علت؛جلوگیری و راه های درمان پرخوری در کودکان

علت پر خوری در کودکان

با شیطنت دستش را به سمت ظرف شیرینی‌ روی میز، دراز کرد. یک نگاهش به در بود که یکدفعه مادر وارد اتاق نشود و نگاه دیگرش به شیرینی‌های داخل ظرف که از عصر تا حالا دلش را برده بود! تا آمد یکی از آن شیرینی‌های بزرگ شکلاتی را که با ترافل‌های رنگی تزئین شده بود، بردارد سر و کله مادر با ابروهای درهم رفته و یک جیغ بنفش پیدا شد که می‌گفت: «آخه من با این شکم سیری‌‌ناپذیر تو باید چکار کنم؟!»

حتما شما هم با چنین صحنه‌‌هایی مواجه شده‌اید. پرخوری مشکل نسبتا شایعی در میان بچه‌هاست که اغلب باعث چاقی و اضافه وزن‌شان هم می‌شود و پدرها و مادرهایی که نگران سلامت فرزندشان هستند را عاصی می‌کند.

به نظر شما مناسب‌ترین شیوه‌ برای برخورد با بچه‌های پرخور چیست؟

آیا جایزه دادن، تشویق یا تنبیه کردن یا حتی مسخره کردن او به‌خاطر چربی‌های اضافه‌اش راهگشا خواهد بود؟

این بار از دیدگاه علم تغذیه و روان‌شناسی به بررسی پرخوری کودکان پرداخته‌ایم.با دلگرم همراه باشید.

علت پرخوری کودکان چیست؟

وقتی یک کودک وارد دوران رشد خود می شود، مرتب هوس غذا می کند. به عنوان والدین باید در فواصل معین وعده های غذایی را به او بدهید تا اشتهایش کنترل شود. اما، گاهی فرزندتان اختلال پرخوری مانند خوردن احساسی را تجربه می کند و یا دچار اختلال پرخوری شدید می شود. در ادامه برخی از مشکلاتی که باعث پرخوری در کودکان می شود را لیست کرده ایم.

نقش استرس در بروز پرخوری در کودکان

گاهی استرس و یا یک ضربه عاطفی می تواند باعث بروز پرخوری در کودکان شود. کودک دچار استرس شده پرخوری را شروع می کند و همین باعث بالا رفتن وزنش می شود. فرزندتان ممکن است به دلایل مختلفی دچار پرخوری شده باشد، بهترین روش برای کنترل چنین وضعیتی مشورت با یک روانشناس است. درمان های موفق و کاهش وزن درمانی می توانند به کودک کمک کنند که بر پرخوری خود غلبه کند.

برخی انواع پرخوری در کودکان می تواند احساسی داشته باشد

پرخوری احساسی در کودکان اغلب به خاطر بدست آوردن آرامش و یا کسل شدن اتفاق می افتد. غذا خوردن احساسی معمولا منجر به پرخوری می شود، و این کالری اضافه نیز باعث بالا رفتن وزن کودک است. اضافه شدن وزن می تواند باعث احساس گناه و یا شرم در کودک شود. اگر در فرزند خود نشانه هایی از خوردن احساسی مشاهده کردید، باید هرچه سریعتر عامل بروزش را بفهمید.

پرخوری کودک می تواند ناشی از اختلال پرخوری شدید باشد

اختلالات تغذیه مانند اختلال پرخوری بیشتر در سنین نوجوانی و جوانی بروز می کنند. وقتی فرزندتان از اختلال پرخوری رنج می برد، در مدت زمانی کوتاه مقدار زیادی غذا می خورد و تمام این کالری های اضافه خود را به صورت چاقی و دیگر مشکلات سلامت نشان می دهند.اختلال پرخوری در دراز مدت باعث می شود فرزندتان دیگر کنترلی روی گرسنگی خود نداشته باشد، و نتواند بر پرخوری خود غلبه کند. کسانی که از اختلال پرخوری رنج می برند معمولا نشانه هایی مانند احساس گناه و پنهانی غذا خوردن از خود بروز می دهند.

آشنایی با علائم پرخوری در کودکان

1. میل شدید به غذا از نشانه های شاخص پرخوری در کودکان است.
2. خوردن مقدار زیادی غذا به صورت مرتب
3. مخفی یا انبار کردن غذاها برای پنهانی خوردن آنها
4. مرتب غذا خوردن در طول روز
5. ناتوانی در کنترل گرسنگی
6. احساس استرس یا تنش
7. احساس انزجار، ناراحتی یا گناه بعد از پرخوری
8. ناتوانی در کنترل وزن بدن
9. احساس نداشتن رضایت پس از وعده های غذایی

پیشگیری مهم‌تر از درمان پرخوری

اگر تبدیل به عادتی پایدار شود می‌تواند سلامت جسمی کودک را به‌ خطر بیندازد. شاید داشتن یک بچه «تپل مپل» آرزوی برخی پدرها و مادرها باشد اما چند کیلو اضافه وزن در دوران کودکی ریسک ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و عروقی و ... را افزایش می‌دهد. بنابراین اینجا هم مثل هر مشکل و بیماری دیگری، پیشگیری بر درمان مقدم است.

اگر نمی‌خواهید فرزندی پرخور داشته باشید باید پیش از هر کاری اطلاعات خودتان را در مورد میزان انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کودک بر حسب جنس، سن و فعالیت بدنی او تکمیل کنید. این مسئله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانید سرعت رشد در سنین مختلف برای دخترها و پسرها متفاوت است. بنابراین گاهی ما بزرگترها هستیم که با دیکته کردن یک برنامه غذایی خاص و پرحجم در زمانی که رشد فرزندمان به‌طور طبیعی کند شده، زمینه پرخوری او را فراهم می‌کنیم.

به جای دهان، دست‌هایش را مشغول کند

همانطور که پیش از این اشاره شد پرخوری کودک در بعضی موارد نشانه بی‌حوصلگی و بیکاری است. در واقع او برای اینکه خودش را سرگرم کند به یک پاکت چیپس پناه می‌برد، یک شیرینی از سر میز بر می‌دارد یا با یک قاشق به جان بستنی‌‌های داخل فریزر می‌افتد تا با جویدن این خوراکی‌ها چند دقیقه‌ای سرگرم شود. اگر شما بتوانید راهی برای مشغول نگه‌داشتن منطقی و هدفمند دست و فکر دختر یا پسر کوچک‌تان پیدا کنید، خود‌به‌خود عادت پرخوری هم از سرش خواهد پرید.

بعد از خوردن غذا، زمانی که مطمئنید کودک‌تان سیر شده، انجام یک فعالیت خاص یا یک بازی جدید را به او پیشنهاد کنید البته برای پیدا کردن بازی مورد علاقه او باید کمی زحمت بکشید و حوزه‌های دوست‌داشتنی‌اش را کشف کنید. این‌طوری کوچولوها متوجه می‌شوند که لذت‌های دیگری هم در زندگی هست که کمی بیشتر از یک متر با یخچال فاصله دارند!

خوراکی جایزه نیست

یکی از دلایل پرخوری کودک دریافت جایزه‌های جویدنی و قورت‌دادنی است! این رفتار والدین، کودک را شرطی می‌کند و او هرگز یاد نمی‌گیرد که غذا فقط برای رفع نیاز بدن و گرسنگی است. اگر این رفتار قبل از 5 سالگی انجام شود، به‌سرعت رنگ عادت به خود می‌گیرد. آن وقت مجبورید برای انداختن عادت پرخوری از سر کودک هفت‌خوان رستم را طی کنید. اوضاع زمانی خراب‌تر می‌شود که این جایزه‌ها را از بین خوراکی‌های ناسالم یا همان «هله‌هوله‌ها» انتخاب می‌کنید. اگر فکر می‌کنید جایزه دادن آجیل به جای پفک، یا میوه‌ به جای شکلات انتخاب بهتری است، باز هم در اشتباهید، چون حتی اگر جایزه از بین خوراکی‌های سالم انتخاب شود باز هم کودک را دچار عادت مضر پرخوری می‌کند. پس غذا و میان وعده را تنها به زمانی موکول کنید که او واقعا «گرسنه» بوده و وقت غذا خوردن رسیده باشد. تکلیف جایزه چه می‌شود؟ خب کمی خلاقیت داشته باشید و دختر و پسر کوچک‌تان را با یک کاردستی، یک نقاشی، یا پیشنهاد یک بازی تازه تشویق کنید.

غذا هم جا و مکانی دارد

یکی از علل شایع پرخوری در کودکان این است که گاهی والدین برای رسیدن به امور شخصی خود یا از سر باز کردن کودک، در هر موقعیت و مکانی فرزندشان را با غذا سرگرم می‌کنند. اگر می‌خواهید اشتهای دختر یا پسرتان را کنترل کنید و مانع از چاق شدن بیش از حد او شوید، غذا خوردن را تنها به آشپزخانه یا میز ناهارخوری منحصر کنید و مدت زمان خاصی را برای این کار در نظر بگیرید. خوراکی خوردن موقع تماشای تلویزیون را محدود کنید چون وقتی فکر کودک مشغول شود، متوجه نمی‌شود چقدر خورده است. در ضمن به فرزندتان بیاموزید که از بشقابی که برایش آماده کرده‌اید غذا بخورد و مستقیما سرش را داخل یخچال نکند. نصب یک علامت ورود ممنوع روی در یخچال می‌تواند در این راه به شما کمک کند.

کانال ارتباطی بزنید

وقتی شما فرزندتان را فقط و فقط به خاطر خوردن غذا، پاک کردن ته بشقاب، نوشیدن تمام شیر داخل لیوان و ... تشویق ‌کنید به سرعت او را تبدیل به کودکی پرخور خواهید کرد. او تا زمانی که نفهمد غیر از خوردن یا به اصطلاح درست‌تر پرخوری کردن، رو‌ش‌های دیگری هم برای جلب توجه وجود دارد، از این عادت دست خواهد کشید. سعی کنید ارتباط میان‌تان را تقویت کنید و کارهای روزانه او از قبیل نقاشی‌‌هایی که می‌کشد، لباس‌هایی که انتخاب می‌کند یا کمک کوچکی که به دیگران می‌کند را نیز از نظر دور ندارید.

3 اشتباهی که کودک را پرخورتر می‌کند

گاهی والدین آنقدر از رفتارهای کودک مستاصل شده‌اند که روش‌های تربیتی‌شان نه‌تنها باعث از بین رفتن عادت پرخوری نمی‌شود بلکه اوضاع را وخیم‌تر هم می‌کند. یکی از اشتباهات رایج پدرها و مادرها تسلیم شدن زودهنگام در برابر خواسته‌های غذایی کودک است. وقتی فرزند شما می‌خواهد بعد از خوردن یک ناهار مفصل و یک ظرف دسر، چندتا شکلات هم بخورد، به معنای آن نیست که او به غذای بیشتری «نیاز» دارد. پس جلوی او بایستید اما از بمباران احساسی و دادن احساس گناه جدا خودداری کنید. ناراحتی شما از پرخوری کودک در ذهن او تبدیل به احساس ناخواستنی بودن می‌شود و اینجاست که همه تلاش شما نتیجه معکوس می‌دهد و او بیشتر به غذا پناه می‌برد. چون خوردن فعالیت لذت‌بخشی است که آرامش می‌کند و باعث می‌شود ناتوانی خود در کنترل اشتهایش را فراموش کند.

یکی دیگر از اشتباهاتی که معمولا مادرها یا مادربزرگ‌ها مرتکب می‌شوند خوراکی دادن به بچه‌ها برای جبران و تسکین ناراحتی‌های‌شان است. این مسئله باعث می‌شود کودک درباره مفهوم غذا خوردن نتیجه اشتباهی بگیرد و تلاشی برای کنترل اشتهای سیری‌ناپذیر خود نکند.

مسخره یا شرمنده کردن کودک در میان جمع هم یکی دیگر از روش‌های نادرستی است که متاسفانه خیلی از والدین برای درمان پرخوری کودک به آن پناه می‌برند. این روش نه‌تنها کمکی به شما نمی‌کند بلکه باعث می‌شود فرزندتان به پنهان کاری روی بیاورد و در نتیجه افت اعتماد به‌نفس، خشم و افسردگی ناشی از این رفتار پدر و مادر، نظم روانی خود را از دست بدهد.

چرا باید به مقدار و حجم غذایی که کودکان می‌خورند، توجه کرد؟

با اپیدمی شدن مشکل چاقی در کودکان، نگرانی‌های والدین نسبت به گذشته بسیار بیشتر شده است. تقریبا 33 درصد از کودکان در آمریکا چاق هستند.در واقع چاقی کودکان به معضلی جهانی تبدیل شده است. کودکان ما اطلاعاتی درباره تغذیه سالم و درست ندارند. اما ما می‌دانیم که آنها در حال رشد هستند و باید غذای سالم و مناسب بخورند. ما می‌توانیم آنها را تشویق به سالم و کافی غذاخوردن کنیم و یا برعکس اصرار کنیم که حتما بشقاب غذایشان را تمیز کنند و تمام غذا را بخورند.

چه باید کرد؟

به کودکان خود بیاموزید که به صدای بدنشان گوش بدهند
کودکان حدوداً در سه سالگی قادر خواهند بود به صدای بدنشان گوش بدهند اینکه گرسنه هستند یا نیستند.حتی اگر کودک شما بیشتر از سه سال دارد نیز می‌توانید این نکته را به او یاد بدهید. خیلی ساده و راحت با او حرف بزنید و از او بخواهید که احساس بدنش را به هنگام سیری و گرسنگی بفهمد و با توجه به آن غذا بخورد.

با کودک خود حرف بزنید

حرف زدن با کودک اهمیت زیادی دارد. آنها از همین راه گرسنگی، سیری و پرخوری را یاد می‌گیرند و درک می‌کنند.سعی کنید به کودک خود عملکرد بدن را به هنگام خوردن یاد بدهید. از لحظه شروع به خوردن یا لحظه دفع. این تکنیک هم سرگرم کننده است و هم کمک می‌کند تا کودک پیچیدگی‌های زیادی را در این باره یاد بگیرد و بفهمد. تحقیقات نشان می‌دهند با حرف زدن پیرامون این مسئله (هفته‌ای یکبار و دست کم چهار هفته متوالی) هفتاد درصد از کودکان بهتر از قبل غذا خوردن خود را تنظیم می‌کنند.آنها بهتر از قبل گرسنگی را در خود تشخیص می‌دهند و به هنگام احساس خستگی و بی‌حوصلگی نیز به سراغ خوردن نمی‌روند.

بگذارید خودشان غذا بخورند

• کودکانی که خودشان غذا می‌خورند 25 درصد کمتر از کودکانی که والدین‌شان به آنها غذا می‌‌دهند، غذا می‌خورند.
• آنها می‌‌توانند بین مقدار غذا و اشتهایشان برای غذاخوردن تناسب ایجاد کنند و نیاز به قاعده و قانون بیرونی ندارند و هرگونه باید و نبایدی در این زمینه این تناسب را به هم می‌زند.

کودکان خود را تشویق به خوردن زیاد نکنید حتی در مورد غذاهای سالم

• تمام این نوع تشویق کردن‌ها که بدون فکر و اندیشه اتفاق می‌افتند می‌توانند نتایج بدی به همراه داشته باشند.
• به این ترتیب کودکان یاد می‌گیرند که نباید به پیام‌های بدن خود توجه کنند
• عوامل بیرونی مرتباً به آنها گوشزد می‌کند که باید بیشتر بخوری در حالی‌که عامل درونی به او می‌گوید که هنوز نه فعلا سیری و کودک دچار شک و سردرگمی می‌شود.

اندازه و حجم غذاها را کم کنید

1. اگر عادت دارید خودتان شیرینی و کیک در منزل تهیه ‌کنید و به کودکتان به عنوان غذای میان وعده می‌دهید، می‌توانید سایز آنها را کوچک‌تر از قبل کنید.
2. کاهش اندازه شیرینی‌ها و شکلات‌های دریافتی بدن کودکان تأثیر زیادی در کاهش میزان کالری دریافتی دارد.

از غذاها به عنوان پاداش و جایزه استفاده نکنید

علاقه و محبت شما به کودکتان هیچ ربطی به غذا خوردن او ندارد. اگر در درسی نمره خوب گرفته است به او با غذا جایزه ندهید در عوض سعی کنید با یک تجربه جدید به او جایزه بدهید مثلا او را به بازی ببرید یا اینکه یک تفریح و سرگرمی جدید را تجربه کند.

کودک من چقدر فعالیت فیزیکی نیاز دارد؟

• مدت زمان فعالیت کودک را در طول روز تقسیم‌بندی کنید. برنامه‌های تلویزیونی عامل اصلی کم‌تحرکی و حتی گاهی اوقات پرخوری کودکان می‌شوند، پس زمان تماشای تلویزیون را نیز کاهش دهید.
• کودکتان را به انجام کارهای فیزیکی که خودش دوست دارد، تشویق کنید. اگر ورزش گروهی دوست دارد، او را محدود نکنید.
• از غذا به عنوان وسیله‌ای برای تنبیه نیز استفاده نکنید
• اگر سبزیجات داخل بشقاب را کامل نخوری از دسر خبری نیست. اگر کاری که می‌گویم را انجام ندهی، غذای مورد علاقه‌ات را نمی‌دهم.
• این موارد تمام زندگی کودک را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.

چرا باید به مقدار و حجم غذایی که کودکان می‌خورند، توجه کرد؟

با اپیدمی شدن مشکل چاقی در کودکان، نگرانی‌های والدین نسبت به گذشته بسیار بیشتر شده است. تقریبا 33 درصد از کودکان در آمریکا چاق هستند.در واقع چاقی کودکان به معضلی جهانی تبدیل شده است. کودکان ما اطلاعاتی درباره تغذیه سالم و درست ندارند. اما ما می‌دانیم که آنها در حال رشد هستند و باید غذای سالم و مناسب بخورند. ما می‌توانیم آنها را تشویق به سالم و کافی غذاخوردن کنیم و یا برعکس اصرار کنیم که حتما بشقاب غذایشان را تمیز کنند و تمام غذا را بخورند.

چه باید کرد؟

به کودکان خود بیاموزید که به صدای بدنشان گوش بدهند
کودکان حدوداً در سه سالگی قادر خواهند بود به صدای بدنشان گوش بدهند اینکه گرسنه هستند یا نیستند.حتی اگر کودک شما بیشتر از سه سال دارد نیز می‌توانید این نکته را به او یاد بدهید. خیلی ساده و راحت با او حرف بزنید و از او بخواهید که احساس بدنش را به هنگام سیری و گرسنگی بفهمد و با توجه به آن غذا بخورد.

با کودک خود حرف بزنید

حرف زدن با کودک اهمیت زیادی دارد. آنها از همین راه گرسنگی، سیری و پرخوری را یاد می‌گیرند و درک می‌کنند.سعی کنید به کودک خود عملکرد بدن را به هنگام خوردن یاد بدهید. از لحظه شروع به خوردن یا لحظه دفع. این تکنیک هم سرگرم کننده است و هم کمک می‌کند تا کودک پیچیدگی‌های زیادی را در این باره یاد بگیرد و بفهمد. تحقیقات نشان می‌دهند با حرف زدن پیرامون این مسئله (هفته‌ای یکبار و دست کم چهار هفته متوالی) هفتاد درصد از کودکان بهتر از قبل غذا خوردن خود را تنظیم می‌کنند.آنها بهتر از قبل گرسنگی را در خود تشخیص می‌دهند و به هنگام احساس خستگی و بی‌حوصلگی نیز به سراغ خوردن نمی‌روند.

بگذارید خودشان غذا بخورند

• کودکانی که خودشان غذا می‌خورند 25 درصد کمتر از کودکانی که والدین‌شان به آنها غذا می‌‌دهند، غذا می‌خورند.
• آنها می‌‌توانند بین مقدار غذا و اشتهایشان برای غذاخوردن تناسب ایجاد کنند و نیاز به قاعده و قانون بیرونی ندارند و هرگونه باید و نبایدی در این زمینه این تناسب را به هم می‌زند.

کودکان خود را تشویق به خوردن زیاد نکنید حتی در مورد غذاهای سالم

• تمام این نوع تشویق کردن‌ها که بدون فکر و اندیشه اتفاق می‌افتند می‌توانند نتایج بدی به همراه داشته باشند.
• به این ترتیب کودکان یاد می‌گیرند که نباید به پیام‌های بدن خود توجه کنند
• عوامل بیرونی مرتباً به آنها گوشزد می‌کند که باید بیشتر بخوری در حالی‌که عامل درونی به او می‌گوید که هنوز نه فعلا سیری و کودک دچار شک و سردرگمی می‌شود.

اندازه و حجم غذاها را کم کنید

• اگر عادت دارید خودتان شیرینی و کیک در منزل تهیه ‌کنید و به کودکتان به عنوان غذای میان وعده می‌دهید، می‌توانید سایز آنها را کوچک‌تر از قبل کنید.
• کاهش اندازه شیرینی‌ها و شکلات‌های دریافتی بدن کودکان تأثیر زیادی در کاهش میزان کالری دریافتی دارد.

از غذاها به عنوان پاداش و جایزه استفاده نکنید

علاقه و محبت شما به کودکتان هیچ ربطی به غذا خوردن او ندارد. اگر در درسی نمره خوب گرفته است به او با غذا جایزه ندهید در عوض سعی کنید با یک تجربه جدید به او جایزه بدهید مثلا او را به بازی ببرید یا اینکه یک تفریح و سرگرمی جدید را تجربه کند.

کودک من چقدر فعالیت فیزیکی نیاز دارد؟

• مدت زمان فعالیت کودک را در طول روز تقسیم‌بندی کنید. برنامه‌های تلویزیونی عامل اصلی کم‌تحرکی و حتی گاهی اوقات پرخوری کودکان می‌شوند، پس زمان تماشای تلویزیون را نیز کاهش دهید.
• کودکتان را به انجام کارهای فیزیکی که خودش دوست دارد، تشویق کنید. اگر ورزش گروهی دوست دارد، او را محدود نکنید.

از غذا به عنوان وسیله‌ای برای تنبیه نیز استفاده نکنید

• اگر سبزیجات داخل بشقاب را کامل نخوری از دسر خبری نیست. اگر کاری که می‌گویم را انجام ندهی، غذای مورد علاقه‌ات را نمی‌دهم.
• این موارد تمام زندگی کودک را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.

خواهشمندیم اگر سوال یا نکته‌ای برای مطلب علت پر خوری در کودکان

در ذهن شما باقی مانده است، آن‌را در قسمت نظرات با ما و سایر کاربران به اشتراک بگذارید.

مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی