در گذشته ازدواج‌های سنتی براساس صلاحدید بزرگان فامیل انجام می‌شد ولی امروزه جوانان معمولا در مقابل تصمیم‌های والدینشان ساکت نمی‌نشینند و گاهی خواسته‌هایی دارند که با خواستگاری سنتی همخوانی ندارد.
تغییرات اجتماعی مثل ادامه تحصیلات، تفاوت‌های فکری و رشد فرهنگی نیز از رواج خواستگاری سنتی کاسته است. این نوشته به بررسی برخی از مهم‌ترین اصول یک خواستگاری موفق می‌پردازد.
1- پس از اینکه با خانواده عروس قرار گذاشتید که چه روز و ساعتی برای خواستگاری می‌روید باید مقدمات خواستگاری رفتن را فراهم کنید. اولین اقدام این است که مشخص کنید چه کسانی باید همراه داماد به مراسم خواستگاری بروند.
پدر، مادر، خواهر یا برادر بزرگ‌تر در صورتی که داماد پدر نداشته باشد، دایی یا عمو و اگر پسر مادر نداشته باشد، خواهر بزرگ‌تر، عمه و خاله یا مادربزرگ. معمولا حضور یکی از بزرگان فامیل در این مراسم کافی است و ضرورت ندارد که لشکری برای خواستگاری راه بیندازید.
2- بعضی‌ها به قول خودشان زرنگی می‌کنند و بدون اطلاع قبلی به خواستگاری می‌روند. این کار امروزه منسوخ شده و رسم پسندیده‌ای نیست و حمل بر بی‌نزاکتی می‌شود.
3- خواستگار باید لباس مناسب بپوشد و ترجیحا نباید با کفش اسپرت، شلوار جین، پیراهن آستین‌کوتاه و لباس‌های مشابه و نامانوس در مجلس خواستگاری حاضر شود. ترجیحا اگر آقای جوان کت و شلوار بپوشد، بهتر است. علاوه براین، کسانی که همراه داماد هستند، باید لباسی در خور مجلس خواستگاری بپوشند یعنی نه ضرورت دارد لباس شب یا لباس ضیافت‌های رسمی بپوشند نه لباس‌های دم‌دستی و معمولی.
تهیه دسته گلی زیبا که نه خیلی گران باشد و بزرگ و نه بسیار معمولی و کوچک همراه با جعبه شیرینی، خوب است. اگر گل‌ها به رنگ قرمز، صورتی یا سفید باشد، بهتر از گل‌های زرد، آبی و... است.
4- پس از اینکه وارد منزل شدید و پذیرایی‌های مقدماتی انجام شد، یکی از اعضای بزرگ خانواده که خوش‌صحبت‌تر است و به اصطلاح می‌تواند یخ این‌گونه مجالس را با شیرین‌سخنی آب کند، باید علت حضور در این جمع را گرچه همه می‌دانند، به نحوی مطرح کند.
درواقع با مذاکره بیشتر زیر زبان عروس خانم و خانواده‌اش را بکشد تا بفهمد موافق این وصلت هستند یا نه؟ اگر هم قبلا دختر و پسر خودشان با هم توافق کرده‌اند، باید ببینند پدر و مادر عروس هم راضی‌اند یا نه.
اگر دختر قبلا موافقت خود را به اطلاع پدر و مادرش نرسانده باشد، ممکن است خانواده عروس بلافاصله جواب مثبت ندهند و جواب قطعی را به روزهای بعد موکول کنند. در این صورت نباید هیچ‌گونه پافشاری‌ای برای گرفتن زودهنگام جواب داشته باشید.
باید ها ونباید های مراسم خواستگاری
5- در این‌گونه مجالس، باید از شوخی‌های بیجا و گفتن لطیفه‌هایی که به عده‌ای برمی‌خورد و بین ما بیشتر مفهوم جوک دارد و همچنین طرح بحث‌های سیاسی خودداری کرد.
پاسخ مثبت فوری معمولا رسم نیست و ممکن است در شأن عروس نباشد و گاهی همین جواب مثبت فوری در زندگی آینده هم آثاری بر جای می‌گذارد. بنابراین حتی اگر خواستگار را از هر نظر پسندیده‌اید، برای جواب دادن حداقل 3-2 روز مهلت بخواهید
6- گاهی عروس خانم به دلیل خجالتی بودن، ممکن است اساسا به خواستگاری راضی نباشد ولی به خاطر ترس یا احترام به والدینش در مجلس حضور پیدا کند. در این صورت داماد باید با دقت مواظب این نکته ظریف باشد و برای کسب تایید عروس خانم، به ملاقات‌های بعدی بیندیشد.
اگر دختر دلبسته دیگری باشد، از حرکات و سکناتش کاملا مشهود خواهد بود. در صورتی هم که تمایل به ازدواج با این خواستگار یا حداقل معاشرت با او را داشته باشد، باز هم از رفتار و کردارش مشخص می‌شود. جلسه اول خواستگاری خیلی از مسائل را روشن می‌کند.
7- لازم نیست در همان جلسه اول جواب مثبت یا منفی بدهید. می‌توانید یک هفته تا دو هفته مهلت بخواهید. پدر و مادر عروس حق دارند برای تحقیقات و پرس‌وجوهای لازم، مهلت متعارفی بخواهند. پاسخ مثبت فوری معمولا رسم نیست و ممکن است در شأن عروس نباشد و گاهی همین جواب مثبت فوری در زندگی آینده هم آثاری بر جای می‌گذارد.
بنابراین حتی اگر خواستگار را از هر نظر پسندیده‌اید، برای جواب دادن حداقل 3-2 روز مهلت بخواهید. قبل از اعلام جواب مثبت، هیچ چیزی را از یکدیگر پوشیده نگه ندارید یعنی در هیچ موردی به اصطلاح رودربایستی و هیچ چیز را موکول به حدس و گمان نکنید چون نمی‌توان با به‌نظرم، گمان می‌کنم، حدس می‌زنم و... به حقایق پی برد.
8- خواستگاری مرد از زن، هیچ تعهدی برای ازدواج ایجاد نمی‌کند. هرچند خواستگاری مقدمه ازدواج است و امکان دارد پس از آن و احتمالا دوران نامزدی، امکان ازدواج رسمی پدید آید اما این احتمال هم وجود دارد که همه چیز پس از مدتی تمام شود.
گاهی تمام قول و قرارها در مراسم بله‌بران با خواندن خطبه عقد و ثبت شدن آن رسمی می‌شود، گاهی هم به دلیل برخی اتفاق‌ها، قهر و کنارکشیدن، جای نزدیکی و آشتی را می‌گیرد.
از ویژگی‌های دوره نامزدی بدون عقد رسمی این است که اگر دختر و پسر به تفاهم نرسیدند، از ادامه رابطه خودداری کنند.
پس دختران جوان باید هوشیار باشند و خواستگاری را به معنای ازدواج تلقی نکنند و بی‌درنگ به درخواست‌های غیرمعقول و زودهنگام همسر احتمالی آینده خود تن ندهند و به عبارت دیگر با خواستگاری، حق تمتع جنسی برای مرد به وجود نمی‌آید و زن حق دارد تا انجام تشریفات قانونی و شرعی انجام نشده، به خواسته‌های جنسی غیرموجه مرد پاسخ ندهد.
قانون مدنی ایران صراحتا می‌گوید: «وعده ازدواج، ایجاد علاقه زوجیت نمی‌کند بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده، می‌تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ‌وجه او را مجبور به ازدواج یا به دلیل امتناع از وصلت، مطالبه خسارتی کند.»
9- در سال‌های اخیر برای اینکه دختر و پسری که نامزد شده‌اند در رفت و آمدهایشان به مجامع عمومی دچار مشکل نشوند، معمولا آنها صیغه محرمیتی بین آنها جاری می‌شود. این صیغه جنبه شرعی دارد ولی هنوز به معنای ازدواج قانونی نیست زیرا تا زمانی که ازدواج در دفتر عقد و ازدواج ثبت نشود، رسمی به شمار نمی‌رود. در ازدواج‌های قانونی، همه چیز در عقدنامه منعکس و سپس در دفتر ازدواج ثبت می‌شود تا جنبه قانونی پیدا کند بنابراین تا قانونی شدن ازدواجتان رابطه زناشویی نداشته باشید.
براساس قانون، هر یک از نامزدها می‌توانند در صورت به هم خوردن وصلت، هدایایی را که طرف مقابل داده‌اند، مطالبه کنند. تفسیر این ماده قانونی خیلی هم آسان نیست. اگر هم تفسیرش آسان باشد، لااقل اجرایش در تمام موارد به سادگی مقدور نیست.
حتی قانون اضافه می‌کند هدایایی که ارزشمند هستند و معمولا حفاظت می‌شوند مثل طلا، زیورآلات، اتومبیل و... باید عینا مسترد شوند و در صورت مراقبت نکردن در یا گم شدن این هدایا، طرف دیگر مستحق دریافت (اجرت‌المثل) یا قیمت روز آنهاست ولی هدایایی که معمولا پس از مدتی بی‌ارزش می‌شوند مثل گل، شیرینی، لوازم آرایش یا لباس که پوشیده شده یا لوازم مصرفی که استفاده شده، دیگر برگردانده نمی‌شود.
