حفظ کردن شعر در طول دوران تحصیل در مدرسه یک تکلیف استاندارد است؛ اما این کار برای خیلی‌ها ساده و خوشایند نیست. شاید عجیب باشد اما حفظ کردن شعر هم مثل خیلی چیزهای دیگر اصولی دارد. در این مقاله ما راهکارهایی را به شما پیشنهاد می‌دهیم تا بتوانید انواع مختلف شعرها را به خوبی حفظ کنید.
روش اول: حفظ کردن شعرهای قافیه‌دار
1. شعر را بارها و بارها با صدای بلند بخوانید
باید همیشه یادتان باشد که تمامی اشعار، چه موزون و چه غیرموزون، به‌وجود آمده‌اند تا به زبان بیایند و شنیده شوند. قبل از اینکه تلویزیون وجود داشته باشد، مردم با نقل داستان و شعر، خودشان را سرگرم می‌کردند. شعر ویژگی‌های خاصی دارد؛ از ترتیب قافیه‌ها گرفته تا وزن و آهنگ. همین ویژگی‌ها به افرادی که به خوبی سواد خواندن نداشتند کمک می‌کرد تا به راحتی شعری را بخوانند و روند شعر و داستان را پیگیری کنند.
- پیش از اینکه تلاش‌تان را برای حفظ کردن شعر شروع کنید، آن را چند بار با صدای بلند برای خودتان بخوانید. سعی کنید شعر را روی یک کاغذ بنویسید یا آن را تایپ کنید.
- این‌طور نباشد که صرفا کلمات را از رو بخوانید؛ بلکه سعی کنید جوری شعر را بخوانید که انگار دارید داستان آن را برای عده‌ای تعریف می‌کنید. هر جا که لازم است، تُن صدای‌تان را پایین بیاورید و آرام بخوانید و هر جا که تأکید لازم است، با صدای بلند و محکم آن را ادا کنید. از حرکات دست برای قطعات اصلی و مهم استفاده کنید. خلاصه اینکه نمایش بازی کنید!
- خیلی مهم است که شعر را با صدای بلند بخوانید، نه در دل‌تان! شنیدن شعر با گوش‌های خودتان به شما کمک می‌کند قافیه و ریتم را درک کنید و در نتیجه بهتر شعر را حفظ کنید.
2. معنای کلماتی را که نمی‌دانید، پیدا کنید
شاعران عاشق واژه‌ها هستند و اغلب از کلماتی استفاده می‌کنند که ممکن است برای ما آشنا نباشند. اگر قرار است یک شعر نسبتا قدیمی را حفظ کنید، به احتمال زیاد با کلمات قدیمی و ناآشنا مواجه می‌شوید یا با دستور زبان قدیمی روبه‌رو خواهید شد و شاید در موردش چیزی ندانید و درکش نکنید. معنای این کلمات و جمله‌ها را جست‌وجو کنید؛ این کار در حفظ شعر به شما کمک می‌کند. مثلا:
این چه ژاژ* است و چه کفر است و فشار*؟
پنبه‌ای اندر دهان خود فشـار
چارق* و پاتابه* لایــــــــق مر تو راسـت
آفتابی را چنین‌ها کی رواست
توجه داشته باشید که گاهی این معنی خود کلمه نیست که مشکل ایجاد می‌کند، بلکه کاربرد استعاره‌ای آن است که ممکن است فهمیدن را با مشکل روبه‌رو کند.
3. داستانی را که در دل شعر وجود دارد، بفهمید و درک کنید
وقتی تمام کلمات ناآشنا و طرز نگارشی و بیانی را که نمی‌دانستید فهمیدید، لازم است ماجرای نهفته در شعر را هم درک کنید. اگر ندانید که شعر در مورد چه چیزی حرف می‌زند، مشکل زیادی در حفظ کردن آن خواهید داشت چون گویی سعی دارید زنجیره‌ای از کلماتی بی‌ربط را حفظ کنید که مفهومی برای‌تان ندارد. پیش از اینکه سعی کنید شعری را به خاطر بسپارید، باید بتوانید داستانش را به راحتی و کاملا از ذهن‌تان خلاصه کنید. در این مرحله، لازم نیست حتما از کلمات به‌کاربرده شده در شعر استفاده کنید؛ تنها خلاصه‌ای از آن کافی است.
بعضی از شعرها، روایی هستند یعنی یک داستان را توصیف می‌کنند. مانند:
4. بین بندها یا قسمت‌های شعر، ارتباط پیدا کنید
روشن است که تمام شعرها، روایی نیستند و داستان واضحی را دنبال نمی‌کنند اما همه‌ی شعرها تقریبا در مورد چیزی حرف می‌زنند و بهترین شعرها، یعنی همان‌هایی که با عنوان «حفظ کنیم» انتخاب شده‌اند، بالاخره موضوعی دارند و درباره‌ی همان هستند. حتی اگر هیچ طرح و سوژه‌ای در شعر پیدا نکردید، سعی کنید معنا یا پیام شعر را با درک ارتباط میان بندها دریابید.
- همان‌طور که در ابتدا هم گفته شد، شعر را چند بار با صدای بلند بخوانید. حالا وقت آن است که به آهنگ و ریتم شعر هم توجه کنید. شعر را چند بار بخوانید تا آهنگ آن، که شامل تنوعات وزنی می‌شود، درست مانند آهنگ مورد علاقه‌تان که همیشه زمزمه می‌کنید، برای‌تان عادی و قابل پیش‌بینی شود.
6. ساختار منظم شعر را حفظ کنید
یک شعر منظم، که به آن آهنگین هم گفته می‌شود، شعری است که الگویی از ترکیب قافیه، طول بند و وزن را دنبال می‌کند. شما دیگر می‌دانید وزن چیست، اما حالا باید ترتیب‌بندی قافیه‌ها را یاد بگیرید، تا بفهمید در هر قطعه، چند مصرع وجود دارد.
- با حفظ کردن ساختار منظم شعر، وقتی سعی دارید شعری را از بر بخوانید، خواهید توانست حافظه‌تان را برای چیزی که قرار است پشت سر هم بخواند آماده کنید.
7. باز هم شعر را چند بار با صدای بلند بخوانید
این بار، تجربه‌ای متفاوت با خواندن‌های اولیه خواهید داشت، زیرا حالا دیگر فهمی بسیار عمیق‌تر از ماجرای شعر، پیام آن، معنایش، ریتمش، ساختار منظمش و… دارید.
- شعر را آرام و نمایش‌گونه بخوانید، تمام دانش جدیدتان از شعر را در اجرایتان نشان دهید. هر چه بهتر بتوانید شعر را اجرا کنید، شعر راحت‌تر در مغزتان جای خواهد گرفت.
- هر وقت دیدید کلمات و مصرع‌های شعر، بدون اینکه لازم باشد به نوشته نگاه کنید، خودشان بر زبان‌تان جاری می‌شوند، بیشتر و بیشتر آن را از بر بخوانید.
- اگر لازم بود به نوشته نگاه کنید، ایرادی ندارد. می‌توانید از آن به عنوان راهنمایی برای جهت دادن به حافظه‌تان استفاده کنید.
- هر چه بیشتر و بیشتر شعر را با صدای بلند بخوانید، خواهید دید کلمات و سطرهای بیشتری هم به یادتان می‌آید.
- حالا دیگر وقت آن است که اجازه دهید شعر خودش به خاطرتان بیاید تا اینکه به نوشته نگاه کنید.
- بعد از اینکه موفق شدید شعر را کاملا از حفظ بخوانید، این کار را دست‌کم 5 تا 6 بار دیگر هم ادامه دهید تا مطمئن شوید که آن را کاملا حفظ شده‌اید.
روش دوم: حفظ کردن شعر نو
1. قبول کنید که حفظ کردن شعر نو، سخت‌تر از حفظ کردن شعر سنتی و قافیه‌دار است
بیشتر شعرهایی که در صد سال اخیر سروده شده‌اند، فاقد قافیه و وزنِ قابل پیش‌بینی یا بندهای مشخص هستند و همین ویژگی‌ها، حفظ کردن‌شان را سخت‌تر کرده است.
- اگر موفق به حفظ کردن شعر قدیمی و قافیه‌دار شدید، انتظار نداشته باشید حفظ کردن شعر نو هم به همان سادگی باشد.
- خودتان را برای تلاش و تمرین بیشتر، آماده کنید.
- اگر امکان انتخاب به شما داده شده که شعر سنتی را برای حفظ کردن برگزینید یا شعر نو و زمان محدودی هم دارید، بهتر است شعر سنتی و قافیه‌دار را انتخاب کنید.
2. شعر را چند بار با صدای بلند بخوانید
درست مانند شعر سنتی، آهنگ و ریتم شعر نو را هم باید به خوبی درک و حس کنید. هرچند شعر نو، ویژگی‌های شعر سنتی را که باعث ساده‌تر شدن حفظ کردن آن می‌شود، ندارد؛ اما به تمام بخش‌های یک زبان، حتی زبان محاوره‌ای خودمانی و معمولی هم می‌توان از دریچه‌ی وزن و آهنگ و الگو نگاه کرد که به طور ناخودآگاه ایجاد شده است.
- وقتی شعر را با صدای بلند می‌خوانید، سعی کنید بیان خاص و متمایز شاعر آن را به خوبی درک و مجسم کنید. آیا سبک خاصی در استفاده از ویرگول‌ها دارد که سرعت شعر را کم می‌کند یا این‌طور به نظر می‌رسد که شعر با سرعت لجام گسیخته‌ای پیش می‌رود؟
- شعر نو و بدون قافیه سعی دارد ضرب‌آهنگ طبیعی کلام را تا آخرین حد ممکن به تصویر بکشد، بنابراین شعر تا حدود بسیار زیادی وابسته به وزن هجاهاست، که خود‌ِ زبان اصلی شعر را تقلید می‌کند.
- آیا شعری که قرار است آن را حفظ کنید، ریتم بسیار متفاوتی با وزن هجاها دارد؟
- شعر را بارها و بارها با صدای بلند بخوانید تا زمانی که ریتم موسیقی بیان شاعر را عمیقا بپذیرید و درک کنید.
3. معنای کلماتی را که نمی‌دانید، پیدا کنید
شعر نو چون جدیدتر است، احتمال اینکه با کلمات قدیمی‌ای روبه‌رو شوید که معنی‌‌شان را ندانید، بسیار کم است.
4. دنبال لحظات به یادماندنی در شعر بگردید
باید نکات اصلی و کلیدی شعر را پیدا کنید تا در ذهن‌تان بماند، زیرا نمی‌توانید تنها به «ریتم» و «وزن» جهت به خاطر سپردن شعر نو اکتفا کنید. شعر را زیرورو کنید تا لحظه‌ها و موقعیت‌هایی را که دوست دارید یا شگفت‌زده‌تان می‌کند بیابید و سعی کنید این لحظات و موقعیت‌ها را در سراسر شعر پخش کنید؛ بدین ترتیب شما یک سطر یا عبارت به یادماندنی و خاص از هر قطعه‌ی کوچک شعر خواهید داشت. حتی اگر شعر، به صورت یک قطعه‌ی بلند نوشته شده باشد، شاید این‌طور انتخاب کنید که برای هر چهار سطر، یک تصویر یا عبارت به یادماندنی داشته باشید.
5. داستانی را که در دل شعر وجود دارد، بفهمید و درک کنید
درست مانند شعر سنتی، باید قبل از تلاش برای حفظ کردن شعر، داستان نهفته در شعر نو را هم کاملا درک کنید. با این کار، اگر هنگام از حفظ خواندن شعر کلمه‌ای را فراموش کردید، می‌توانید به خلاصه‌ای که در ذهن دارید برگردید و برای پیدا کردن آن کلمه به ذهن‌تان کمک کنید. سعی کنید قبل از خلاصه‌سازی شعر، روی آن کلمات و عبارات به یادماندنی و خاص تمرکز کنید و حتما بافت ارتباطی بین یک عبارت و عبارت بعدی را با زبان خاص خودتان پیدا کنید و به آن واقعیت ببخشید.
- اگر شعر، روایی است سعی کنید نمایش‌گونه آن را اجرا کنید تا زمان وقوع حوادث شعر را به خاطر بسپارید.
6. باز هم شعر را چند بار با صدای بلند بخوانید
اکنون شما فهرستی از عبارات کلیدی در ذهن دارید که می‌توانید به خوبی از آنها در خلاصه‌ی شعرتان استفاده کنید، بنابراین در حفظ کردن شعر، خیلی جلو افتاده‌اید. باز هم شعر را با صدای بلند برای خودتان بخوانید، اما این بار سعی کنید بدون نگاه کردن به نوشته، بیشتر و بیشتر بین عبارات خاصی که از بر دارید، ارتباط برقرار کنید و پیش بروید.
- شاید همان بار اول نتوانید شعر را از حفظ بخوانید، اما ناامید نشوید. لحظه‌ای استراحت کنید و پنج دقیقه به مغزتان اجازه دهید تا خودش را مجددا آماده کند.
- یادتان باشد از عبارات خاص و تصاویری که در ذهن ساخته‌اید و همین‌طور از خلاصه‌ی شعر برای کمک به یادآوری هر سطر از شعر کمک بگیرید.
برگرفته از: wikihow
