«شهید بهشتی، الگوی آزاد اندیشی و ابتکار»

گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین دعایی
« یاد بهشتی برای تمام معاشران و مصاحبانش شورانگیز است، تا آنجا که ساکت ترین چهره ها نیز به گفتن از او ترغیب می شوند. حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی که در دو دهه ی اخیر کمتر تن به گفت و گو حتی سخنرانی داده است، بی هیچ تردید این مصاحبه را پذیرفت، برای او آزاداندیشی وعصری بودن بهشتی جاذبه فراوان دارد، از این رو بارها و بارها در اثناء کلام سخن را به این ویژگی او کشاند و تأکید کرد: او در تمامی عرصه های خطیر پیش و پس از انقلاب همواره در پرتو چراغ اندیشه و تقوا، سلوک کرد و این از مهم ترین رموز توفیقش بود.»

از چه تاریخی خودتان را تحت تاثیر شهید بهشتی یافتید؟
 

در سال 43 به قم رفتم. آقای بهشتی در مدارس علمیه برای طلاب کلاسهای غیرحوزوی، از قبیل زبان انگلیسی گذاشته بودند، اما مهم تر از دروس، کارکردن روی مبانی اعتقادی، تقید به نماز اول وقت و نماز جماعت و تاجایی که برای فرد امکان داشت، تقید به تهجد بود. طلاب موظف بودند جلسات درسهای اخلاق را حتماً شرکت کنند. و مدرسینی که برای تدریس در این کلاسها انتخاب می شدند، لزوم باید تعهد جدی در قبال درسهایی که می دادند، می داشتند و در انتهای کلاس هم گزارشی از تاثیرگذاری کلاس ارائه می دادند.

مسئولیت شهید بهشتی در قبال این مدارس چه بود؟
 

اینان مؤسس، برنامه ریز و پایه گذار آنها بود. ویژگی ایشان این بود که هر کانون، مدرسه یا تشکیلاتی را که ایجاد می کرد. تمام تلاشش این بود که به قدری آن نهاد، اصولی و علمی باشد که بدون حضور ایشان هم به خوبی اداره شود. در جهت دستیابی به این هدف، ایشان عناصری را کشف کردند و در اختیار می گرفت که قادر بودند برنامه های او را ادامه بدهند و سپس فقط نظارت و کنترل داشت. در این مدارسی هم که تازه تأسیس می کرد. عناصر برجسته در مدیریت و تدریس را با وسواس و دقت و شیوه های علمی به کار می گرفت و افراد را با شایستگی و به حق انتخاب می کرد. ایشان معتقد بود هیچ تشکیلاتی نباید منوط به فرد باشد، بلکه باید بنیان و پایه آن به قدری محکم باشد که نتوان در آن رخنه ای ایجاد کرد.

رژیم تا چه حد نسبت به این نوع کارهای بنیادین واکنش نشان داد؟
 

رژیم احساس کرده بود که آقای بهشتی هر جا که باشد منشأ دگرگونی است و بنابر محدود کردن ایشان گذاشت. مرحوم بهشتی هم احساس کرد عرصه دارد کم کم بر او تنگ می شود. لذا وقتی به ایشان پیشنهاد شد که به هامبورگ برود و کانونهای دانشجویی را فعال کند. احساس تکلیف و اعلام آمادگی کرد. در اینجا بود که از نفوذ مرحوم خوانساری که دربار به ایشان احترام می گذاشت، استفاده و برای ایشان گذرنامه و اجازه خروج گرفته شد و مرحوم بهشتی به هامبورگ رفت و درهمان هفته های اول سازماندهی مجموعه ای از دروس را آغاز کرد. بعد هم این درسها را به صورت جزوه تهیه شدند و در اختیار کسانی قرار گرفتند که توفیق شرکت در جلسات درس را نداشتند.

آیا این جزوات را به ایران هم می فرستادند؟
 

بله، آنها را به عنوان دستاوردهای کارهای تبلیغی و ارشادی و معنوی خود به ایران می فرستادند، از جمله تعدادی را برای من فرستادند که خدمت مرحوم آیت الله گلپایگانی ببرم، نمی دانم که این جزوه ها به دست دیگران هم رسید یا نه، ولی فردی که در تهران آنها را تحویل من داد، گفت که برای آقای گلپایگانی ببرم. به بیت ایشان رفتم و عرض کردم آقای بهشتی از هامبورگ جزواتی را فرستاده اند. بسیار دعا کردند و گفتند، « به ایشان بگویید داروهایی هم که برای بیمارستان فرستادند، خیلی مؤثر بود.» ایشان بیمارستان خیریه خصوصی داشتند که مرحوم بهشتی به شیوه های مختلف، از جمله ارسال دارو، به آن کمک می کرد.

ظاهراً آیت الله گلپایگانی برای شما خاطره ای را هم تعریف کرده بودند؟
 

بله، گفتند مدرسه ای را می خواستیم تأسیس کنیم. از آقای بهشتی خواستیم برایش برنامه ای بنویسد. ایشان همه را نوشت و آموزش زبان انگلیسی را هم اضافه کرد. من دورش خط کشیدم، ولی حرفی نزدم. گفتم کلاسش را می گذاریم، اگر موفق بود که می گویم دورش خط کشیدم و تأکید داشتم که بشود، اگر موفق نبود می گویم دورش خط کشیدم یعنی که تردید داشتم که بشود یا نشود؟ همین درخواست برنامه ریزی از مرحوم بهشتی نشان می دهد از همان موقع منشأ خیر و برکت و دارای قدرت سازماندهی و برنامه ریزی و به این امر، مشهور بوده است.

در اوج مبارزات کدام ویژگی شهید بهشتی کارساز بود؟
 

اعتدال در قضاوت. در سالهای اوج گیری شور مبارزه در کانونهای مذهبی و زمانی که امام در تبعید بودند و سایر مراجع از ایشان حمایت کرده بودند، اگر کانونی در مقابل مبارزات سکوت می کرد، دیگران حالت گلایه آمیزی پیدا می کردند و آن کانونها را مورد شماتت قرار می دادند.
این نوع برخوردها در رفتار و منش مرحوم بهشتی، دائمی بود و اعتدال و جامع نگری اورا در برخورد با افراد و مسائل اجتماعی نشان می داد.

دیگر کدام خصلت شهید بهشتی برایتان جالب است؟
 

مرحوم بهشتی در تشخیص خدمت، از شماتت دیگران باکی نداشت. او وقتی تشخیص می داد که کاری صحیح است. از تبعات، آن نمی ترسید و حتی گاهی شخصیت خود را فدا می کرد. دورانی بود که ایشان خود را در معرض هجمه های اجتماعی قرار می داد و از هیچ چیز ابا نداشت. در دوره ای، او ویارانش حرکتی بنیادین را برای تغییر آموزه های دینی در مدارس و حتی دانشگاهها شروع کردند و به سراغ تدوین کتب درسی دینی رفتند که ظاهراً خدمت به رژیم شاه بود و از همین رو مورد هجوم افراد مختلف قرار گرفتند. رژیم زمانی متوجه عملکرد این گروه شد که کار به نتیجه رسیده بود و کاری نمی شد کرد. آنها آرام آرام کارشان را انجام داده بودند و رژیم تازه پس از آن که ضربه ای اساسی خورد، فهمید که چه غفلتی کرده است.

آزاد اندیشی شهید بهشتی را در کدام جریان عملاً مشاهده کردید؟
 

مرحوم بهشتی تعصب نداشت که کانونهای دینی حتماً باید در تیول روحانیت باشد. اگر شخصیتی غیرروحانی، توانایی جذب توده های مردم برای کسب معارف دینی را داشت، لحظه ای تردید نمی کرد. این همان کاری است که شهید مطهری در مورد دکتر شریعتی انجام داد و البته مرحوم بهشتی هم، دکتر شریعتی را بسیار تقویت کرد. ایشان در پایه گذاری مدرسه حقانی سهم به سزایی داشت. بعضی از مدرسان آن مدرسه به شدت با افکار دکتر شریعتی مخالف بودند، اما عده زیادی از طلاب، به شدت تحت تأثیر شیوایی بیان وقدرت نفوذ شریعتی قرار داشتند و برایشان بحران به وجود آمده بود. آنها نه می خواستند نظرات اساتید خود را رد کنند و نه قدرت داشتند از نفوذ کلام دکتر شریعتی بگریزند، لذا به مرحوم بهشتی پناه بردند که بیاید و حکمیت کند. مرحوم شاهچراغی برایم نقل می کرد که مرحوم بهشتی جلساتی را دایر کرد و شخصاً به تک تک سئوالات و شبهات مخالفان دکتر شریعتی گوش داد و به آنها پاسخهای متقن و محکم داد و همه را از شیوایی و شیفتگی نسبت به همه شخصیتها برحذر داشت. البته وقتی که همه آرای مخالف و موافق به شیوه ای علمی نقد شدند، انسان حس می کرد که مرحوم بهشتی خودش به افکار و آثار دکتر شریعتی علاقه دارد و با وجود نقدهایی که به آنها دارد، مدافع اوست.

از مسافرت ایشان به نجف اشرف چه خاطراتی دارید؟
 

بله، یک بار ایشان از آلمان به عراق آمدند و ما خیلی خوشحال شدیم و به دیدنشان رفتیم و دیدیم در خانه محقری که متعلق به زوار بود سکونت کرده اند. هوا بسیار گرم بود و خانه کولر نداشت و فقط یک پنکه در آن بود. خانه دو اتاق داشت، یکی برای خانم و بچه ها و یکی هم برای جلسات و دید و بازدید. مرحوم بهشتی را به مدرسه آیت الله بروجردی نجف بردیم.

چه سالی بود؟
 

اواخر دهه 40. در هر حال جلسات و بحث های خوبی در آن مدرسه برگزار شد. شبهاتی مطرح شدند و مرحوم بهشتی پاسخهای متینی دادند. بعد هم به دیدن مراجع رفتند و از مدارس و کانونهایی که دوستان تأسیس کرده بودند تا فرزندانشان را در آنجا بگذارند، دیدن کردند و سپس رهنمودهایی دادند. ما می دانستیم همه کانونهای مبارزه خارج از کشور نشریه دارند وما هم نشریه هایی نظیر بعثت را چاپ می کردیم و اشتیاق داشتیم که در نجف هم ارگانی داشته باشیم و مسائل سیاسی را به شکلی عمیق تحلیل کنیم. از خود ایشان می خواستیم گاهی مطالبی را بنویسند و برای ما بفرستند. یادم هست که ایشان آقای حبیبی را که در پاریس بودند و یا آقای صادق طباطبایی را برای این کار پیشنهاد دادند.

نگاه امام (ره) نسبت به شهید بهشتی را چگونه می دیدید؟
 

امام به ایشان احترام می گذاشتند و شناخت روشنی از مرحوم بهشتی داشتند. دید جامع و وسیع و موضعگیریهای مناسب مرحوم بهشتی در مسائل اجتماعی و مبارزات، مورد قبول امام (ره) بود.

زندگی در اروپا چگونه برنگرش شهید بهشتی تاثیر گذاشت؟
 

شهید بهشتی معتقد بودند که یک فقیه باید دنیا را ببیند تا بتواند بر زوایای مختلف تمدن و فرهنگ غرب و شرق تسلط پیدا کند و با دیدی وسیع تر، به حل مسائل زمانه خود بپردازد. ایشان می گفت بدون آگاهی واقعی از غرب و فرهنگ آن، نمی توان به شیوه ای درست از ره آوردهای علمی و فرهنگی آن استفاده و علیه کژی های آن موضعگیری کرد. حضور یک فقیه وعالم دینی درغرب، او را نسبت به بسیاری از مسائل آگاه تر و در تصمیم گیری ها، واقع بین تر می کند. ایشان معتقد بود که اگر امکانش فراهم باشد، خوب است که طلبه ها را مدتی به اروپا بفرستیم. ایشان وقتی هم در نجف بود، سعی می کرد با بیان ویژگی ها و نکات مثبت جامعه غرب، آگاهی ذهنی خوبی را در مخاطب خود ایجاد کند. ایشان تأکید داشت افراد باید به کشورهای دیگر به خصوص اروپا سفر کنند و پدیده های عصر حاضر را از نزدیک لمس کنند و مشاهدات، تلقی ها و رسالت های یک مسلمان در اروپا را، در نجف برای ما بیان می کرد. ایشان می گفت « وقتی داشتیم به عراق می آمدیم، هرچه از غرب دورتر و به خاورمیانه و کشورهای اسلامی نزدیک می شدیم، آشفتگی و بلبشوی بیشتری می دیدم و حس می کردم فرزندانم به تدریج آشفته و مضطرب می شوند. دیدم این جور پیش برویم بنای فکری همه شان به هم می ریزد. به آنها گفتم آنچه می بینید نتیجه عمل مسلمانهاست و ارتباطی به اسلام ندارد. اسلام چیزی است خارج از آنچه ما عمل می کنیم. اگر ما اسلام را درست عمل می کردیم، پدیده های خوب غرب را در اختیار داشتیم. غربی ها در عمل به اسلام از ما موفق ترند. آنها، نظمشان، احترام به قانون، پرکار بودن، جنبه های مثبت ارتباطات و بسیاری از جنبه هایشان همان چیزی است که اسلام از ما خواسته. هر کس هم که نزد من می آید تا مسلمان شود، همین را به او می گویم که اعمال ما مسلمانان با اسلام تناسبی ندارد. خاطره دیگری من از ایشان به سفر حجی مربوط می شود که در سال 54 با شهید مطهری در کاروان حسینیه ارشاد ملاقات کردم. ایشان گفتند دنبال تو می گشتم و من هم قرار بود از مرحوم آقای صدر پیغامی را به ایشان برسانم.
آقای مطهری فرمودند که ایشان صاحب اختیار است و چاپ سوم کتاب را با اضافات و اصلاحات به من دادند که به آقای صدر بدهم سپس پیغامی را برای امام به من گفتند که اندکی رنگ و بوی گلایه داشت. ظاهراً یک نفر سئوالی از امام پرسیده و پاسخ ایشان را در جهت تخطئه آقای بهشتی به کار گرفته بود. آقای مطهری از من خواستند به امام عرض کنم که از آقای بهشتی حمایت کنند و جانبداری کامل داشته باشند. من عرض کردم در سفری که آقای بهشتی به عراق داشتند، شاهد بودم که امام نوعاً نظرات ایشان را قبول داشتند و به ایشان احترام می گذاشتند. مثلاً روزی آقای غروی از اصفهان خدمت امام رسیده بودند و آقای بهشتی بعد از ایشان نزد امام رفته و از آقای غروی دفاع کرده و دید امام نسبت به او به کلی عوض شده بود. طوری که آقای غروی می گفت در دیدار بعدی که با امام داشته، متوجه شده که ایشان دید بهتری نسبت به او داشته اند. به اعتقاد من، دیدار امام نسبت به آقای بهشتی مثبت بود و امام، ایشان را گرامی می داشت و مورد تأییدشان بود. در هر حال من نزد امام رفتم و پیغام آقای مطهری را به ایشان رساندم. امام فرمودند من به پاسخ آن سئوال ناگزیر بودم. ظاهراً مرحوم بهشتی برای خارج کردن دوستی از مخمصه ای، آن نظر را بیان کرده بودند که امام قبول نداشتند و ناگزیر از رد آن بودند. همین خاطره، علاقه شدید مرحوم مطهری را نسبت به مرحوم بهشتی، احساس تکلیف ایشان در دفاع از آقای بهشتی را نشان می دهد.

نقش شهید بهشتی را پس از انقلاب، چگونه ارزیابی می کنید؟
 

مرحوم بهشتی در حساس ترین لحظات تاریخ کشور، شایستگی و توانایی خود را نشان داد و با بزرگواری، سنگین ترین و دردناک ترین وظیفه، یعنی پالایش قوه قضائیه را به عهده گرفت که اگر به سامان نهایی می رسید، بسیاری از مشکلات ما رفع می شد. برخورد اصولی ایشان با پدیده های مختلف و اداره بسیار موفقیت آمیز و اصولی مجلس خبرگان، از نشانه های درخشان توانایی مدیریتی ایشان است.

از دقتهای شهید بهشتی در مقام اداره مجلس خبرگان چه خاطره ای دارید؟
 

در روز پایان خبرگان که برای همه مباحث رأی گیری شد. آن روز مراسم خاص و باشکوهی در مجلس برگزار شد و از کلیه نمایندگان سیاسی مقیم ایران، اعم از سفرا و کاردارها دعوت شد. جلسه شکوهمندی بود که در آن، نظام انقلابی قانونمند می شد. جلسه خسته کننده و در عین حال خاطره انگیزی بود که از صبح تا ظهر طول کشید. نمایندگان سیاسی کشورهای دیگر به شدت خسته شده بودند. آقای شکوهیان، مسئول تشریفات وزارت امور خارجه، مردی بود کهنسال، با تجربه، شریف و بسیار منظم که به سه زبان تسلط داشت و مسئول دعوت و پذیرایی از سفرا بود. روزی که قرار بود به سفارت ایران در بغداد بروم و مسئولیت آنجا را به عهده بگیرم، آقای شکوهیان برایم درد دل کرد و گفت: « در مجلس خبرگان دیدم که همه سفرا افسرده و خسته هستند. رفتم نزد آقای بهشتی و گفتم، « آقا! من به دستور شما اینها را آوردم. چندین ساعت گوش کردند وخسته شدند. خوب بود اگر از آنها تفقدی می شد.» شهید بهشتی با تعبیر زیبایی گفت، « از شما بسیار ممنونم که به موقع پیشنهاد دادید. من حواسم نبود.» سپس آمد و با تک تک آنها خداحافظی کرد و با سه زبان انگلیسی، عربی و آلمانی از آنها تشکر و عذرخواهی کرد. آن روز یادم هست که همه سفرا و کاردارها تحت تأثیر ادب و رعایت اصول اخلاقی او قرار گرفتند.

آخرین خاطره ای را که از شهید بهشتی دارید بیان کنید.
 

بعد از عزل بنی صدر و فرار او، جلسه ای در دفتر روزنامه جمهوری اسلامی به طور ویژه برگزار شده بود و از من هم دعوت شد که خدمت مرحوم بهشتی باشم. آن موقع ها، مقر روزنامه جمهوری در خیابان سعدی بود. سالنی بود و آقایان مهندس موسوی، مسیح مهاجری، اژه ای، مرحوم اجاره دار و آقازاده حضور داشتند، لحظاتی منتظر نشستم و بعد پیغام دادم که بگویید فلانی آمده. با بزرگواری جواب داده بودند که بگویید بیایند. ایشان بیگانه نیستند. جلسه حساسی بود که یک هفته قبل از شهادتشان برگزار شد. ضمن صحبتهایشان از من پرسیدند، «عضو حزب جمهوری هستی یا نه؟» گفتم، « زمانی که حزب تأسیس شد و در کانون توحید ثبت نام صورت می گرفت، عضو شدم و تا اوایل سال 59 عضو بودم، ولی از زمانی که مسئولیت روزنامه را به من سپردند وامام امر کردند که باید بی طرف باشم، به احترام امر امام، از عضویت کناره گرفتم، ولی پیوسته در خدمت آرمانهای آن بودم. ایشان فرمودند، « تو در موقعیتی تأکید داشتی با ما باشی که بیان چنین مسئله ای، مخاطره آمیز بود. یادم هست زمانی که مرحوم سید احمد آقا گفتند که به امر امام، تو باید مسئول روزنامه اطلاعات باشی، عرض کردم، «همین الان بگویم که من سالها در ایران نبوده ام و برای انتخاب یاران و همکارانم باید با آقای بهشتی مشورت کنم. بعداً گلایه ای نباشد که چرا با ایشان مشورت کرده ام.» احمدآقا گفتند.«خیر مانعی در کار نیست.» مرحوم بهشتی فرمودند همین موضعگیری نشان می دهد که بنی صدر گمان کرده که سیداحمد آقا در کنارش هست، در حالی که این طور نبوده و درعین حال، ذکر این مطلب از سوی شما، نشانه عاطفه و در عین حال شجاعت شماست. عرض کردم، «آقا! ما دست پرورده شما و کانون و سازمانهایی هستیم که شما در قم پایه گذاری کردید.» ایشان فرمودند، « ورقه ای را بگیر و پرکن و عضو حزب شود.» پرسشنامه را پر کردم و در مقابل سئوال « انگیزه علاقه شما به عضویت در حزب چیست؟» نوشتم، « اعتقاد به بنیانگزاران حزب منهای آقای آیت.»ایشان ورقه را خواند و لبخند مهربانی به من زد. این آخرین دیدار ما بود و خدا را شکر می کنم که از من خاطره خوشی در ذهن ایشان ماند و خدا کند که دعای خیر و مرحمتش شامل حال من شود و در تداوم راه ایشان، بتوانم تا جایی که در توان دارم، بکوشم.

از جریان سنگین ترور شخصیت ایشان، تلاش بی امان مخالفان برای این کار و برخورد همراه با سعه صدر شهید بهشتی چه گفتنی هایی دارید؟
 

صحنه ای را که شاهد بودم نقل می کنم. مرحوم بهشتی مشرف شده بودند خدمت امام در جماران. آمدند بیرون. صحنه ای بود که آقای ...حضور داشتند. مرحوم بهشتی از شدت عصبانیت سرخ شدند و فرمودند، « این تندروی های شما، این هتاکی های دوستان شما و این خشونت یاران شما را به پای من می نویسند. نکنید. چرا این کارها را می کنید.» این حالت را در آنجا از ایشان دیدم. من خیلی سربسته عرض می کنم. خودتان حدیث مفصل را از این مجمل بخوانید. آقای دکتر مهرپرور منتخب مرحوم بهشتی برای شورای نگهبان بود که انصافاً به شایستگی هم انتخاب کرده بود. جو سنگین تهمت باعث شده بود که ذهن امثال او هم آشفته شود که چرا آقای بهشتی پاسخ نمی دهد و نمی نشیند و بحث نمی کند. آقای مهرپرور می گوید نزد ایشان رفتم و گلایه کردم. این ابهام به قدری برای مرحوم بهشتی تلخ بود که با لحن اندوهگینی فرمود، «شما هم؟» آرامش و طمأنینه همراه با توضیح او به شدت شرمنده ام کرد. رعایت نظم، رعایت دقت، دقت در تمام امور، باعث می شد که انسان در همنشینی با آقای دکتر، هر لحظه احساس آرامش کند. در روزهایی که به عنوان سفیر، بین ایران و عراق رفت و آمد می کردم، یک بار در مصاحبه ای جمله ای را گفتم که اندکی رنگ گلایه داشت. یک روز افطار در منزل مرحوم بهشتی رفتم. ایشان با همان بیان زیبا ولحن متین از من انتقاد فرمود که آنچه شما در این مصاحبه گفتی سیاست نبود. سزاجت بود. بعد هم برای این که از این حرف تکدر در ذهنم ایجاد نشود. با لحن مهربانی مرا توجیه کردند. من این سخن را به عنوان انتقادی سازنده، سرمشق خود کردم که هر حرفی را نباید همه جا زد و هر آزردگی و افسردگی را نباید به زبان آورد، بلکه باید همه جوانب را سنجید و اجازه سوء استفاده به دشمن را نداد. از این نگران بودند که نکند عراقی ها از این جهت که من به بعضی ها انتقاد داشتم، سوء استفاده کنند. همیشه دفتری همراهشان بود و از یک هفته قبل، دقیقاً برنامه هایشان را تنظیم و تعیین می کردند. همیشه هم بین برنامه ها، چند دقیقه ای را خالی می گذاشتند که اگر برنامه فوق العاده ای پیش آمد، نظم همیشگی شان به هم نخورد. حجم سنگین توطئه هایی که علیه ایشان صورت می گرفتند، وجوه خصوصی و حتی خانوادگی مرحوم بهشتی را تحت تأثیر قرار می داد. یک بار صحنه زیبایی در اتوبوس پیش می آید و سرنشینان آن با یکدیگر بر سر ثروت اندوزی و ساده زیستی مرحوم بهشتی به بحث می پردازند. راننده که شناخت کافی از مرحوم بهشتی داشته، عصبانی می شود و سر ماشین را کج می کند و همه را یکراست به خانه آقای بهشتی می برد تا زندگی معمولی او را ببینند. به اعتقاد من، فقدان شهید بهشتی، خسارت فوق العاده بزرگی بود. او خدماتی بنیادین، بزرگ و زیربنایی برای نظام انجام داد. به اعتقاد من ارجمندترین شخصیتی که ابعاد وجودی مرحوم بهشتی را به ما می شناسد، مقام معظم رهبری هستند و اگر مجال بروز اندوهی باشد، ایشان از درد فقدان بزرگمردی چون او، ناگفته های بسیار دارند و سخنان ایشان می تواند حقایق بسیاری را آشکار سازد.
منبع: شاهد یاران شماره 8