زنان و گرمازدگی

دکتر لادن سیفی

گرمازدگی حالتی است که معمولاً در اثر گرمای محیطی و یا ورزش شدید، فرد دچار درجه حرارت مرکزی بالای 40درجه سانتی‌‌گراد (104 درجه فارنهایت) به بالا و علائم مغزی می‌شود این علائم می‌تواند از بیقراری و اضطراب تا هذیان و تشنج یا کوما متغیر باشد.

علائم مغزی بسیار مهم‌اند و حتی ممکن است در درجه حرارت زیر 40 درجه سانتی‌گراد هم ظاهر شوند و نیاز به مراقبت ویژه دارند. در فرد گرمازده بیماری عفونی تب‌زا وجود ندارد.

تشخیص و علایم بالینی

علاوه بر دو علامت مهم و اصلی گفته شده این افراد دچار  تنفس تند – ضربان قلب بالا و فشارخون پایین می‌شوند و پوستی خشک و سرخ شده دارند که نشانه کم‌آبی است در گرمازدگی تعریق متوقف می‌شود. وقتی رطوبت محیط بیش از 75درصد باشد، تعریق متوقف شده احتمال گرمازدگی بالا می‌رود.

 اقدامات درمانی

اولین قدم باید تلاش برای رسانیدن فرد گرمازده به بیمارستان باشد، زیرا گرمازدگی، بویژه در خانم‌های حامله و یا بالای 50 سال می‌تواند منجر به مرگ شود. در حین انتقال فرد گرمازده به مرکز درمانی باید اقدامات اولیه را که بسیار مهم‌اند، انجام داد.

فرد را در موقعیتی قرار دهید که سرش بالاتر از بدن باشد. دهان و راه هوایی رابررسی کنید که تمیز و باز باشد ایر-وی در دهان بگذارید و یا گاز تمیز بین دندان‌ها قرار دهید.

همزمان با کارهای مرحله اول کنترل درجه حرارت است  و اندازه‌گیری از راه مقعد ارجح است به زیر زبانی یا زیر بغلی . معمولا درجه حرارت مقعدی این افراد بین 40 تا 47 درجه سانتی‌گراد است هدف از انجام این کار هم تشخیص گرمازدگی است و هم بررسی سیر درمان؛ زیرا باید در طول درمان درجه حرارت را مرتباً کنترل کرد و با رسیدن به 39/4 یعنی به یک مرحله موفقیت درمانی رسیده‌ایم و باید مرحله بعدی را آرام‌تر انجام دهیم تا از افت سریع درجه حرارت و رفتن بیمار گرمازده به هیپوترمی جلوگیری شود.

در هر دقیقه 0/15 درجه افت درجه حرارت کافی است؛ یعنی تقریباً هر 7 دقیقه یک درجه از درجه حرارت کاسته شود.

فرد گرمازده را باید به محل خنک منتقل کرد؛‌ لباس‌هایش را درآورد و با گذاشتن پارچه خنک در زیر بغل، کشاله‌ ران و گردن، پوست را خنک نمود. با باد زدن هم می‌‌توان هم‌زمان حرارت پوست را کم کرد. می‌توان آب غیر یخ که حرارت 25 تا 30 درجه دارد به بدن بیمار پاشید یا اسپری کرد تا درجه حرارت پوستی بین 30-33 شود. کلاً هر روش خنک کردنی که مقدور و میسر باشد و به فرد آسیب نرساند، خوب‌ است.

نیاز به اضافه کردن الکل به آب یا خیس کردن پارچه در آب و الکل نیست؛ چون عروق پوستی گشاد شده‌اند و الکل را جذب می‌کنند و این می‌تواند مضر باشد. پوست باید از نظر ظاهری در حدی خنک شود که فرد دچار انقباض عروقی جلدی نشود و موهای پوستی سیخ نشوند.

باید فشارخون را کنترل کرد که معمولاً پایین است و براساس آن میزان سرم را تنظیم نمود.

سرم نرمال سالین وصل شود تا حجم داخل عروق بالا رفته و امکان اکسیژن رسانی و خون‌رسانی به اندام بیشتر شود.

ادرار از نظر حجم و رنگ باید بررسی شود هرچه ادرار پررنگ‌تر و قهوه‌ای‌تر باشد، یعنی آسیب وارده به عضلات و کلیه شدیدتر است. در خانم حامله بالاتر از چهار ماهه بهتر است مراحل فوق حتی‌المقدور درموقعیت درازکش به پهلو انجام شود و فرد حامله طاقباز نباشد. تا اکسیژن‌رسانی به جنین بهتر صورت گیرد.

 اقدامات درمانی در بیمارستان

در بیمارستان آزمایشات کبدی، کلیوی، غلظت خون، الکترولیت‌ها، قند، تست‌های انعقادی و ادرار ضروری است. باید بدانیم که داروهای ضد تب مثل آسپرین، استامینوفن و ... در گرمازدگی کاربرد ندارند. در حالت خفیف‌تر گرمازدگی، درجه حرارت بدن کمتر از 40 درجه و با سردرد، خستگی، ضعف و استفراغ همراه است.

این حالت به‌ویژه سال‌های اخیر در خانم‌هایی که برای زیارت به مکه و کربلا می‌روند، شایع است. افرادی هم که قرص ضد حاملگی برای به تأخیر انداختن قاعدگی مصرف می‌کنند، ممکن است با گرما و کم آبی در معرض گرمازدگی خفیف قرار ‌گیرند و احتمال لخته شدن خون در مغز (ترومبوز سینوس کاورنو) آنها بالا می‌رود که عارضه‌ای خطرناک و حتی کشنده است.

خانم‌های حامله هم که خود به دلیل تغییرات فاکتورهای انعقادی خون و بزرگ‌شدن رحم و اثر فشاری سیاهرگ‌ها بیشتر در معرض اختلال انعقادی و لخته شدن خون هستند، اگر با گرما و کم آبی هم روبه‌رو شوند، ممکن است به این عارضه خطرناک مبتلا شوند. افراد دیابتی، چاق، کسانی که پرکاری تیروئید دارند و آنهایی که تهوع حاملگی شدید دارند، بیشتر مستعد گرمازدگی می‌باشند.