با روی گشاده به استقبال سال جدید برویم!

 تعطیلات نوروز 96 از راه رسیده است. برنامه‌‌ریزی برای گذراندن تعطیلات، یکی از موضوعات داغ این روزهاست. البته ممکن است مشکلاتی نیز با خود به‌همراه داشته باشد. چراکه گاهی افراد یک خانواده، نظرات متفاوتی در این مورد دارند و همین اختلاف نظرها، شیرینی این ایام را به کام آنها تلخ ‌می‌کند.  اگر شما هم جزء آن دسته افرادی هستید که اختلاف نظر درباره‌ نحوه‌ گذراندن تعطیلات آزارتان می‌دهد، شاید اگر بدانید بخشی از این اختلاف نظرها به تفاوت‌‌های شخصیتی افراد برمی‌‌گردد، راحت‌‌تر بتوانید با این قضیه کنار بیایید. ویژگی شخصیتی که این تفاوت را نشان می‌‌دهد، «گشودگی نسبت به تجربه» یا انعطاف‌پذیری یا بازبودن (Openness to Experience) نام دارد. این ویژگی افرادِ دارای قوه‌ تصور زیاد را از افراد واقع‌‌بین و روزمره متمایز می‌‌کند. افرادی که به تجارب مختلف «گشودگی» دارند، روشنفکرهای کنجکاو، قدرشناس و حساس به زیبایی محسوب می‌‌شوند. آنها، در مقایسه با دیگران، بسیار خلاق، آگاه به احساسات خود، دارای افکار متفاوت و خارج از عرف هستند. اما افرادی که در این ویژگی نمره‌ی پائین می‌آورند، معمولا به زندگی قراردادی و روزمره تمایل دارند و علاقمند به سنت‌‌ها هستند. این افراد داشتن نقشه، وضوح و سرراست‌‌ بودن مسائل را به پیچیدگی و ابهام ترجیح می‌‌دهند.

  با گشودگی به تجربه بیشتر آشنا شویم
برای این‌که با این ویژگی شخصیتی بیشتر آشنا شویم، بهتر است از اجزا و ابعاد آن آغاز کنیم. گشودگی به تجربه دارای ابعاد مختلفی است که ممکن است میزان انعطاف‌‌‌‌پذیری افراد در هر یک از این ابعاد باهم متفاوت باشد. مهم‌ترین این ابعاد عبارت‌اند از:

• فعالیت ها، کنش‌‌‌‌ها یا اعمال: این بُعد شامل شرکت در فعالیت‌‌‌‌های مختلف و جدید است. افرادی که نمرات بالایی در این مقیاس کسب می‌‌‌‌کنند، تازگی و تنوع را به امور آشنا و معمول ترجیح می‌‌‌‌دهند و در طول زندگی خود به سرگرمی‌‌‌‌های مختلفی می‌‌‌‌پردازند. افرادی که در این مقیاس نمره‌ی پایینی می‌‌‌‌گیرند تغییرات را مشکل ‌می‌یابند و ماندن در وضعیت ثابت را ترجیح می دهند.

• زیباشناسی یا زیبایی‌‌‌‌پسندی: این بُعد درک عمیقــی از هنرها و زیبایی‌‌‌‌هایی از قبیل شعر و موسیقی را نشان می‌‌‌‌دهد. افرادی که در این مقیاس نمره‌ی بالایی می‌‌‌‌گیرند، درک عمیقی از هنر و زیبایی دارند. شعر آنها را تکامل می‌‌‌‌دهد، مجذوب موسیقی می‌‌‌‌شوند و به تئاتر علاقه دارند. علاقه‌ی این افراد به هنر موجب می‌‌‌‌شود دانش خود را از هنر گسترش بدهند و در مقایسه با افراد معمولی، درک بیشتری از هنر داشته باشند. البته این افراد ضرورتا هنرمند نیستند. افرادی که در این مقیاس نمره‌ی پایینی می‌‌‌‌گیرند، به هنر و زیبایی حساسیت و علاقه‌ی کمتری نشان می‌‌‌‌دهند.

• تخیل: این بعد شامل تصورات روشن و زندگی تخیلی فعال، خلاقیت و عمق ‌‌‌‌دادن به تخیل است. افرادی که در بعد تخیل منعطف هستند، از زندگی خود تصویری روشن داشته و از لحاظ ذهنی فعال‌‌‌‌اند. رویاهای آنها یک راه فرار از واقعیت نیست؛ بلکه راهی در راستای خَلق دنیای درونی جالبی برای خودشان است. آنها تخیلات خود را بسط و توسعه می‌دهند و باور دارند، تخیل عاملی برای یک زندگی خلاق و غنی است. در مقابل افرادی که در این مقیاس انعطاف کمی دارند، ترجیح می‌‌‌‌دهند فکر خود را فقط بر تکالیف کنونی‌‌‌‌شان متمرکز کنند.

• احساسات یا عواطف: این بُعد به درک ضمنی احساسات و هیجان‌‌‌‌های فرد مربوط می‌‌‌‌شود. افرادی که در این بُعد نمره‌ی بالایی کسب می‌‌‌‌کنند، موقعیت‌‌‌‌های هیجانی مختلف را خیلی بیشتر و عمیق‌‌‌‌تر تجربه خواهند کرد و شادی و غم را خیلی شدیدتر از دیگران احساس می‌‌‌‌کنند. افرادی که نمرات پایینی در این مقیاس می‌‌‌‌گیرند، از احساسات و هیجانات محدودی درباره‌ دنیای پیرامون خود برخوردارند و بر این باورند که موقعیت‌‌‌‌های هیجانی و حالت‌‌‌‌های احساسی در زندگی اهمیت چندانی ندارند.

• نظرات، عقاید و دیدگاه‌‌‌‌ها: این بُعد به کنجکاوی ذهنی و علاقه به عقاید و باورهای جدید اشاره می‌کند. افرادی که نمرات بالایی در این مقیاس می‌‌‌‌گیرند، هم از بحث‌‌‌‌های فلسفی و هم از محرک‌های ذهنی لذت می‌‌‌‌برند. این افراد مشتاق و علاقمند به داشتن ذهن باز و درک جنبه‌‌‌‌های نوین‌اند. افرادی که در این مقیاس نمره‌ پایینی می‌‌‌‌گیرند، کنجکاوی محدودی دارند و اگر هوش بالا هم داشته باشند، تمرکز خاصی به عناوین محدود زمینه‌ی کاری  خود دارند.

• ارزش‌‌‌‌ها؛ این بُعد به معنای آمادگی برای امتحان مجدد ارزش‌‌‌‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی است. انعطاف‌‌‌‌پذیری در این بُعد نقطه‌ی مقابل تعصب‌‌‌‌گرایی به‌شمار می‌‌‌‌رود. باز بودن در ارزش‌‌‌‌ها یعنی آمادگی برای شنیدن و دیدن ارزش‌‌‌‌هایی غیر از ارزش‌‌‌‌های خود شخص و امتحان مجدد ارزش‌‌‌‌های اجتماعی، سیاسی و مذهبی. افراد غیر منعطف در این بعد به پذیرش و محترم شمردن سنن خود تمایل داند و برای حفظ این سنت‌‌‌‌ها و افتخارات می‌‌‌‌کوشند. از این‌رو، به ارتباط‌‌‌‌های سیاسی کم‌توجه هستند.

  گشودگی به تجارب جدید یا تکرار تجارب قدیمی؟
از نظر روان‌شناسان افراد انعطاف‌‌‌‌پذیر، افراد سالم‌‌‌‌تر و رشدیافته‌تری هستند. آنها درباره‌ تغییرات اجباری واکنش مناسب‌‌‌‌تری دارند و راحت‌‌‌‌تر آنها را تحمل می‌کنند. به‌‌‌‌عنوان مثال زندگی یک فرد انعطاف‌‌‌‌پذیر در زمینه‌ای فرهنگی متفاوت از فرهنگ خود، آسان‌‌‌‌تر و قابل تحمل‌‌‌‌تر خواهد بود تا یک فرد انعطاف‌‌‌‌ناپذیر که به‌سختی می‌تواند چنین شرایطی را تحمل کند. البته نباید فراموش کرد سازگاری با شرایط جدید، برای همه‌ی افراد با سختی همراه است، اما افراد انعطاف‌‌‌‌ناپذیر در این زمینه دچار مشکلات بیشتری می‌‌‌‌شوند.

  پیش به‌سوی انعطاف‌‌‌‌پذیری
تحقیقات نشان می‌دهد انعطاف‌‌‌‌پذیری موضوعی فوق‌العاده و غیرقابل تصور نیست، بلکه همه می‌توانند آن را یاد بگیرند. این قابلیت، با رفتار و عملکرد خاصی تعریف نمی‌‌‌‌شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در این راستا اگر روی خصوصیات متداول افراد با انعطاف‌‌‌‌پذیری بالا تمرکز کنید، راه خوبی را در پیش گرفته‌‌‌‌اید؛ اما یادتان باشد با تکیه بر قدرت و توان خودتان آن را اجرا کنید.

  ویژگی‌‌‌‌های افراد انعطاف‌‌‌‌پذیر
 به‌طور کلی افراد گشوده به تجربه یا انعطاف‌‌‌‌پذیر، هم درباره‌ی دنیای درونی و هم درباره‌ی دنیای بیرونی کنجکاو هستند و زندگی آنها از لحاظ تجربه غنی است. آنها به دنبال تجارب می‌روند و سعی می‌کنند تجارب مختلفی به‌دست آورند. مایل به پذیرش عقاید جدید و ارزش غیرمتعارف‌اند؛ و برای شنیدن، گوش‌‌‌‌ کردن و بررسی عقاید جدید و اندیشه‌های نو رغبت نشان می‌دهند. البته این مسئله بدان معنا نیست که آنها همواره در صدد پذیرش عقاید جدید هستند؛ ممکن است چنین اتفاقی بیفتد و یا این‌که رخ ندهد.

آنها تمایل دارند این ایده‌های جدید را بشنوند، بررسی کنند و مورد توجه قرار دهند، هر چند آنها را بپذیرند یا نپذیرند. این افراد هیجانی‌تر هستند و انواع مختلفی از هیجانات مثبت و منفی را تجربه می‌کنند و شدت تجربه‌ی این هیجانات در آنها بیشتر از سایر افراد است. اشخاص انعطاف‌‌‌‌پذیر غیرسنتی و غیرمتعارف هستند. علاقمندند همیشه سؤال کنند و آماده‌ی پذیرش عقاید سیاسی و اجتماعی اخلاقی هستند. این تمایلات به این معنا نیست که آنها افرادی غیر اصولی هستند و پای‌‌‌‌بندی به اصول و عقاید خود ندارند. ممکن است فرد انعطاف‌‌‌‌پذیر به سیستم ارزش‌‌‌‌های خود مسئولانه پاسخ دهد و همچون یک سنت‌‌‌‌گرا از آنها دفاع کند.

  ویژگی افراد انعطاف‌‌‌‌ناپذیر
برای درک بهتر ویژگی افراد انعطاف‌‌‌‌پذیر بهتر است با نقطه‌ی مقابل آنها، یعنی با افراد انعطاف‌‌‌‌ناپذیر نیز آشنا شویم. این افراد، به اصطلاح بسته‌تر هستند. تجارب جدید چندان برای آنها جذاب نیست و با تجارب قدیمی خود احساس راحتی بیشتری می‌کنند. این افراد تمایل دارند رفتار متعارف‌تری داشته باشند و دیدگاه خود را حفظ کنند. علاوه بر این، در برخورد با تجارب تازه‌، موارد آشناتر را ترجیح می‌دهند. به‌طوری که در انتخاب یک موضوع، بدون در نظر گرفتن سایر عوامل، به احتمال بیشتر، موضوعی را انتخاب خواهند کرد که با آن آشنایی بیشتری احساس می‌کنند.

در زندگی روزمره ممکن است رفت‌‌‌‌وآمد از مسیری را ترجیح دهند که به آن عادت کرده‌اند. آنها به‌سختی حاضر به تغییر مسیر خود ‌می‌شوند. با این‌که این افراد حیطه‌ی محدودتری را برای فعالیت انتخاب می‌کنند، ثبات بیشتری در علاقه به حیطه‌ی فعالیت خود نشان می‌دهند. تا زمانی که این افراد به  تغییرات جدید خو بگیرند، کمی دچار تنش و ناراحتی خواهند شد.

  چند نکته
با مطالعه‌ی ویژگی‌‌‌‌های افراد انعطاف‌‌‌‌پذیر و انعطاف‌‌‌‌ناپذیر، احتمالا ایده‌‌‌‌هایی درباره‌ این‌که چطور این ویژگی را در خود تقویت کنید، به ذهن‌تان رسیده است. در این راه می‌‌‌‌توانید از نکات زیر نیز کمک بگیرید:

•  با آغوش باز به استقبال تغییر بروید. استقبال از تغییرات بخش ضروری انعطاف‌‌‌‌پذیری است. با یادگیری تطابق‌‌‌‌پذیری بیشتر، وقتی با تغییری روبه‌‌‌‌رو شوید، در پاسخ به آن مجهزتر خواهید بود. افرادی که انعطاف‌‌‌‌پذیری بیشتری دارند، از وقایع زندگی به‌عنوان فرصتی استفاده می‌‌‌‌کنند، تا جهت‌‌‌‌دهی تازه‌‌‌‌ای پیدا کنند. در حالی که دیگران ممکن است با بروز تغییرات ناگهانی خرد شوند؛ افراد انعطاف‌‌‌‌پذیر خود را تطابق می‌دهند و بر آن غلبه می‌‌‌‌کنند.

• باورهای‌تـان را زیر سؤال ببریـد. مورد سؤال قرار دادن هدفمند و مداوم باورها و نگرش‌‌‌‌ها می‌‌‌‌تواند به انعطاف‌‌‌‌پذیری در باورها و الگوهای ذهنی کمک بسیاری بکند. با تمرین انعطاف‌‌‌‌پذیری عقلانی، خود را برای مواقعی آماده می‌کنید که با ادامه‌ی موفقیت‌‌‌‌تان، مجبور به تغییر باورها و نگرش‌های‌‌‌‌تان هستید.

• تفاوت‌‌‌‌ها را بپذیرید. «تفاوت» کلمه‌ای است که بیشتر باید به آن بیندیشیم. همه‌ی ما نسبت به هم تفاوت‌هایی داریم. به ارزش‌هایی معتقدیم و متناسب با آنها در زندگی‌مان انتخاب‌هایی می‌کنیم و دست به اعمال و رفتارهایی می‌زنیم، که ممکن است با دیگران متفاوت باشد. پذیرش واقعیت تفاوت‌، تا حدی نگرش ما را نسبت به زندگی با دیگران تغییر خواهد داد. از این‌که دیگران افکار و رفتارهایی دارند که چندان مورد پسندمان نیست، ناراحت، دلگیر و عصبی نمی‌شویم؛ بهتر می‌توانیم با دیگران روابط مسالمت‌آمیز برقرار کنیم.