این نکته توجه شود که مصرف بعضی از گیاهان با داروها تداخل ایجاد می‌کنند. بنابراین در صورتی که افراد که دارو مصرف می‌کنند به ویژه داروهای قلبی و عروقی در صورت مصرف گیاهان دارویی حتماً به پزشک خود اطلاع دهند یا با متخصص داروساز سنتی یا طب سنتی مشورت کنند. به طور مثال ممکن است مصرف زنجبیل Zingiber officinale با داروی وارفارین تداخل ایجاد کند.مصرف نامنظم گیاهان دارویی روند بهبود را کند می‌کند، مهم است که داروهای گیاهی را به طور منظم مصرف کنید، در غیر این صورت متوجه بهبودی خود نمی‌شوید.

خواهشمندیم اگر سوال یا نکته‌ای برای مطلب عوارض برخی از گیاهان دارویی

در ذهن شما باقی مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.

منبع:تبیان

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی