بیماری صرع چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟
تشنج در واقع اختلال گذرای عملکرد مغزی است که در اثر تخلیه الکتریکی غیر طبیعی در سلولهای عصبی مغز پیدا می شود و سبب ایجاد علائم گوناگونی مثل از دست دادن ناگهانی هوشیاری، انقباض عضلات و یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد می شود. این امواج الکتریکی غیر طبیعی همان چیزی است که ما آنرا در نوار مغزی ثبت می کنیم.
زمانیکه فردی بدون عامل برانگیزاننده خاصی مثل افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و... مکرراً دچار حملات تشنج شود، می گویند دچار صرع یا اپی لپسی شده است. بنابراین به مجرد یک حمله تشنج نمی توان گفت فردی به بیماری صرع مبتلا شده است. در مواردیکه تشنج در اثر عامل برانگیزاننده بروز کرده باشد با رفع آن علت مثلاً افت قند خون و یا کمبود کلسیم، حملات تشنج نیز متوقف می شوند. اما اگر بعد از رفع عوامل برانگیزاننده حملات تشنج بازهم تکرار شود آن موقع بیماری صرع مطرح می شود.
گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمیشود. در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز میکنند و گاه هیچ عامل شروع کنندهای وجود ندارد.از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی، بیماریهایی که بر رگهای خونی مغز اثر میگذارند و انواع سموم میباشد. به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست.
اقدامات اولیه در فردی که تشنج کرده است :
اگر بیمار دچار تشنج شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را همسطح یا پایینتر از بدنش قرار دهید. شخص را به پهلو بخوابانید تا مسیر تنفسی اش باز باشد سعی نکنید چیزی در دهان شخص بگذارید عموما مردم بر این باور غلط هستند که باید جسمی را در دهان فرد گذاشت تا مانع گاز گرفتن زبان شود حال آنکه از همان ابتدای حمله ، ماهیچه های فک بشدت منقبض میشوند که میتواند از همان ابتدا زبان را قطع کند این در حالیست که تجربه نشان داده
این اتفاق بسیار نادر است گذاشتن جسم در دهان فرد بعلت انقباض فک میتواند باعث شکستگی دندان شود. هرگز چیزی را با فشار میان دندانهایش قرار ندهید. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف میشوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامید حتماً باید بیمار را به بیمارستان رساند.
عدم درمان به موقع این بیماری چه عواقبی ممکن است داشته باشد؟
عدم درمان به موقع باعث می شود که کانون ایجاد تشنج (کانون شورشی تشنج) به صورت فونکسیون و فیزیولوژیک دچار اختلال شود و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز گردد و نواحی دیگر مغز را نیز درگیر کند و کارکرد فکری فرد را کم کند. بنابراین درمان این بیماران الزامی است. درمان صرع، طولانی مدت و حدود دو تا سه سال می باشد و بعد از این دوره درمان کامل می شود. درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است درمان طولانی مدت داشته باشند.
توصیه کلی شما به این بیماران چیست؟
به طور کلی صرع بیماری درمان‌پذیر و خوش خیم می باشد و ترس جامعه از این بیماری کاملاً نا بجا و ناآگاهانه می باشد و اکثر بیماران دچار صرع از خیلی از افراد جامعه بالاتر می باشند و تا آخر عمر ممکن است هیچ مشکلی نداشته باشند. آقایان و خانم‌های جوان مبتلا به بیماری صرع به هیچ وجه نگران ازدواج و عواقب بعدی نباشند.در مجموع چون یک بیماری خوش خیم می باشد، بهتر است در صورت ثابت شدن این بیماری توسط پزشک متخصص، اقدامات درمانی انجام گیرد و مطمئن باشید که درصد بسیار زیادی از این افراد (بالای 95درصد) به طور کامل درمان خواهند شد.
هر تشنجی صرع نیست
صرع زمانی بروز می‌کند که سلولهای مغزی از کنترل خارج شده و فعالیت بیش از حد طبیعی داشته باشند. این فعالیت بیش از حد به طور ناگهانی و در مدت زمان کوتاهی بروز می‌کند و ممکن است در نقطه خاصی از مغز رخ دهد و یا تمام مغز را درگیر کند. برخلاف باورهای رایج هر نوع تشنجی صرع نیست. این بیماری انواع مختلفی دارد
و بین تشنج و بیماری صرع تفاوت وجود دارد. زمانی که سلولهای مغزی به‌دلیل فعالیت بیش از حد از کنترل خارج میشوند تشنج ایجاد می‌شود.تشنج واکنشی است که در شرایط مختلفی از جمله ضربه وارده به سر، مننژیت، سکته مغزی، مصرف بیش از حد دارو، اعتیاد به مواد مخدر و... امکان بروز دارد.
اگر تشنج‌ها به صورت مکرر اتفاق بیفتند می‌توان گفت فرد به بیماری صرع مبتلا شده است. به‌عنوان مثال تشنج تب در کودکان بسیار شایع است. امکان دارد که هر کودکی همزمان با تب دچار تشنج بشود و این تشنج چند بار اتفاق بیفتد. اما این نوع تشنج‌ها را نمی‌توان صرع قلمداد کرد،
بلکه به آن تشنج‌های ناشی از تب گفته می‌شود. خوشبختانه این مشکل در سنین بالاتر یعنی در پنج یا شش سالگی برطرف می‌شود و نمی‌توان گفت که این کودک دچار بیماری صرع شده است. همچنین ممکن است فردی به‌دلیل ابتلا به دیابت و افت قند خون دچار تشنج شود و نمی توان او را مبتلا به بیماری صرع دانست.
3 نوع رایج صرع
صرع کوچک:
صرع کوچک که در کودکان شایع است باعث می‌شود کودک به مدت چند ثانیه (کمتر از ده ثانیه) مات و مبهوت بماند. به این صورت که در این فاصله چند ثانیه‌ای کودک واکنشی به صدا کردن، تکان دادن، بغل کردن و... نشان نداده و هوشیار نمیشود. اما بعد از چند ثانیه کودک به حالت عادی برمی‌گردد. این مشکل در سنین مدرسه و با علائمی مثل افت تحصیلی رخ می‌دهد، به این‌صورت که کودک در حین نوشتن دیکته کلماتی را جا می‌اندازد یا والدین او را خیالباف یا بی‌توجه می‌پندارند. این نوع صرع با نوار مغزی تشخیص داده شده و درمان ساده‌ای دارد.
صرع نوجوانی:
این نوع از تشنج با حالت گیجی بروز می‌کند. به این ترتیب که ارتباط فرد با محیط قطع شده و حرکات اتوماتیکی مثل ملچ مولوچ کردن، ور رفتن با لباس یا خودکار و... از خود نشان می‌دهد. این حالت برخلاف صرع کوچک طولانی‌تر بوده و حدود یک تا دو دقیقه طول می‌کشد. در این مدت شخص کاملا گیج است و هیچ واکنشی به اطراف نشان نمی‌دهد. بعد از اتمام حمله و بروز هوشیاری نیز چیزی به‌خاطر نمی‌آورد و دچار خواب‌آلودگی شدید می‌شود.
صرع بزرگ:
در صرع بزرگ فرد بدون هیچ هشدار یا علائم قبلی، به‌طور ناگهانی دچار سفتی عضلانی شده و نقش زمین می‌شود. به این ترتیب که صدایی از گلوی فرد خارج و بدن او سفت می‌شود و برخلاف صرع‌های اشاره شده روی زمین می‌افتد. بعد از چند ثانیه بدن فرد شروع به تکان‌های غیرارادی می‌کند که به مدت یک تا دو دقیقه طول می‌کشد. امکان دارد در زمان تشنج فرد گوشه‌های زبان را گاز بگیرد و کف از دهانش خارج شود. بعد از چند دقیقه عضلات شل شده و حتی امکان بروز بی‌اختیاری ادراری نیز وجود دارد. این افراد نیز بعد از پشت سر گذاشتن حمله دچار خواب‌آلودگی شدیدی میشوند.
علل و عوامل بروز صرع:
در بیش از 90 درصد موارد علت اصلی حملات صرع مشخص نمیشود. البته متخصصان مغز همیشه امیدوار هستند دلیلی برای بروز تشنج‌ها پیدا نشود و نتایج ام‌آرآی یا آزمایش‌ها طبیعی باشند، چون تشنج‌های بدون علت معمولا بعد از چند سال درمان به مرحله کاهش و سپس قطع داروها می‌رسند. فقط 10 درصد موارد صرع علل مشخصی دارند که شامل عوامل ژنتیکی، ضایعات مغزی مثل تومور مغزی یا رگهای نابه جا، سکته مغزی، اختلالات مادرزادی، اختلالات سیستم غددی و... است.
روش‌های تشخیص صرع:
بهترین روش تشخیص، مشاهده حمله توسط پزشک است که معمولا امکان کمی دارد. شرح حال بیمار از زبان اطرافیان یا مشاهده فیلم گرفته شده توسط آنها کمک زیادی به تشخیص تشنج می‌کند. در مواردی که پزشک به نوع تشنج بیمار شک داشته باشد اقدام به بستری کردن او و ویدئومانیتورینگ می‌کند. یعنی این‌که الکترودهای نوار مغزی را روی سر بیمار گذاشته و او را بستری میکنند، سپس با دوربین فیلمبرداری تمام لحظات ثبت می‌شود.
در صورت بروز حمله علاوه بر نوار مغزی، فیلمی از بیمار گرفته می‌شود که مشاهده آن توسط پزشک متخصص کمک زیادی به تشخیص درست می‌کند. برای بررسی علل تشنج نیاز به ام آر آی و نوار مغزی است. در برخی موارد پزشک دستور بررسی‌های کامل غدد، کلیه و کبد را نیز می‌دهد. اما در برخی از انواع تشنج‌ها با شنیدن شرح حال بیمار یا مشاهده فیلم، تشخیص انجام می‌شود و نیازی به این آزمایش‌ها نیست.
درمان صرع:
بیشتر تشنج‌ها در اطفال دیده می‌شود که خوشبختانه اکثر آنها تا 25 سالگی درمان میشوند. در این فاصله بیمار دارو مصرف می‌کند و به‌تدریج میزان این داروها کاهش داده شده و در نهایت قطع می‌شود. در واقع عمده درمان تشنج‌ها بجز موارد اندکی که نیاز به جراحی دارند، درمان دارویی است. تشنج‌های سنین بالا معمولا در اثر مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای مثل سکته مغزی، تومور مغزی، اختلالات کلیوی یا کبدی و... بروز می‌کند. بنابراین در این سنین به‌ندرت داروی بیمار قطع می‌شود.
داروها و آزمایش‌ها:
مصرف منظم داروها توسط بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است. لازم است که بیمار هر چند ماه یک بار آزمایش خون بدهد تا میزان دارو در خون او کنترل شود. انجام آزمایش‌های کبد، تست میزان کلسیم و ویتامین D برای افرادی که به‌طور مداوم دارو مصرف میکنند لازم است و توسط پزشک معالج در نظر گرفته خواهد شد.
مراقبت‌های لازم توسط خود بیمار:
یکی از مسائل مهم در افراد مبتلا به صرع رانندگی است. در این خصوص نمی‌توان حکم کلی صادر کرد. هر فردی بنا به شرایط خاص خود باید تابع نظر پزشک عمل کند. اما به‌طور کلی ورزش‌هایی مثل اسب‌سواری، صخره‌نوردی و موتورسواری و... توصیه نمیشود، اما ورزش‌های دیگر با صلاحدید پزشک معالج بلامانع است بخصوص در کودکان که نیاز به فعالیت بدنی دارند. بچه‌های مبتلا به تشنج که به شنا علاقه‌مند هستند،
می‌توانند با رعایت نکاتی خاصی به ورزش مورد علاقه خود (البته صرفا در استخر نه در رودخانه و دریا) بپردازند. در این صورت نیز لازم است والدین حتما غریق نجات را در جریان بیماری کودک قرار دهند.در برخی از استخرها کلاه‌هایی با رنگ مخصوص برای این افراد در نظر گرفته می‌شود که برای نجات فرد موثر است.افراد دچار صرع باید از حمام کردن در مواقعی که در منزل تنها هستند خودداری کنند و حتما در حمام را باز بگذارند. توصیه دیگر این است
که هنگام دوش گرفتن ابتدا آب سرد و سپس آب گرم را باز کنند. در این‌صورت اگر حمله‌ای رخ دهد فرد دچار سوختگی با آب داغ نمیشود. حمل ظروف حاوی آب داغ یا غذای داغ برای افراد مبتلا به صرع توصیه نمیشود. همیشه کارد و چنگال را به صورت برعکس داخل جاظرفی قرار دهید تا در صورت بروز تشنج، تماسی با قسمت تیز و برنده آنها اتفاق نیفتد. کارهایی مثل اتوکردن نیز در مواقع تنها بودن در منزل توصیه نمی شود. افراد سیگاری نیز از سیگار کشیدن در مواقع تنهایی خودداری کنند.
مانعی برای ازدواج وجود ندارد
بیماران مبتلا به صرع می‌توانند مانند بقیه افراد ازدواج کرده و بچه‌دار شوند. احتمال انتقال تشنج به بچه این افراد بسیار کم است. مصرف داروهای ضدتشنج در طول بارداری اگر تحت نظر پزشک متخصص باشد کم عارضه خواهد بود. شرط اصلی برای ازدواج این افراد در جریان قرار دادن طرف مقابل است.
وظیفه والدین و اطرافیان بیمار
علاوه بر مراجعه به پزشک و دریافت دارو، والدین و اطرافیان بیمار وظایفی به عهده دارند. والدین باید معلم‌ها، مسئولان مدرسه و هر کسی که با کودک در ارتباط است را از بیماری فرزند خود مطلع کنند.معلمان و مسئولان مدرسه نیز باید اطلاعات کافی درخصوص رفتار با کودک مبتلا به تشنج داشته باشند.تنها کاری که اطرافیان در مواجهه با فرد دچار صرع باید انجام دهند دور کردن اشیای خطرناک از اطراف بیمار است.توصیه اکید می‌کنیم
که هیچ تلاشی برای باز کردن دهان بیمار انجام نشود. برخلاف باورهای رایج نیازی به قرار دادن شیء در دهان بیمار برای جلوگیری از قفل شدن دندان‌های او وجود ندارد. در افراد بزرگسال لازم است که فرد را به پهلو بخوابانید و صبر کنید تا حمله برطرف شود. اگر مسئولان کودک مبتلا از بیماری او ناآگاه باشند دستپاچه عمل میکنند که این مساله باعث ترس و وحشت همکلاسی‌ها و در نهایت ضربه روحی به کودک خواهد شد.
گردآوری: مجله ی اینترنتی دلگرم
