ارزهای دیجیتالی راهی برای دور زدن تحریم هاست. این ادعایی که این روزهای بسیار شنیده می‌شود، اما این موضوع تا چه اندازه حقیقت دارد و درصورتیکه ایران ارزهای دیجیتالی را بپذیرد و در معاملات خود از آنها استفاده کند چقدر به تجارت آزاد جهانی نزدیک می‌شود؟
برخی کارشناسان ارزهای رمزپایه معتقدند که با استفاده از رمزپول‌ها می‌توان تحریم را به راحتی دور زد چراکه هیچ ردی از طرفین معامله به جای نمی‌ماند؛ خرید و فروش بدون شناسایی شدن طرف تحریم شده. یک کارشناس حوزه بانکداری و پرداخت الکترونیکی معتقد است که در این مورد اغراق شده و فضای امیدوار کننده حبابی به وجود آمده است. «رضا قربانی» در همین رابطه به دیجیاتو می‌گوید:
«معاملات بزرگ با ارزهای دیجیتال فعلا امکان پذیر نیست. ارزش کل ارزهای رمزنگاری شده در دنیا امروز 384 میلیارد دلار است که در مقایسه با تولید ناخالص اقتصادهای بزرگ جهانی ناچیز است. برای مثال در سال 2017 آمریکا رقمی در حدود 19 تریلیون دلار، اتحادیه اروپا حدود 17 تریلیون دلار و چین با 12 تریلیون دلار تولید ناخالص داشتند. البته شاید بتوان آن را با تولید ناخالص ملی ایران که 431 میلیارد دلار است مقایسه کرد، اما بازهم از آن کمتر است. ضمن آنکه نمی‌توان تمامی معاملات کشور را با آن انجام داد. ارزهای رمزپایه بازار کوچکی است و پیش بینی می‌شود در آینده‌ای نامعلوم 5 درصد از تولید ناخالص کل دنیا را به خود اختصاص دهد.»
فروش نفت مهمترین بخش از درآمدهای کشور را تامین می‌کند که در سالهای اخیر با تحریم‌های اعمال شده، فروش نفت و دریافت بهای آن برای کشور به یک امر دشوار تبدیل شده است. بر اساس آمارها ایران در سال 2017 حدود 40.4 میلیارد دلار از محل فروش منابع نفتی کسب درآمد کرده است. این درحالی است که نمی‌توان انتظار داشت خریداران از ارزهای دیجیتال برای پرداخت بهای نفت استفاده کنند، چراکه این رقم ارز رمزپایه در اختیار ندارند.
سو برداشتی در مورد ارزهای رمزنگاری شده وجود دارد و آن اینکه می‌توان از آنها برای دور زدن تحریم استفاده کرد. دقت کنید که ارزهای دیجیتال ابزار فراوانی در دنیا نیست. یعنی اگر کمپانی اپل با ایرانی کار نکند در صورت پذیرش ارزهای رمزنگاری شده، بازهم با ایرانی‌ها کار نمی‌کند. قربانی توضیح می‌دهد:
«برخی تصور میکنند ارزهای رمزنگاری شده ابزار کسب و کار غیر قانونی است درحالیکه اینطور نیست. کسب و کارهایی که در این حوزه کار میکنند، سیستم شناخت مشتری و احراز هویت قوی دارند. یکی از معروف‌ترین کسب و کارهای این حوزه «کوین بیس» است که شما برای استفاده از آن باید اطلاعات حقیقی خود را وارد کنید چون بعدا چک و بررسی می‌شود. اگر ایرانی باشید به شما اعلام خواهد شد که طبق قوانین تحریم نمی‌توانیم به ایرانی ها سرویس دهیم. البته ما می‌توانیم از سرویس هایی که سیستم شناخت مشتری ندارند استفاده کنیم منتها ممکن است فروشنده با ما معامله نکند و مجبور شویم نفرات واسط بکار گرفته و سپس به صورت محدود از ارزهای رمزنگاری شده استفاده کنیم. نکته مهم دیگر آنکه اگر یک کاربر ایرانی هزار یا دوهزار بیت کوین داشته باشد، نقد کردن آن به دلیل تحریم کار ساده‌ای نیست.»
ولی ارزهای رمزنگاری شده این ویژگی را دارند که بتوانند به صورت ناشناس از آن استفاده کرد؛ به این مفهوم که از کیف پول‌هایی استفاده شود که اطلاعات شخصی شما را نمی‌خواهند و شما بطور ناشناس از آن استفاده خواهید کرد. منتها باید توجه کرد که بیشتر افراد از کیف پول‌های معتبر مثل کوین بیس استفاده میکنند. کوین بیس هم از چند هفته قبل موظف شد تراکنشات خود را با تمامی اطلاعات در اختیار دولت آمریکا قرار دهد چراکه پرداخت مالیات برای آمریکا بسیار مهم است.
محدودیت در تراکنش و زمان طولانی آن مشکل دیگری است که قربانی به آن اشاره می‌کند: «تعداد تراکنش هایی بیت کوین که در ثانیه پردازش می‌کند، رقم بسیار کمی است و در مقایسه با سیستم هایی مثل ویزا و مستر جایگاهی ندارد. بنابراین نمی‌توان رقم‌های بالایی را با آن جابه‌جا کرد.»
فروانی و دسترسی به ارزهای دیجیتال، یکی از موضوعاتی است که در آن اغراق شده. تعداد کسانیکه در دنیا کیف پول الکترونیکی دارند بسیار کم است. اما امکان مقیاس پذیری و رشد برای ارزهای دیجیتال وجود دارد. به شرط آنکه تمام مردم دنیا آن را بپذیرند. این کارشناس به آمار افراد فعال در حوزه ارزهای دیجیتال استناد کرده و توضیح می‌دهد:
«در کل جهان کمتر از 25 میلیون نفر کیف پول دیجیتالی دارند. ارزهای رمزپایه برای اولین بار در سال 2015 وارد بازار ارز شدند در فصل اول همان سال کمتر از 5 میلیون نفر کیف پول دیجیتالی داشتند اما این روند صعودی بود و در فصل اول سال 2018 به کمتر از 25 میلیون نفر رسید. باید توجه کرد این 25 میلیون نفر کاربر فعال نیستند و همه آنها تراکنش یا ارز دیجیتال ندارند، صرفا 25 میلیون نفر در کل دنیا به خاطر جذابیت ماجرا کیف پول باز کرده اند. اگر بررسی شود که چند میلیون نفر کاربر فعال هستند قطعا تعداد خیلی کمتر خواهد شد. این رقم را با کارت های بانکی در ایران و جهان مقایسه کنید. البته ارزهای رمزنگاری شده امکان رشد و گسترش دارند. اگر این 25 میلیون به 250 میلیون یا یک میلیارد نفر رسید، شاید بتوان با قطعیت بیشتری در مورد دور زدن تحریم ها با استفاده از آنها صحبت کرد.»
در ژاپن بیت کوین و سایر ارزهای رمز پایه بسیار رواج دارند. به گونه‌ای که گفته می‌شود حدود نیمی از بیت کوین‌ها در این کشور است اما بررسی‌ها نشان می‌دهند که ژاپنی‌ها تنها 10 درصد از تراکنش‌های روزانه خود را به وسیله رمزپول‌ها و بیت‌کوین انجام می‌دهند.
بر خلاف باور عموم مردم ارزهای رمزنگاری شده، غیر قانونی نیستند بلکه در سراسر دنیا نظارت قوی بر آنها وجود دارد و قوانین مختلفی برای آنها وضع شده است. برای مثال در آمریکا سرویس های ارائه دهنده، گزارش کار دقیق ارائه کرده و مالیات دقیق به دولت می‌پردازند و در چین هم طبق قانون از ارزها دیجیتالی فقط برای تجارت بین المللی استفاده می‌شود و نه معمالات داخل کشور. قربانی در همین رابطه می‌گوید که در ایران، هنوز قوانین مشخصی برای این رمزپول‌ها وجود ندارد: «بر همین اساس فقدان قوانین جهان شمول تر که نوآوری را مد نظر داشته باشد، در ایران حس می‌شود.»
همچنین فراوانی و ارزش ارزهای رمزنگاری شده کل دنیا بسیار کمتر از رقمی است که بتوان با آن تحریم‌ها را دور زد، هرچند بازار این نوع از ارزها به تازگی داغ شده و مورد توجه عموم قرار گرفته. این امکان وجود دارد که با بکارگیری مسیرهای خاص، تحریم ها را دور زد اما نمی‌توان تمام مشکلات تحریم را با ارزهای دیجیتالی حل کرد.
