به گزارش الف پایگاه اینترنتی واشنگتن پست در گزارشی به قلم جاش لِدِرمن و مَتیو لی نوشت: خروج از توافق هسته ای به این سادگی نیست که تنها بگویید: ما از توافق هسته ای با ایران «خارج شدیم.»
اگر دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا به تهدید خود عمل کند و روز 12 ماه مه از توافق هسته ای با ایران خارج شود، سایر کشورهای جهان به عرصه ای نامشخص وارد می شوند، زیرا آنها با یک شبکه پیچیده از تحریم های آمریکا علیه ایران روبرو می شوند که در دوران توافق برچیده شده بودند، اما پس از خروج برجام از توافق ممکن است دوباره برگردند.
آیا ترامپ کشورهایی را که با ایران وارد تجارت شوند با تحریم های جدید روبرو می کند؟ این مسئله چقدر زمان می برد؟ آیا اروپا از ترامپ تبعیت خواهد کرد؟ چه اتفاقی برای تعهدات پیشین ایران به منظور بازرسی هسته ای رخ خواهد داد؟
اما ادمز (Ama Adams) که به مشتریان در مورد رعایت تحریم های بین المللی در شرکت حقوقی «رپس اند گرِی» (Ropes & Gray) مشاوره ارائه می کند، می گوید: «شرایط بسیار پیچیده خواهد شد. فرصت های زیادی برای تجربیات جدید و اشتباهات وجود دارد. دوره ای شامل فعالیت ها و عصبانیت خواهد بود.»
در صورت خروج ترامپ از توافق هسته ای با ایران، سناریوهای ذیل امکان پذیر خواهند بود:
تحریم های آمریکا
پس از توافق هسته ای با ایران در سال 2015 میلادی، آمریکا تحریم های تنبیهی طولانی مدت علیه برنامه هسته ای ایران را تعلیق کرد. ایران نیز در مقابل برنامه هسته ای خود را محدود کرد و اجازه داد تا بازرسان بین المللی از مراکز هسته ای اش دیدار داشته باشند.
روز 12 ماه مه آخرین مهلت ترامپ برای تایید توافق هسته ای با ایران و یا خروج از آن است. ترامپ برای بازگرداندن تحریم ها دو گزینه پیش رو دارد.
گزینه اول تحریم بانک مرکزی ایران است که هدف آن ضربه زدن به صادرات نفت ایران خواهد بود. تاریخ 11 ژوئیه ترامپ می تواند 400 شرکت ایرانی و بخش های مختلف تجاری آن را مورد هدف قرار دهد.
کارشناسان بر این باور هستند که یکی دیگر از گزینه های ترامپ تحمیل یکباره تمامی تحریم ها علیه ایران است که نیازی نیست تا ماه ژوئیه صبر کند. در این صورت آمریکا از مفاد توافق هسته ای تخطی کرده است، زیرا توافق می گوید تا زمانی که ایران به تعهدات خود عمل می کند نباد تحریمی علیه آن وضع شود. آژانس بین المللی انرژی اتمی می گوید ایران به تعهدات خود پایبند بوده است.
گزینه دوم تنها تحریم بانک مرکزی ایران است که بر اساس 180 روز به کشورها فرصت می دهد که دیگر نفت ایران را نخرند و یا از میزان خرید خود بکاهند. آنهایی که از این امر دنباله روی نکنند، نهایتا توسط واشنگتن تنبیه خواهند شد.
چرا نباید تحریم ها را به یکباره بازگرداند؟ طرفداران اجرای مرحله به مرحله تحریم ها می گویند این امر به آمریکا این توانایی را می دهد تا توافق هسته ای با ایران را بتواند «اصلاح» کرده و در صورت لزوم در آن باقی بماند. ترامپ بارها گفته است که توافق هسته ای با ایران یا باید اصلاح شود و یا تماماً باید از بین برود، اما تلاش های وی و متحدان اروپایی اش برای تقویت توافق راه به جایی نبرده است. با بازگرداندن تحریم ها و دادن فرصتی 180 روزه، ممکن است فشار کافی بر روی ایرانی ها، اروپایی ها و سایر اعضا اعمال شود تا به درخواست های ترامپ توجه کنند.
اما حامیان توافق هسته ای با ایران می گویند که فرصت 180 روزه اقدام مناسبی نیست و همین عمل به معنای نقض توافق هسته ای با ایران است. به محض اینکه ترامپ اعلام کند که تحریم ها بازگشته اند، شرکت ها به سرعت تجارت خود با ایران را متوقف می کنند. این بدان معنا است که ایران در تجارت زیان می بیند و ممکن است تصمیم بگیرد تا خودش از توافق هسته ای خارج شود.
سایر کشورهای جهان
اروپا چه کاری انجام خواهد داد؟ آلمان، فرانسه و انگلیس اعلام کرده اند که قصد ندارند تا از توافق هسته ای با ایران خارج شوند، حتی اگر آمریکا از این توافق عقب نشینی کند. اما این مسئله زیاد اهمیتی ندارد. نظام تجارت جهانی بسیار بهم تنیده و وابسته به آمریکا است و تقریبا برای تمامی کشورها تجارت با ایران یک ریسک به شمار می آید زیرا ممکن است در تضاد با تحریم های آمریکا باشد. برای مثال، شرکت های اروپایی که در تملک آمریکایی ها هستند و یا توسط آنها اداره می شوند، اگر با ایران وارد داد و ستد شوند، قانون تحریم های آمریکا را نقض کرده اند.
این یک دو راهی بزرگ برای کسب و کارهای اروپایی است. اگر اتحادیه اروپا تصمیم بگیرد از معیاری مشابه کوبا در دهه 1990 میلادی استفاده کند، این امر منجر به پیچیده تر شدن شرایط خواهد شد. اتحادیه اروپا می تواند تصمیم بگیرد که شرکت های اروپایی از تحریم های آمریکا تبعیت نکنند.
پاسخ ایران
مسئولان ایرانی تاکنون خویشتنداری نشان داده اند، اما محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران هفته گذشته به اسوشیتدپرس گفت، در صورتی که آمریکا از توافق هسته ای خارج شود، ایران نیز «به احتمال زیاد» از توافق خارج خواهد شد. اما سوال اصلی این است آیا ایران فعالیت های هسته ای خود شامل غنی سازی بیش از حد تعیین شده را از سر خواهد گرفت و چقدر تهاجمی رفتار خواهد کرد؟
در این صورت جهان چگونه از برنامه هسته ای ایران اطلاع خواهد داشت؟ اگر توافق هسته ای از بین برود ایران دیگر تحت نظارت شدید بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی نخواهد بود. ایران همچنین پروتکل الحاقی را پذیرفته است که این مسئله باعث بازرسی شدید اماکن هسته ایش می شود.
یکی از نگرانی های اصلی، برنامه هسته ای ایران پس از سال 2025 میلادی است. مقامات ایرانی به وضوح اعلام نکرده اند اگر ترامپ از توافق هسته ای خارج شود، آنها حتی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای را رها خواهند کرد.
سئوال های دیگر در اذهان ایجاد می شود. آیا ایران که توافق هسته ای را از سوی آمریکا ویران شده می بیند، دست به اقدامات تلافی جویانه خواهد زد؟ برای مثال آیا آزمایش موشک های بالستیک را انجام خواهد داد و یا حمایتش از شبه نظامیان در منطقه را افزایش خواهد داد؟
