کودکانی که حاکم خانواده شده اند (۱)

تحریریه زندگی آنلاین- گروه دنیای زنان

اگرزمانی در خانواده ‌ای، پدر که از راه می‌‌رسید، بچه‌ها به گوشه ‌ای می‌‌خزیدند و سر و صدا‌ها قطع می‌شد و هر کدام باید به پدر زودتر سلام می‌‌گفتند و حق دراز کشیدن و پشت کردن به او را نداشتند. یا اگر روزگاری پریدن وسط حرف بزرگ ‌تر قبیح بود و زودتر از بزرگ‌ تر نباید غذا خورده می‌‌شد و بچه‌ها جلوی پای بزرگ ‌تر باید می‌‌ایستادند و... این روزها، پدرسالاری به تاریخ پیوسته و در بیش از 70 درصد خانواده‌ها این فرزندان هستند که حرف اول و آخر را می‌‌زنند.

این روزها شیوه‌های تربیتی فرزندان نسبت به گذشته تغییر کرده و فضای خانواده‌ها شاهد دور جدید تعامل بین اعضاست. غلامرضا علیزاده، محقق اجتماعی در این ‌‌باره می‌گوید: فرزند سالاری مقوله ‌ای است که در خانواده‌های متوسط و بالای شهری به وجود آمده و در حال حاضر رو به افزایش است.

به گفته او، بیشتر والدین در خانواده‌‌هایی که فرزند سالاری به آن حاکم است، خود میان خانواده‌های پدر سالاری رشد کرده‌اند و به همین دلیل احساس می‌‌کنند که آن شیوه رفتاری را نباید در مورد فرزندانشان اجرا کنند و به نوعی می‌کوشند فضای لازم را برای تحقق خواسته‌‌های فرزندان‌شان ایجاد کنند.انعطاف و خشکی و تندی بیش از اندازه 2 روش نادرست‌تربیتی است که باعث فرزند سالاری یا پرخاشگری کودک ‌تان می‌‌شود

  چرا فرزند سالاری؟

«اینو دوست ندارم»، «اونو نمی‌‌خواهم»، «نمی‌خوام زود بخوابم»، «نمی‌خوام برم حموم»، «اصلا به تو چه»؟ برای بسیاری از ما، شنیدن این عبارات از کودکان زیر سن مدرسه، چندان عجیب و غیرعادی نیست، در حالی که اگر این عبارت‌‌ها با پاسخ‌های منطقی از طرف والدین همراه نباشد، کودک را وامی‌دارد تا در سنین بالاتر از ادبیات جانبدارانه خود در برابر سایر افراد ـ غیر اعضای خانواده هم ـ استفاده کند.

دکتر محمدرضا خدایی، روان ‌پزشک، فرزند سالاری را زمانی در یک خانواده رواج یافته می‌‌بیند که نظم آن خانواده به هم بخورد، او می‌‌گوید: «رفتارهای ما همیشه از دو جا ضربه خورده است، یکی افراط و یکی تفریط. زمانی پدرسالاری در خانواده‌ها حاکم بود و حالا هم دچار تفریط شده ‌ایم و به سمت فرزند سالاری رفته ‌ایم.

این در حالی است که باید به جای این که دنبال سالار بگردیم، به سمت قانون و منطق برویم و احترام به جایگاه افراد را مد نظر قرار دهیم».این روان ‌پزشک، فرزند سالاری را در خانواده‌هایی می‌‌بیند که نقش پدر و مادر به هر علتی تضعیف شده است و گاهی مواقع پدر و مادر عقده‌‌‌های نهفته خود را در دوران کودکی به صورت واکنشی به فرزندانشان منتقل می‌کنند، در حالی که این نگاه به بهای نابودی آینده آنهاست.

دکتر خدایی همچنین مثال می‌زند که در برخی موارد، والدینی که هنوز آمادگی پدر و مادر شدن ندارند و از روی دلسوزی بیش از حد، این شیوه تربیتی را به کار می‌‌گیرند، از روی بی‌ حوصلگی و سوء مدیریت خود باعث فرزند سالاری می‌‌شوند.50 درصد والدین ایرانی اصول تعلیم و تربیت فرزندان را نمی‌دانند و براساس تجربیات خودشان عمل می‌‌کنند و مثال معروف چهار تا پیراهن بیشتر پاره کرده ‌ایم را برای توجیه رفتارهای خود به کار می‌‌برند.این که بسیاری از کودکان در خانواده‌های امروز، حرف ‌شنوی ندارند و بی ‌اعتنا به مخالفت و دیدگاه والدین، روی نظر خودشان پافشاری می‌‌کنند، علتی جز تزلزل در تصمیم والدین برای رویا رویی با نیاز کودک ندارد.

  با کودک‌ سالاری حاکم بر خانواده چه کنیم؟

حقوق کودک یعنی برآوردن نیازهای اولیه. تربیت صحیح، به کار بردن اقتدار در عین منطق، ایجاد عزت نفس واقعی، اما متاسفانه برخی حقوق کودک را مهربانی و انعطاف‌ بیش از حد یا خشکی و تندی بیش از اندازه تلقی می‌کنند.این که بسیاری از کودکان در خانواده‌های امروز، حرف ‌شنوی ندارند و بی ‌اعتنا به مخالفت و دیدگاه والدین، روی نظر خودشان پافشاری می‌‌کنند، علتی جز تزلزل در تصمیم والدین برای رویا رویی با نیاز کودک ندارد.

کودک می‌فهمد اگر اصرار لجبازی، گریه و پرخاش کند، والدین دیدگاهشان را تغییر می‌دهند و تسلیم ‌خواسته او می‌‌شوند.البته کارشناسان تربیتی تاکید می‌‌کنند که والدین باید زمان صرف کنند  و به کودک بفهمانند چه چیزی برایش مفید و چه چیزی مضر است که این امر، زبان شیرین و صبر و حوصله می‌‌طلبد.

پژوهش ها چه می گویند؟

براساس پژوهش‌‌های اخیر کودکانی که در سنین پایین مورد تنبیه بدنی قرار می‌‌گیرند، رفتار تهاجمی‌بیشتری از خود بروز می‌دهند. نتایج این تحقیق نشان می‌‌دهد کودکانی که به طور مرتب تنبیه می‌شوند بیشتر فریاد می‌‌زنند، پرخاش می‌‌کنند و در بدرفتاری‌ و تهدید به خرابکاری پیشتر از دیگران هستند.

روان شناسی نوین توصیه کرده که به جای کتک از روش «راندن کودک به گوشه دیوار» استفاده کنید، زیراین شیوه به کودک فرصت می‌‌دهد به رفتار خود و عواقب آن فکر کند و این امر در بهبود رفتار کودک در سنین بالاتر موثر است.در همین خصوص یک روانشناس بالینی با بیان این که حمایت‌های افراطی منجر به سرکشی افراطی در بزرگسالی می‌شود، می‌گوید: پدر و مادر باید بیشتر انرژی خود را بر روی استقلال و افزایش آستانه تحمل فرزند خود بگذارند...

برای خواندن بخش دوم- کودکانی که حاکم خانواده شده اند- اینجا کلیک کنید.