-*شروین جوانبخت:تحقیقات نشان میدهندویتامین خورشید در پیشگیری از بسیاری از بیماریها از جمله سرطان موثر است.
به گزارش در سالهای اخیر ویتامین د مورد توجه زیادی واقع شده است. در چند ماه اخیر مستندات زیادی نشان داده اند که «ویتامین خورشید» نه تنها در سلامتی استخوانها و عضلات تاثیر دارد، بلکه در پیشگیری از انواعی از سرطانها، کاهش احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی، پیشگیری از ام اس و کاهش ریسک سرماخوردگی و آنفولانزا نیز نقش دارد.
ولی آیا واقعا ویتامین د درمان همه دردهاست؟ و اگر این مزایا حقیقت دارند، آیا همه ما باید مکملهای ویتامین د مصرف کنیم و یا خوراک خود را با آن غنی کنیم؟
ویتامین د به تنهایی یک ماده شیمیایی نیست، بلکه به گروهی از مواد از جمله ویتامین د2 و د3 اطلاق میشود. ویتامینهای د2 و د3 گونه هایی هستند که پس از تابش آفتاب بر پوست ایجاد شده و در بدن حیوانات هم یافت میشوند.
منابع غیرحیوانی مانند قارچها و مخمرها بیشتر گونه د2 را تولید میکنند. این مواد هنگامی که وارد بدن میشوند، به استروئیدهای فعال بیولوژیکی تبدیل شده که در خون گردش میکنند.
یکی از تاثیرات آشکار ویتامین د بر سلامتی، نقش آن در تقویت استخوان و دندانها و بهبود قدرت عضلات است. هلن باند، یکی از سخنگویان انجمن تغذیه بریتانیا معتقد است: ویتامین د در جذب کلسیم و فسفات نقش مهمی دارد.
کمبود ویتامین د بسیار خطرناک است و از دلایل اختلالات استخوانی مانند نرمی استخوان و راشیتیسم شناخته شده است. آمار ابتلا به راشیتیسم در انگلستان رو به افزایش است، که بسیاری آن را مربوط به تغذیه نامناسب میدانند.
آیا نظرات درباره تاثیرگذاری گسترده این ویتامین حقیقت دارند؟
جولیا نیوتون بیشاپ، استاد درماتولوژی و متخصص ویتامین د در دانشگاه لیدز میگوید: «اگر کمی تامل کنیم متوجه خواهیم شد که همه این تاثیرات نمیتوانند حقیقت داشته باشند». در حالی که بازنگری مستندات کمیته مشاوره علمی تغذیه، مدارک مستدلی درباره تاثیر ویتامین د بر سلامت استخوان و عضلات یافته است، نیوتون بیشاپ میگوید پژوهشهای بیشتری درباره دیگر بیماریها در حال انجام است.
او معتقد است که گیرنده های ویتامین د در سلولهای بسیار زیادی در بدن وجود دارند که نشان میدهد این ماده باید نقشی اساسی در سلامت ما داشته باشد. وی اضافه میکند که تاریخ مدارک دیگری را نیز در اختیار ما قرار میدهد. با مهاجرت انسان به عرضهای جغرافیایی مرتفعتر، رنگ پوست او روشنتر شد. او میگوید: «[یک] توضیح این است که ویتامین د چنان اهمیتی دارد که این تغییر یک فشار انتخابی بوده است. این که اینوئیتها پوست سفیدی ندارند و رژیم غذایی هزاران ساله آنها ماهی بوده است، بحثی درباره محرک بودن ویتامین د ایجاد میکند، اگر نه دلیل تفاوت آنها با دیگران چیست؟»
مارتین هویسون، استاد غدد درون ریز مولکولی در دانشگاه بیرمینگهام اخیرا پژوهشی درباره ویتامین د و آرتروز مفصلی انجام داده است. او میگوید نتایج پژوهشات بر روی سلولها اهمیت این ویتامین را تایید میکنند.
وی هم چنین بیان داشته است: « به نظر میرسد در بیشتر مدلها ویتامین د تاثیر مثبتی داشته باشد. اگر از خطوط سلولی سرطان یا سلولهای سرطانی استفاده کرده باشید متوجه میشوید ویتامین د تاثیرات ضدسرطانی دارد، همچنین ویتامین د در سلولهایی که به عنوان مدلهای اختلالات عفونی و ایمنی استفاده شده اند تاثیرات آشکار ضدباکتری و ضدالتهابی داشته است».
ولی در پژوهشهای مربوط به انسانها، نتایج به هیچ عنوان آشکار نیستند. در حالی که برخی مطالعات ارتباطاتی بین ویتامین د با بیماریها پیدا کرده اند، مطالعات دیگر موفق به یافتن آنها نشده اند.
متخصصان معتقدند این اختلاف در پژوهشها ممکن است به دلیل چگونگی انجام آنها مربوط شود. برای مثال، همه مطالعات سطوح اولیه ویتامین د در شرکتکنندگان را اندازه گیری نمیکنند، یا ممکن است پژوهش در جمعیتهایی انجام شده باشد که عوامل مختلف ژنتیکی موثر بر تاثیرات ویتامین د در نظر گرفته نشدهاند.
دیگر متخصصان درباره تاثیر ویتامین د تردید دارند. پروفسور تیم اسپکتور، نویسنده کتاب «افسانه رژیم» در مقالهای در روزنامه ایندیپندنت نوشته است: «تاکنون مدارک نشان داده اند سطح پایین ویتامین د یا به بیماری مربوط نیست و یا تنها نشانهای از بیماری است (به استثنای ام اس و برخی از انواع سرطان)».
هویسون میگوید با این که ویتامین د به پیشگیری از برخی بیماریها مانند سل، عفونتهای ریوی و بیماریهای خود ایمنی بدن کمک میکند، نباید آن را درمان در نظر گرفت. او میگوید: «این ویتامین در پیشگیری از بیماریها موثر است، ولی اگر بیماری وارد بدن شود، احتمال کمی وجود دارد که به کسی که به سرطان پروستات مبتلا شده است ویتامین د بدهید و ناگهان حال او بهتر بشود».
مکملهای ویتامین د چگونه عمل میکنند؟ نیوتون بیشاپ معتقد است از آنجایی که تاثیرا زیانبار برخی از این مکملها بیشتر از تاثیرات مثبت آنها بوده است، جای تعجب ندارد که دربرابر این اکسیر محتاطانه عمل کنیم. او میگوید: «هر کسی که قدم در دنیای سرطان گذاشته است درباره استفاده از مکملها اضطراب دارد. من به بیماران توصیه میکنم از مکملها استفاده نکنند».
پایینترین سطح مجاز ویتامین د چقدر است؟
کمیته مشاوره علمی تغذیه معتقد است با وجود تفاوت در میزان نور خورشید مورد نیاز، ژنتیک، رنگ پوست، ساعت در شبانه روز، نوع پوشش و عوامل بسیار دیگر، تعیین دقیق میزان مورد نیاز نور خورشید برای اطمینان از سطح استاندارد ویتامین د آسان نیست. در هر صورت از اکتبر تا مارس میزان تابش نور خورشید برای تامین این میزان کافی نیست.
در نتیجه، طبق توصیه های ملی انگلستان افراد باید در پاییز و زمستان برای افزایش مصرف ویتامین د از مکمل استفاده کرده و یا مصرف غذاهای سرشار از ویتامین د را افزایش دهند تا 10 میکروگرم ویتامین در روز به بدن برسد. به افراد در معرض ریسک بالاتر از جمله برخی اقلیتهای قومی توصیه میشود در تمام سال از این دستورالعمل پیروی کنند.
اگرچه باند معتقد است تنها با رژیم غذایی نمیتوان به مقادیر کافی ویتامین دست پیدا کرد.
او میگوید: «منابع طبیعی ویتامین د فراوانی زیادی ندارند و بیشتر منابع غنی منشا حیوانی دارد که برای گیاهخواران و وگانها مناسب نیست. یک وعده ماهی روغنی مانند ماکارل به راحتی 10 میکروگرم روزانه ویتامین د شما را فراهم میکند، ولی اگر یک تن ماهی مصرف کنید این میزان به 1.5 میکروگرم کاهش پیدا میکند».
همانطور که آدریان مارتینو، استاد بالینی عفونتهای ریوی و ایمنی بدن در دانشگاه کوئین ماری در لندن اشاره میکنید، حتی در تابستان «آفتاب راه حل مناسبی نیست، به خصوص که ریسک سرطان پوست را نیز به همراه دارد».
اگر استفاده از مکملهای دارویی را در نظر دارید، میزان ویتامین د موجود در آنها را کنترل کنید.
هویسون میگوید: « برخی افراد گونههای حیوانی ویتامین د را نمیپسندند. اگرچه، پژوهشها نشانداده اند که اگر تصمیم دارید ویتامین خون خود را افزایش دهید، د3 تاثیرگذاری بیشتری دارد».
دکتر بنجامین جاکوبس، مشاور اطفال و سخنگوی رویال کالج اطفال و سلامت کودکان میگوید مکملها کافی نیستند چرا که نمیتوان از مصرف مداوم و یا قطعی آنها اطمینان حاصل کرد. او پیشنهاد میدهد دولت انگستان غنی سازی مود غذایی را در نظر بگیرد.
برخی کشورها از جمله کانادا و فنلاند؛ از غنی سازی شیر استقبال کرده اند. ولی اگرچه در انگلستان شیر خشک و برخی غله های صبحانه، شیرهای گیاهی و آبمیوه ها غنی سازی میشوند، بیشتر غذاها هنوز در این فرآیند وارد نشده اند.
هویسون معتقد است دولت باید یک برنامه غن یسازی کشوری را در نظر بگیرد و ریسک بالا رفتن خطرناک مصرف ویتامین د در نتیجه آن بسیار کم است
او میگوید: «فکر میکنم بیشتر افراد فعال در این حوزه موافقند که اگر میخواهید سطح ویتامین د در بدن مردم یهیود چشمگیری داشته باشد، این کار فقط از طرق غنی سازی غذایی ممکن خواهد بود».
*مترجم
