شاید نابودی یک بشکه نفت که اقتصاد ایران را به دوش می‌کشد برای بسیاری از ما خبری ناگوار باشد اما مرگ آرتمیاها که مهم‌ترین منابع تغذیه ماهیان خاویاری است برای ما دردناک جلوه نمی‌کند.
موجوداتی کوچک اما مهم که با تولید یک کیلو خاویار پرورشی می‌تواند معادل شش هزار لیتر نفت را به اقتصاد ایران برگرداند.
به گزارش به نقل از ابتکار، ایران برای پرورش خاویار سالانه به حداقل 30تا 50 تن تخم آرتمیا نیاز دارد که 100 درصد آن از طریق واردات به کشور می‌آیند. تخم‌هایی که دریاچه ارومیه مهم‌ترین منبع زیست آنها حالا با شورشدن بیش از حدش می‌تواند حیاتشان را با چالش مواجه کند.
خاویار همچنان گران قیمت‌‌ترین غذای دنیا است و هنوز هم افرادی در جهان وجود دارند که مزه این غذای لاکچری را نچشیده‌اند.
با این حال اما این غذای گران قیمت برای کشورهای صادرکننده طعمی خوشایند دارد، چرا که پول خوبی از صادرات آن به کشورهای دیگر بدست می‌آورند و شاید از همین رو باشد که همیشه خاویار را در کنار نفت قرار می‌دهند. دریای خزر که بزرگ‌ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان شناخته می‌شود در گذشته بیش از 90 درصد خاویار جهان را تامین می‌کرده اما گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس بیان می‌کند که در طی سال‌های اخیر بررسی روند صید و بهره‌برداری از ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر و همچنین تکثیر مصنوعی و بازسازی دخایر آنها حکایت از کاهش چشمگیر ذخایر طبیعی ماهیان خاویاری دارد. با این حال اما پرورش خاویار به همین آسانی هم نیست.
ماهی خاویار برای رشد و تکثیر به منابع غذایی نیاز دارد. منابعی که از موجودات و آبزیان دیگر تشکیل می‌شود. پرورش میگو به صورت اجتناب ناپذیری با آرتمیا پیوند خورده است. موجودی سخت پوست که از کلیه ذرات کمتر از 50 میکرون و جلبک‌های موجود در آبها تغذیه می‌کند، در آبهای غلیظ و بسیار شور زندگی می‌کند، هیچگونه وسیله دفاعی ندارد، هم می‌تواند زنده‌زایی و هم تخم‌گذاری کند.
این موجود اما خود طعمه ماهیان خاویاری می‌شود، طعمه‌ای که مهم‌ترین منبع غذایی آنها را تشکیل می‌دهد. در ایران اما سود سرشاری که از پرورش ماهی‌های خاویار بدست می‌آید سبب شده تا در طول سال افراد زیادی را به سمت سرمایه‌گذاری روی پرورش ماهیانی چون خاویار سوق دهد و میزان صید آن را افزایش دهد. با این حال اما آنچه برای پرورش این طلای لذیذ مورد نیاز است، آرتمیا است.
موجودی که گرچه در ابتدا به عنوان غذای ماهیان اکواریومی مورد استفاده قرار گرفت اما کمی بعد با پی بردن به اهمیت آن در تغذیه لارو تازه از تخم بیرون آمده انواع آبزیان مورد توجه واقع شد. به طوری‌که امروزه صنعت آبزی پروری خصوصاً پرورش میگو به صورت اجتناب‌ناپذیری به آن نیازمند است.
آرتمیا علاوه بر اینکه یک منبع غذایی با ارزش است، دارای خصوصیات و ویژگی‌های فراوانی است که هم برای پرورش‌دهنده و هم برای آبزیان بی‌نهایت مهم است. آرتمیا تخم باارزشی دارد، پرورش‌‌دهندگان میگو طی روشی این تخم‌ها را باز می‌کنند و وقتی نوزاد بیرون می‌آید، برای مزارع پرورش میگو استفاده می‌کنند، زیرا میگو باید غذای جنبنده مصرف کند. از این‌رو تخم یا سیست آرتمیا در سطح دنیا دارای ارزش جهانی است.
همان موجودی که آبهای شور دریاچه ارومیه دومین زیستگاه آن در جهان بود. این جاندار که شاخص‌ترین موجود زنده دریاچه بود و غذای اصلی پرندگان را نیز تشکیل می‌داد، حالا با خشک شدن دریاچه و از بین رفتن اکوسیستم حیاتش با چالش مواجه شد.
اولین چالش، شوری بیش از حد آب دریاچه ارومیه است. کاهش شدید ارتفاع آب بالاخص در مناطق ساحلی و تابش شدید نور که موجب تبخیر آب می‌شود به افزایش رسوبات نمک دریاچه کمک کرده است. وارد نشدن آبهای شیرین به دریاچه چالش دیگری است که علاوه بر خشکی بیشتر آب دریاچه در تابستان به غلظت بیشتر نمک آب کمک می‌کند و حتی سبب کاهش شدید اکسیژن آب و کاهش رشد جلبک دوتالیا که منبع تغذیه این موجود است، می‌شود.
اتفاقی که سبب می‌شود آرتمیا در دریاچه ارومیه زنده نماند. با وجود اینکه دو سال پیش به دنبال اجرای تثبیت دریاچه ستاد احیای از بازگشت حیات دوباره به آرتمیای دریاچه ارومیه خبرداده بود اما حالا به دنبال چالش‌هایی که برای اجرای فاز دوم یعنی احیا به وجود آمده رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور اعلام کرده است که هنوز آرتمیا بالغ و زنده در دریاچه ارومیه وجود ندارد.
علی نکوئی فرد در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه شوری مطلوب برای زنده ماندن ارتمیا 150گرم نمک در لیتر است اظهار کرد: در حال حاضر غلظت نمک در دریاچه ارومیه بالاست و فعلا ارتمیا بالغ و زنده در دریاچه نیست اما سیست‌ها در حال آبگرفتن هستند تا از تخم خارج شوند لذا هر آن که شوری آب دریاچه کمتر شود آرتمیا جان می‌گیرد.
گرچه او نسبت به افزایش شوری آب و تاثیرش در رشد آرتمیا ابراز نگرانی کرده ولی وضعیت کنونی دریاچه ارومیه را با تراز فعلی دریاچه 1270.88 مطلوب دانسته و گفته است: در صورت ادامه روند کنونی شرایط اکولوژیکی برای پرورش آرتمیا اورمیانا در دریاچه ارومیه فراهم می‌شود. نکوئی فرد بااشاره به پایش 2ایستگاه ساحلی آغ گنبد و زنبیل بیان کرده: براساس پایش‌های انجام شده در ایستگاه زنبیل میزان شوری آب 240گرم در لیتر و ایستگاه آغ گنبد 180گرم در لیتر است.
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اشاره به تعداد سیست ارتمیا در منطقه آغ گنبد افزوده: سیست‌های ارتمیا در این منطقه به 168 عدد در لیتر و در ایستگاه زنبیل به 141عدد در لیتر رسیده است. وی با بیان اینکه آرتمیا از جلبک دوتالیا تغذیه می‌کند اظهار کرده: نسبت به ماه‌های گذشته تعداد این جلبک افزایش یافته و از 2450 عدد در لیتر به 175 هزار در لیتر رسیده است.
ایران اما برای تولید ماهی خاویار به تخم ارتمیا نیاز دارد و به گفته رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور 100 درصد این نیاز را از طریق واردات رفع می‌کند. او افزوده: «حداقل 30تا 50 تن نیاز سالانه کشور به تخم آرتمیا است که از از کشورهای دیگر به ایران وارد می‌شود.» موجودی که مهم‌ترین منبع غذایی پرورش ماهی با ارزشی چون خاویار است.
خاویاری که طبق آمار یک کیلو آن به اندازه شش هزار لیتر نفت قیمت دارد. مرگ آرتمیا تنها یکی از پیامدهای خشکی دریاچه ارومیه است. موجودی که در طول سال‌هایی که دریاچه با چالش خشکی آب مواجه شده ضررهای بسیاری را به اقتصاد ایران تحمیل کرده است. شاید برابر با آتش گرفتن چندین بشکه نفت.
