غنا و موسیقی از دیدگاه فقهای اسلام(۳)

فتاوای چند تن از فقها درباره ی گوش دادن به موسیقی
 

سؤال: حکم استماع موسیقی های صدا و سیما، یا اداره ارشاد، ساخت و تعلیم و خرید و فروش ابزارآلات موسیقی چیست؟

پاسخ آیات عظام:
 

خامنه ای: هرگونه نوازندگی مطرب لهوی که متناسب با مجالس عیش و نوش باشد حرام است.
فاضل لنکرانی: موسیقی اگر مطرب و مهیج و مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است و در غیر این صورت مانعی ندارد و مرکز پخش تأثیر در حکم ندارد.
بهجت: اگر موسیقی مطرب باشد، استماع و خرید و فروش آن حرام است.
صافی گلپایگانی: آنچه را عرف مردم موسیقی می دانند، استماع آن و ساخت و تعلیم و تعلم و فروش آلات آن حرام است.
مکارم شیرازی: کلیه صداها و آهنگ ها که متناسب لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف عام خواهد بود.
تبریزی: گوش دادن به موسیقی لهوی که مناسب مجالس خوش گذرانی می باشد جایز نیست و هم چنین ساخت و تعلیم و خرید و فروش ابزار و آلات موسیقی لهوی جایز نیست.
سیستانی: اگر موسیقی مناسب مجالس لهو و عیاشی نباشد حرام نیست.(1)
شبیری زنجانی: گوش دادن به موسیقی مطرب حرام است.(2)
علوی گرگانی: هر نوع موسیقی که مناسب با مجالس لهو باشد، شنیدنش حرام است. (3)

سرودهای صدا و سیما
 

سؤال: بعضی از سرودهایی که از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود، آهنگ های تندی دارد که حتی انسان را از حالت طبیعی خارج می نماید؛ شنیدن این نوع موسیقی چه حکمی دارد؟ موسیقی هایی مانند آهنگ شهید مطهری و امثال آن، که غم انگیز است، حکمش چیست؟ هم چنین نواختن این گونه موسیقی ها چه حکمی دارد؟

پاسخ آیات عظام:
 

اراکی (قدس سره) گوش دادن و یا نواختن هر نوع موسیقی که مطرب باشد، جایز نیست. ملاک در حرمت، شاد یا غمناک بودن موسیقی نیست، بلکه ملاک مطرب بودن یا نبودن آن است.(4)
فاضل لنکرانی: گوش دادن و یا نواختن هر نوع موسیقی که مطرب باشد، جایز نیست. ملاک در حرمت، شاد یا غمناک بودن موسیقی نیست، بلکه ملاک، مطرب بودن یا نبودن آن است.(5)
گلپایگانی (قدس سره) شنیدن موسیقی و یا نواختن آن، مطلقاً حرام است.(6)
شبیری زنجانی: اجتناب از موسیقی مطرب به هر شکل لازم است.(7)

استماع موسیقی از صدا و سیما
 

سؤال: شنیدن موسیقی هایی که از رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی پخش می شود، چه حکمی دارد؟ و وظایف ما نسبت به رادیو و تلویزیون از نظر شنیدن و یا دیدن مواردی که انسان حکم آنها را نمی داند چیست؟ (با فرض این که یقین داریم گاهی موسیقی مطرب نیز از آنها پخش می شود).

پاسخ آیات عظام:
 

امام خمینی(قدس سره): موسیقی مطرب حرام است و صداهای مشکوک، مانعی ندارد و تشخیص با عرف است.(8)
موسوی گلپایگانی (قدس سره): شنیدن موسیقی، مطلقاً حرام است، خواه از صدا و سیما پخش شود یا نشود.(9)
خامنه ای: اگر به تشخیص بیننده و شنونده، از قسم خوانندگی و نوازندگی مطرب لهوی که مخصوص مجالس لهو و گناه است باشد، استماع آن برای جایز نیست و مجرد پخش از صدا و سیما حجت شرعی برای اباحه و حلیت برای شنونده نیست.(10)
بهجت: ملزمی برای ترک احتیاط نیست، تنزه اولی است.(11)
تبریزی: چون علم اجمالی دارید، باید در مشکوک احتیاط کنید و گوش ندهید.(12)
فاضل لنکرانی: موسیقی مطرب حرام است (اگر چه از صدا و سیما پخش شود) و صدای مشکوک مانعی ندارد.(13)
مکارم شیرازی: در فرضی که علم اجمالی به وجود مصداق حرام دارید، احتیاط کنید.(14)

پخش نوارهای موسیقی به وسیله برخی رانندگان.
 

سؤال: بعضی از رانندگان بی تعهد، از نوارهای موسیقی و ترانه استفاده می کنند و موجبات اذیت مسافران مؤمن را فراهم می آورند، آیا عمل آنان چگونه است؟

پاسخ آیات عظام:
 

خامنه ای: مرتکب کار حرام می شوند.
تبریزی: پخش نوار غنا و موسیقی لهوی و گوش دادن به آن حرام است.
مکارم شیرازی: مرتکب کار حرامی شده اند و از امر به معروف و نهی از منکر با زبان خوش و مؤدبانه ناامید نشوید.
فاضل لنکرانی: حرام است.
صافی گلپایگانی: استفاده از نوارهای مذکور بر راننده و غیره حرام است.
بهجت: باید از نوارهای مذکور اجتناب نمایند.
سیستانی: مرتکب گناه می شوند.(15)
سؤال: گاه در بعضی اتوبوس های بین شهری، رانندگان نوارهای مبتذل پخش می کنند و می گویند: ما اگر گوش نکنیم، نمی توانیم رانندگی کنیم و خوابمان می گیرد و احتمال خطر می دهیم، آیا این توجیه می تواند سبب حلیت آن شود؟
پاسخ آیات عظام:
بهجت: خیر. (16)
تبریزی: عذر شیطانی است و روز قیامت سزای آن را خواهند دید؛ مگر توبه کنند و می توانند از نوار وعظ یا قرائت قرآن استفاده کنند.(17)
سیستانی: توجیه کافی نیست.(18)
مکارم شیرازی: این توجیه صحیح نیست. می توانند با نوارهای مشروع، خود را مشغول کنند.(19)

وظیفه نهی از منکر
 

سؤال: در بعضی اتوبوس های مسافربری نوار ترانه مبتذل پخش می کنند و امر به معروف و نهی از منکر اثر ندارد و ناخود آگاه صدای نوار به گوش می رسد؛ شنیدن در این موارد چگونه است؟ آیا گوش دادن و شنیدن در این موارد فرقی می کند؟
پاسخ آیات عظام:
بهجت: بلی، و این مربوط به موارد اضطرار است که اختیاراً گوش نکنید.(20)
تبریزی: گوش دادن که استماع موسیقی باشد، حرام است و شنیدن حرام نیست ولکن باید اظهار کند که، پخش این نوارها حرام است تا مردم خیال نکنند که گوش دادن نیز مانعی ندارد والله العالم.(21)
خامنه ای: گوش دادن به موسیقی حرام، جایز نیست و نهی از منکر، واجب است.(22)
سیستانی: شنیدن حرام نیست، گوش دادن حرام است.(23)
مکارم شیرازی: هرگاه امر به معروف اثری ندارد و امکان پیاده شدن نیست، همین که گوش نکنید کافی است؛ هر چند به گوش شما برسد.(24)
فاضل لنکرانی: در مواردی که کار حرامی انجام می شود، باید طبق شرایط، امر به معروف و نهی از منکر عمل کرد و حداقل این است که، خود فرد مرتکب کار حرام نشود و توجه خود را به امور حلال معطوف کند.(25)
سؤال دیگر از آیه الله فاضل لنکرانی: ما برای خریداری اجناس و لوازم زندگی ناچار به مسافرت می باشیم و همیشه با راننده هایی برخورد می کنیم که ساز و آواز گوش می کنند، آیا نهی از منکر بر ما واجب است یا نه؟
جواب: اگر مفسده ای مترتب نشود، به قدر امکان نهی از منکر کنید و حتی الامکان با وسایل دیگری که توأم با معصیت نباشد، مسافرت کنید.(26)

نتیجه
 

از مجموع مطالب مذکور، به این نتیجه می رسیم که همه علمای شیعه (جز اندکی) به حرمت ذاتی غنا فتوا داده اند.

پی نوشت ها :
 

1. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج 1، ص 53 و 54.
2. استفتاء.
3. علوی گرگانی، اجویه المسائل، ج 1، ص 396، سؤال 10.
4. انسان، غنا، موسیقی، ص 117، س 4.
5. همان، ص 125، س 13.
6. همان، ص 112، س 18.
7. استفتاء.
8. انسان، غنا، موسیقی، ص 92، سؤال 6.
9. همان، ص 112، س 17.
10. همان، ص 99، س 6.
11. همان، ص 130- 131، س 4.
12. همان، ص 137، س4.
13. همان، ص 125، س 12.
14. همان، ص 145، س 4.
15. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج 2، ص 67 و 68.
16. انسان، غنا، موسیقی، ص 131، س 6.
17. همان، ص 137، س 6.
18. همان، ص 153، س 7.
19. همان، ص 145، س 7.
20. همان، ص 131، س 7.
21. همان، ص 137- 138، س 7.
22. همان، ص 101، س 12.
23. همان، ص 153، س 7.
24. همان، ص 145- 146، س 8.
25. همان، ص 127- 128، س 24.
26. جامع المسائل، ج 1، ص 241، سؤال 933.
 

منبع: موسیقی وغنا از دیدگاه اسلام.