علت؛پیشگیری و درمان کرمک در کودکان

بچه‌هایی که کرمک دارند

با این بخش از دلگرم همراه باشید تا با علت و درمان کرمک بچها آشنا شوید.

بیشتر والدین با بیماری کرمک آشنایی دارند اما عقاید عجیب و غریب در مورد عفونت با این کرم‌ها در جامعه وجود دارد و باورهایی در میان خانواده‌ها شکل گرفته که بسیاری از آنها پایه علمی ندارند...برخی از این سوال‌های شایع و باورها را با دکتر علیرضا ناطقیان، فوق‌تخصص بیماری‌های عفونی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در میان گذاشته‌ایم تا از صحت آنها مطلع شویم.

واقعا این کرمک بیماری شایعی است؟

بله، آلودگی با این کرم‌های ریز در تمام دنیا و در تمام سنین رخ می‌دهد و در بچه‌های پیش‌دبستانی و دبستانی شایع است، اما چون این عفونت در بیشتر موارد بی‌علامت است و مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند، افراد از آلوده بودن خود بی‌اطلاع می‌مانند.زندگی در خانواده‌های پرجمعیت، مهدکودک‌ها و خانه‌های سالمندان شرایط انتقال بیماری را مساعد می‌کند. این بیماری منحصر به یک گروه اجتماعی یا اقتصادی نیست.

بیشتر مردم می‌گویند ابتلای کودک به کرمک به معنای بی‌توجهی به بهداشت از جانب خانواده‌اش است. این باور حقیقت دارد؟

ببینید، ‌انتقال تخم کرمک از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم و ناخودآگاه با دست‌های آلوده یا وسایل آلوده مانند اسباب‌بازی و ملحفه آلوده رخ می‌دهد. اگر فرد مبتلا به این نوع کرم ناحیه مقعد خود را لمس کند و دست‌های خود را خوب نشوید، تخم کرمک زیر ناخن‌هایش می‌ماند و به هر آنچه لمس کند، منتقل می‌شود. سپس افراد سالمی که با آن اجسام تماس پیدا می‌کنند هم مبتلا می‌شوند.نکته مهم اینکه تماس دست‌های آلوده به تخم کرمک با دهان، می‌تواند باعث ورود تعداد بیشتری تخم کرمک به دهان و شدت یافتن عفونت شود. پس رعایت نکردن بهداشت به گسترش عفونت می‌انجامد

برای تخم انگلی که وارد دهان می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟

این تخم‌های انگل، در معده سر باز می‌کنند و لاروهای آن به قسمتی از روده بزرگ که منطقه روده کور است، می‌روند. در آنجا رشد می‌کنند و بالغ می‌شوند، جفت‌گیری می‌کنند و زیاد می‌شوند. این کرم‌های ماده باردار برای تخم‌ریزی، شب‌ها به ناحیه دور مقعد مهاجرت می‌کنند.

آیا خارش شبانه مقعد در کودکان به این دلیل است؟

این خارش حتما دلیل وجود کرمک نیست، چون انواع بیماری‌های پوستی ناحیه مقعد و دیگر نواحی تناسلی و به‌خصوص حساسیت‌های غذایی و پوستی هم این علامت را می‌دهند. گاهی در بزرگسالان این علامت نشانه اضطراب یا مشکلات عصبی و روحی روانی دیگر است.

با اینکه شما به بی‌علامت نبودن افراد آلوده اشاره دارید، اما مردم علامت‌هایی مانند دندان‌قروچه، کم‌اشتهایی، شب‌ادراری و حتی گاهی پراشتهایی را به کرمک ربط می‌دهند.

این باورها غلط است؟

رابطه علمی و شناخته‌شده‌ای بین این علایم و کرمک وجود ندارد و هیچ‌کدام ثابت نشده‌اند، اما عامه مردم این علایم ضد و نقیض را به کرمک مربوط می‌دانند؛ مثلا هم کم‌اشتهایی و هم پرخوری کودک را به کرمک ربط می‌دهند که از نظر علمی صحیح نیست.

علاقه به مصرف مواد شیرین هم ربطی به کرمک ندارد؟

نه. تا به حال رابطه‌ای بین رژیم‌غذایی و ایجاد کرمک یا عود علایم آن پیدا نشده است.

بعضی‌ افراد می‌گویند کرمک از طریق تماس با سگ و گربه منتقل می‌شود، این حقیقت دارد؟

نه. این انگل مخصوص انسان‌هاست. اگرچه برخی بیماری‌های انگلی بین سگ و گربه‌ها و انسان مشترک و قابل‌انتقال هستند، اما عفونت با این کرم‌های ریز بسیار نازک و نخی‌شکل که سفیدرنگ هستند و حداکثر یک سانتی‌متر طول دارند، ربطی به حیوانات ندارد.

نشانه‌های کرمک

بهترین نشانه، خارش شبانه مقعد و بی‌خوابی است که در اثر مهاجرت کرم ماده بارور از سوراخ نشیمن‌گاه به بیرون آشکار می‌شود. در نتیجه بیرون آمدن کرم و جنب و جوش آن در ناحیه نشیمن‌گاه، تحریک و خارش پدید می‌آید.خارش معمولی خیلی شدید بوده و هنگام شب بیشتر می‌شود.خارش شبانه باعث بی‌خوابی کودک شده، در اثر آن پیامدهای عصبی مانند خستگی، دندان قروچه شبانه، بی‌قراری و عصبانیت روزانه روی می‌دهد. در دختر بچه‌ها گاهی‌ کرم‌ به‌ ناحیه‌ شرمگاهی‌ هم‌ مهاجرت‌ کرده و باعث‌ خارش‌ شدید‌آن‌ ناحیه‌ می‌شود.

افراد در معرض خطر برا ی بیماری کرمک

آلودگی به انگل معمولاً در بین افراد خانواده های پر جمعیت ، مراکز شبانه روزی ، محل نگهداری اطفال ، آسایشگاههای بیماران روانی بسیار شایع بوده است که سرایت عفونت معمولاً از راه مقعد به دهان در اثر خاراندن مقعد و یا از طریق وسایل آلوده و لباسهای آلوده و فضای اتاق ها و توالتها می باشد .
· کرمک در هر سنی از نوزادی گرفته تا پیری ممکن است دیده شود ولی در سنین پیش دبستانی و دبستانی شایعتر است.
· کرمک شایعترین عفونت انگلی انسان بوده و گسترش جغرافیایی آن بسیار وسیع است . در کل، عفونت در نواحی معتدل و سرد شایعتر است.
· کرمک تقریبا در تمامی‏نواحی ایران گسترش دارد

عفونت معمولاً در دو مرحله رخ می هد :

تخم انگل ابتدا از اطراف مقعد به لباسها و رختخواب و اسباب بازیها منتقل می شود ، تخم های منتقل شده اغلب از طریق دستها وارد دهان دیگر بچه ها شده و بلعیده می شوند .تخم انگل همچنین می تواند در هوا پراکنده شده و توسط دیگر افراد خورده شود . همچنین بچه ها ممکن است با انتقال تخم ها از اطراف مقعد به دهانشان مجدداً خود را آلوده کنند .

کرم ها در انتهای روده بالغ می شوند . کرم ماده در شب بطرف مقعد حرکت می کند و در چین های پوستی اطراف مقعد تخم گذاری می کند . تخم ها در یک ماده ژلاتینی و چسبناک قرار دارند . این ماده و حرکات کرم مادر باعث خارش می شوند .تخم ها می توانند در محیط بیرون بدن در درجه حرارت طبیعی اتاق بمدت ? هفته زندگی کنند . اگر چه تخم ها ممکن است به سرعت بازشده و کرم های جوان ممکن است به طرف روده باریک برگردند .
تخم کرم از طریق مدفوع افراد آلوده دفع شده و همراه غذا ، دستها ، آب ، میوه و سبزیجات آلوده از راه دهان وارد بدن انسان می شوند .

اگر کودک شما علائمی مانند خارش ناحیه مقعد مخصوصا در شب ، بیقراری و بی خوابی دارد باید به عفونت کرمک شک کنید در این صورت باید به پزشک مراجعه نمایید بهترین راه تشخیص عفونت کرمک چسباندن نوار چسب شفاف در ناحیه نشمین گاه و مشاهده تخم انگل در زیر میکروسکوپ و یا مشاهده کرم بالغ در مدفوع است . داروی انتخابی برای درمان مبندازول است دوز مبندازول 100 میلی گرم است که باید 2 هفته بعد تکرار شود. از آنجائیکه انتقال آلودگی بسیار آسان صورت می‏گیرد، لذا بهتر است تمامی‏ اعضاء خانواده نیز درمان شوند.

● راه انتقال کرمک

1) در اثر خاراندن نشیمن‌گاه، تخم انگل در زیر ناخن‌ها جمع شده، یا به انگشتان کودک می‌چسبد. اگر بچه انگشت خود را به دهان ببرد یا با آن خوراکی بخورد، تخم انگل وارد دستگاه گوارشی او شده و در آنجا تبدیل به کرم می‌شود. این عمل را خودآلودگی می نامند.
2) کودک با دست آلوده، مواد خوراکی را آلوده ساخته، دیگران با مصرف آن، مبتلا به انگل می‌شوند.
3) این انگل به وسیله آب و خوراک آلوده، رختخواب و ملحفه آلوده، لباس و ظرف آلوده، هوا و خاک آلوده هم سرایت می‌کند.

4) تخم انگل بسیار ریز بوده، می‌تواند به صورت گرد و غبار در هوا پخش شده، خوراکی‌ها را آلوده کند.

● مورفولوژی

کرم بالغ: کرمک به شکل یک نخ باریک کرم رنگ بوده، اندازه جنس ماده آن 8 تا 13 میلیمتر و طول 3/0 تا 5/0 میلیمتر قطر داشته، دم آن مخروطی و نوک تیز(سر سوزن) بوده و سوراخ تناسلی در یک سوم قدامی‏فوقانی بدن قراردارد.کرم نر 2 تا 5 میلیمتر طول و 1/0 تا 2/0 میلیمتر قطر داشته و قسمت دمی‏آن برروی خود پیچیده و دارای یک اسپیکول است . انتهای قدامی‏(دهان) کرم دارای سه لب کوچک و دوباله کوتیکولی سری (Cephalic alae) است.

تخم: تخم کرمک بیضی شکل (سه بعدی) و معمولا نامتقارن و به ابعدد 25×55 میکرون بوده و معمولا درون آن لارو دیده می‏شود رحم کرم ماده بارور شده حدود 11 تا 15 هزار تخم دارد.

در حرارت اطاق (10 تا 20 درجه سانتیگراد) و رطوبت کم(4/0 تا 30%)حدود 10% تخمها برای مدت 2 روز زنده می‏مانند و در هوای گرم(36 تا 37 درجه سانتیگراد) و رطوبت نسبی 38 تا 40% کمتر از 10% تخمها برای مدت 3 ساعت زنده می‏مانند.نکته: نور خورشید و لامپ‏های UV باعث از بین رفتن لارو تخمهای کرمک می‏شوند ولی کلری که به آب استخرها اضافه می‏شود تاثیری برروی آنها ندارد.

● نحوه تشخیص کرم اکسیور یا کرمک

به منظور تشخیص کرمک یا اکسیورروش استفاده از نوار چسب بایستی برای به دست آوردن نمونه به کار رود. (P 1 Enterobius Vermicularis P) کرمک به ندرت در مدفوع یافت می شود زیرا انگل ها به هنگام شب به شکاف مقعد مهاجرت می نمایند.نمونه بایستی در آخرشب یا بلافاصله پس از بیدار شدن بیمار از خواب و صبح زود قبل از رفتن به حمام یا دفع مدفوع تهیه شود. کفل را در دوطرف از هم دور کرده و طرف چسبناک نوار را در ناحیه پیش مقعدی که پاک نشده می فشاریم.

قسمت چسبنده نوار به مقعد را روی لام محتوی یک قطره تولوئن برای بررسی میکروسکوپی تخم انگل قرار می دهیم. نمونه های مدفوع جمع آوری شده برای انگل های دیگر بایستی در ظرف تمیز یا کاغذ پاک جمع آوری شود و بعد به ظرف مقوائی تمیز و چرب انتقال داده شود.

نمونه بایستی حاوی ادرار، منیزیوم، باریم، آهن، روغن ها یا نمک های بیسموت نباشد زیرا این مواد خصوصیات مرفولوژیکی حقیقی نمونه را از نظر دور می دارند. در صورت امکان نمونه های دست نخورده مدفوع بایستی به آزمایشگاه برده یا در ماده محافظی نظیر پلی وینیل الکل بلافاصله پس از دفع مدفوع قرار داد.

تشخیص و درمان کرمک

پزشکتان ممکن است برای تشخیص کرمک از شما کمک بخواهد. به این گونه که از شما درخواست کند یک قطعه چسب تلفنی تمیز را روی ناحیه مقعد کودکتان بچسبانید. تخم‌های کرمک به چسب متصل می‌شوند و می‌توانند زیرِ میکروسکوپ آزمایشگاه مشاهده شوند. بهترین زمان نمونه گیری از تخم‌ها به وسیله چسب، در شب یا صبح زود قبل از رفتن به حمام است (یعنی زمان‌هایی که بیشترین فعالیت کرمک‌ها در ناحیه حوالی راست روده و مقعد است).

پزشک می‌تواند از زیر ناخن‌های کودک نیز برای مشاهده تخم‌ها نمونه گیری کند.به دنبال تشخیص آلودگی، دکتر با توجه به شرایط بیمار داروی مناسب را تجویز می‌کند. معمولا بیمار پس از مصرف یک یا دو دوره دارو بهبود پیدا می‌کند که با توجه به شیوع زیاد این بیماری باید از درمان قطعی مطمئن شد.

-------------------------------------------------------------------------------------

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی