سارا حکیم؛ کارشناس ارشد تغذیه؛ دانشگاه علوم پزشکی تهران
هورمون‌ها از غدد یا سلول‌های تخصص‌یافته‌ای به درون گردش خون می‌ریزند و نقش کلیدی در تنظیم تقریباً تمام اعمال بدن از جمله متابولیسم، رشد و تکامل، تعادل آب و الکترولیت، تولیدمثل و رفتار دارند.
عدم تعادل هورمون‌ها وضعیتی است که امروزه نه‌تنها در زن‌ها بلکه در مردها نیز بسیار شایع شده است. هورمون‌ها نقش مهمی در سلامت فیزیکی و روانی افراد دارند و نیز در پردازش ذهنی، حافظه، متابولیسم، رشد و بسیاری دیگر از عملکردها موثر می‌باشند.
عوامل مؤثر در عدم تعادل هورمون‌ها
1- مواد سمی موجود در محیط: علت اولیه عدم تعادل هورمون‌ها در زنان و مردان مواد سمی موجود در محیط می‌باشد. مواد شیمیایی که امروزه در خانه، محل کار، آب، پلاستیک، لوازم شخصی، مواد آرایشی و مواد شوینده وجود دارند، دارای سم‌هایی به نام مختل‌کننده عمل هورمون‌ها می‌باشند. این سم‌ها عملکرد طبیعی هورمون‌ها را تغییر می‌دهند.
یکی از این مواد مختل‌کننده عمل هورمون‌ها Xenoestrogens نام دارد که عمل طبیعی استروژن‌ها را در بدن به حداقل می‌رساند و یا از عملکرد صحیح هورمون‌ها جلوگیری می‌نماید. آنها همچنین مسیر طبیعی را که هورمون‌ها سنتز یا متابولیز می‌شوند تغییر می‌دهند.
وقتی چنین وضعیتی در بدن ایجاد می‌شود، فعالیت‌های غیرعادی در بدن اتفاق می‌افتد و موجب عدم تعادل هورمون‌ها، سیستم عصبی، سیستم ایمنی، سیستم متابولیک و دستگاه تولیدمثل می‌شود.
هنگامی که این عوامل مختل‌کننده وارد بدن می‌شوند خروج آنها از بدن مشکل می‌باشد، چون بدن نمی‌تواند آنها را تجزیه نماید و آنها در بافت‌ها تجمع می‌یابند و در تمام بدن گردش می‌کنند.
2- رژیم غذایی: عامل دوم و بسیار مهمی که موجب عدم تعادل هورمون‌ها می‌شود، رژیم غذایی می‌باشد.
رژیم غذایی که حاوی کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، قندهای ساده، کافئین، چربی زیاد و به‌خصوص چربی‌های اشباع می‌باشد، عملکرد سیستم اندوکرین و سیستم متابولیسم بدن را تغییر می‌دهد.
هورمون‌ها توسط سیستم اندوکرین در بدن تنظیم می‌شوند. همچنین هورمون‌ها، سیستم اندوکرین و سایر ارگان‌های بدن به تغذیه مناسب برای عملکرد صحیح خود نیاز دارند.
غذاهایی که حاوی مقدار بسیار زیادی قند ساده می‌باشند، مواد مغذی مورد نیاز فرد را برای عملکرد درست ارگان‌های او فراهم نمی‌کنند، اما اگر در تهیه آنها از مواد غذایی ارگانیک استفاده نمایند این مشکل حل می‌شود.
اما متأسفانه امروزه بخشی از غذاهایی که ما مصرف می‌کنیم به آفت‌کش‌ها آلوده می‌باشند و گوشتی که می‌خوریم و سایر فرآورده‌های آن (مانند شیر و ماست) نیز می‌توانند موجب اختلال در هورمون‌ها شوند، چون به حیوانات نیز هورمون تزریق می‌شود تا سریع‌تر رشد نمایند.
3- نوروترانسمیترها: پیامبرهای شیمیایی هستند که رابط سیستم عصبی و سایر ارگان‌های بدن می‌باشند.
کمبود نوروترانسمیترها یا عدم تعادل آنها در جوامع امروز بسیار شایع می‌باشد که علت آن سم‌های موجود در محیط، مصرف قندهای ساده، کافئین، نیکوتین، الکل و کمبود پروتئین در رژیم غذایی می‌باشد. هنگامی که عدم تعادل یا کمبود نوروترانسمیترها ایجاد می‌شود بدن نمی‌تواند به میزان کافی در بدن هورمون تولید نماید.
4- استرس شدید: هنگامی که فردی تحت تأثیر استرس شدید قرار می‌گیرد، سیستم اندوکرین تحت تأثیر قرار می‌گیرد و موجب تخلیه نوروترانسمیترها می‌شود.
هنگامی که عملکرد سیستم اندوکرین و نوروترانسمیترها کافی نباشد، هورمون‌ها به میزان کافی سنتز و تنظیم نمی‌شوند...
برای خواندن بخش دوم- راهکارهای تغذیه‌ای برای تعادل هورمون‌ها- اینجا کلیک کنید.