ویژه نامه بی قانون - حسام حیدری: آن فیلم نامه نویس قهار، آن در دانشگاه خوانده آمار، آن بالا رفته تا طبقه حساس، آن در عاشقانه پر از احساس، آن خالق مکس و مارمولک، نه آنکه هر جای را کرده انگولک، آن شوخی هایش تصویری، آن قهر کرده با مدیری، آن تلویزیون را ممنوع الپیمان کرده، آن جماعتی را حیران کرده، آنکه تو فوتبال می خواند کری، آن متنفر از دی.
جی فسنقری، آن فیلم نامه نویس در کلاس جهانی، شیخنا و مولانا پیمان قاسمخانی (حفظ ا... سیمرغه العزیز) بزرگ قاسمِ سلسله قاسمخانیان بود و محتشم وقت بود و محضر سیف ا... داد دیده بود و جمله اکابر خدمت کرده بود با هر که حرف می زد دق درکش می کرد. رحمه ا... علیه، فضائل و مناقب او بسیار است و وصف او در قلم من نیاید که خود از بزرگ طنزنویسان است و در منزل مقام او همین بس که باقرزاده تا فیلم نامه نوشته بود و راه های رسیدن به خدا نیکو می دانست و بجمان جمشیدی که خود از بزرگان فوتبال بود و یک گل ملی داشت را به سینما آورده و کاشفش بود. اعلی ا.... مقامه.
نقل است که چون کارگردان شده بود؛ دکوپاژ و میزانسن از دستش در رفته بود و پیوسته خط فرضی را گم می کرد. او را گفتند: «کلوین افتاده» گفت: «کجا افتاده؟ زود برید ورش دارید گم نشه» و می گفت: «عجب دردسریه این کارگردانیم و هیچ دوست نداشت. نقل است که واژه شناس بود و واژه یاب بود و «پاچه خاری» و «هشتبلکو» و «نچفسکو» ساخته بود و جماعتی تکرار می کردند. شیخ حداد عادل را گفتند: «چه گویی در باب لغت پاچه خاری؟» گفت: «من بودم نان داغ دستمال داغ رو انتخاب می کردم» و "سپاس گزاری" کرد و رفت. در خبر است که صبور بود و شکیبایی می کرد. شیخنا دونالد ترامپ را گفتند: «چه گویی در باب پیمان قاسمخانی؟» گفت: «هر چی هست لغوش کنید» و زیر لب به اوباما فحش می داد که هرچی دستش رسیده امضا کرده.
نقل است که سوژه هیچ نداشت و به هیچ چیزی نمی شد گیر داد و در فضای مجازی نبود و اینستاگرام و توییتر نداشت و در مورد هیچ چیز نظر نمی داد و سرش در کار خودش بود. طنزنویسی او را گفت: «داداش چرا انقد بی حاشیه ای؟ دو تا سوژه نداری باهاش شوخی کنیم. این چه وضعیه؟» و پیمان گفت: «گند زدی رفته... تا همین جاش هم معلومه داری کشش می دی ستون پرشه» و دوباره سر در کار خویش فرو برد. آورده اند مغرضانی هرچه می نبشت می گفتند کپی عزیزنسین است و کپی وودی آلن است و کپی فرندز و دیگری و دیگری است. نقل است چون وقت وفاتش نزدیک شد و خواست از این جهان رفتن، گفت: «دوستان اگه کپی از عزیزنسین و وودی آلن و بقیه نیست می خوام برم بمیرم... اجازه هست؟» و رفت. رحمه ا... علیه.
دستمزد پیمان قاسم خانی به عنوان یک بازیگر بیشتر است یا به عنوان یک فیلمنامه نویس؟ آیا این نسبت دستمزد را منصفانه می دانید؟
دستمزد آخرین پیشنهاد بازی که به من شد به شکل کاملا مشخصی بیشتر از دستمزد فیلمنامه نویسی ام بود. در مقایسه بین بازیگری و فیلمنامه نویسی واقعا دستمزد فیلمنامه نویسی خنده دار است. به هر حال بازیگر در این مملکت طرفداران زیادی دارد.
یک پروژه را از ایده تا نهایی شدن فیلمنامه چطور پیش می روید؟
گاهی وقت ها ممکن است نوشتن با محوریت یک کاراکتر شروع شود و قصه حول او ادامه پیدا کند و شاخ و برگ بگیرد و خط داستان دربیاید. مثل کاراکتر تداعی در دختری با کفش های کتانی که شخصیت داستان را پیش می برد؛ و گاهی یک خط داستانی را پیدا می کنم که حس می کنم بستر لازم برای تبدیل شدن به کمدی خوب را دارد.
نوشتن طنز و کمدی را امر ذاتی می دانید یا تکنیکال؟ (اگر تکنیکال می دانید، یک شخص باید چه آموزش هایی ببیند تا بتواند کمدی بنویسد)
فیلمنامه نویسی کاری است که تکنیک در آن بسیار مهم است، اما کمدی نوشتن تا حدودی ذاتی است و احتیاج دارد قلم نویسنده شیرین باشد. کسانی که با من کار می کنند می دانند که من در ابتدای کار هیچ وقت از آنها نخواسته ام که فیلمنامه تحویلم بدهند، بلکه خواسته ام چند صفحه ای بنویسند تا بفهمم قلم شان چطور است و آیا می توانند شوخی خوب بسازند و دیالوگ بانمک بنویسند. شیرین بودن قلم چیزی است که به هر حال به نظرم ذاتی است و بامزه نوشتن کار هر کسی نیست.
مشکل فیلم های کمدی ایرانی چیست؟
واقعا کمدی های ایرانی زیادی ندیده ام. آنهایی که دوست شان داشته ام، مثل دایره زنگی، اجاره نشین ها به کنار. خیلی از کمدی هایی که دیده ام مشکل شان در کمبود موقعیت های کمدی و گیر کردن در خلق موقعیت کمدی و گاهی دیالوگ ها بوده است. گاهی حس می کنم بعضی از کمدی های امروز به درد بیست سال پیش می خورند. امروز که مخاطبان ما جوانان هستند، طبیعتا حس طنزشان مثل ده سال پیش یا حتی پنج سال پیش هم نیست. حس طنز و سلیقه کمدی مردم بالاتر رفته و کمدی های کهنه و دم دستی را دیگر بر نمی تابند و باید ما هم مطابق با این سلیقه روز جلو برویم.
بهترین فیلمنامه هایی که نوشته اید، کدامند؟
«طبقه حساس» و «نقاب» را بیشتر از بقیه دوست داشتم. البته این موضوع به فیلمنامه هایی است که دوست دارم. یعنی صرفا خود فیلمنامه را و کاری به ساخت آن ندارم.
بین فیلم نامه نویسی و بازیگری کدام را انتخاب می کنید؟
من علاقه ای به بازیگری ندارم و وقتی فیلمنامه می نویسم، هیچ گاه خودم را جای شخصیت هایی که طراحی می کنم، نگذاشته ام. سن پطرزبورگ هم که پیش آمد و نتیجه مثبتی هم داشت واقعا انتخاب خودم نبود.
در سیت کام های جهانی کریتر (خالق) حرف اول را می زند. خالق به عنوان یک نویسنده و ایده پرداز، سریال را طراحی می کند، سایر نویسندگان را مدیریت می کند. برخلاف ایران که در سریال ها کارگردان سالاری است، کارگردان نقش چندانی در سریال ندارد و ممکن است پنج قسمت پشت سر هم سریال فرندز، پنج کارگردان متفاوت داشته باشد. چرا نمی شود این سیستم را در ایران پیاده کرد؟
برای این سوال پاسخ خاصی ندارم. اینجا سیستم از اول همین بوده و کارگردان سالاری وجود داشته. من فکر می کنم سهم خودم را در خلق یک اثر داشته ام. این دو با هم تفاوت دارند. برخی کارگردانان فقط می توانند به عنوان تکنسین عمل کنند اما برخی دیگر فیلم را از فیلمنامه فراتر می برند و نقش تالیفی در کار دارند. مثلا در شب های بره ساختن دنیای سریال دست من بود اما آن فضاسازی ابزورد صرفا در نوشته های من نبود. مهران مدیری فضای جنون آمیزتری نسبت به متن ساخت که به ما هم در نوشتن کد داد و در همان فضا و مسیر جلو رفتیم. با کارگردان مولف کار کردن امتیازهای خودش را دارد. در این نوع از همکاری اگر دنیای ما به هم نزدیک باشد کار هر دوی ما را جلوتر می برد.
قبلا در مصاحبه ای گفته بودید می خواهید یک فیلم جهان شمول بسازید، این اتفاق در «خوب، بد، جلف» افتاد یا خیر؟ چرا؟
یادم نمیاد چنین چیزی گفته باشم ولی اگر هم گفته باشم الان در مورد «خوب، بد، جلف» این طور فکر نمی کنم و کلا برای مخاطب ایرانی می نویسم و در فیلم هایم به این مساله فکر نمی کنم. اما به نظرم می آید که با توجه به این که این فیلم با کلیشه های سینمای آن طرف آب در مورد فیلم های پلیسی- معمایی شوخی می کند (مثل مدل آگاتا کریستی در داستان های پوآرو و مارپل و...) باید داستان روشنی برای بیننده جهانی هم داشته باشد.
شخص دیگری در ایران هست که بتواند فیلمنامه خوب، بد، جلف را بهتر از شما کارگردانی کند؟
حتما هستند. اگر فیلمنامه را بخوانید، می بینید فیلمنامه بسیار از فیلم جلوتر است و کارگردان بهتری هم قطعا بود که این فیلم را بسازد. اساسا کاندیدای ساختن این فیلم من نبودم و مجبور شدم خودم آن را بسازم و می دانم از نظر تکنیکی می لنگد و می توانست بهتر باشد، اما از نظر شوخی ها و... از آن راضی هستم و فکر می کنم در این زمینه موفق بوده ام.
در حال حاضر مشغول چه کاری هستید؟
در حال حاضر که فیلمنامه سریال «خوب، بد، جلف» را برای رسانه های خانگی می نویسم. فکر می کنم تا تابستان هم وقتم را می گیرد. بعد از آن، فیلمی را که از قدیم ها دوست داشتم بسازم، خواهم ساخت که می دانم وقت زیادی از من می گیرد و به سال بعد از سریال «خوب، بد، جلف» موکول می شود.
اگر الان روبروی پیمان 18 ساله بنشینید، به او چه می گویید و چه توصیه هایی می کنید؟
برای پیمان هجده ساله که بیشتر توصیه های غیرسینمایی دارم، اما توصیه های سینمایی ام برایش این است که بیشتر کار کند و تنبل نباشد و یادش باشد تا به خودش بیاید می بیند که 50 ساله شده. این را هم بهش می گویم که کلا برای این صدا و سیما کار نکند!
یار جانی
علی هدیه لو
آن بلندآوازه، آن نیکو روش
آن خفن گفتار، آن والامنش
آن که در طنازی و نوآوری
کرده بین اهل معنا سروری
آن که بس جذاب و اترکتیو بود
در نوشتن کاملا اکتیو بود
آن که بنوشته ست طی سال ها
فیلم ها و بیش از آن سریال ها
از نبوغ ناب آن آقای خاص
گشت مهران مدیری سرشناس
آن که «پاورچین» نوشت و «نقطه چین»
«بامشاد» و «قل مراد» و همچنین
خالق «طغرل» که در یاد است او
کاشف «داوود» و «فرهاد» است او
«مارمولک» را نوشت و از قرار
کرد سیمرغ بلورین را شکار
گرچه در «سیما»ست ممنوع القلم
خود نمی گیرد به موی خویش هم
می کند با نام های مستعار
خلق آثار جدید ماندگار
پاچه خاری کردم و از حد گذشت
از کلام مفت می باید گذشت
شرح آن طناز و یار جانی است
شیخنا «پیمان قاسم خانی» است
الهه حاجی زاده: پیمان قاسم خانی معروف ترین کمدی نویس سینمای ایران است و در معدود دفعاتی که به عنوان بازیگر جلوی دوربین رفته هم با استقبال مخاطب روبرو شده. او اخیرا به عنوان کارگردان، اولین فیلمش را به روی پرده سینما برد و نشان داد که این را هم می تواند!
