سامان خلیلیان کارگردان تئاتر و رییس کانون تئاتر خیابانی اداره کل هنرهای نمایشی معتقد است که در عرصه تئاتر خیابانی در سال‌های اخیر تغییر و تحولات زیادی رخ داده و پیشرفت‌هایی حاصل شده است، به طوریکه الان خیلی از شهرهای ما هنرمندان تئاتر خیابانی فعال هستند و در اداره هنرهای نمایشی هم این برنامه وجود دارد که در همه شهرهای ایران جشنواره‌های تئاتر خیابانی برگزار شود.
درباره تئاتر خیابانی، ضرورت و چگونگی آن با خلیلیان گفت‌وگویی با فارس انجام داده است که در ادامه مشاهده می کنید:
*با تغییر و تحولاتی که در دوره جدید مدیریتی هنرهای نمایشی و حضور آقای شهرام کرمی صورت گرفته، شاهد این هستیم که در چند ماه اخیر سکون گریبان تئاتر خیابانی را گرفته است، علت چیست؟
بهرحال بعد از هر تغییر مدیریتی زمان می‌برد تا شرایط به حالت قبل بازگردد، الان خوشبختانه برای تئاتر خیابانی این اتفاق افتاده و شهرام کرمی هم مدتی دغدغه‌های خود را داشت تا اینکه برنامه‌های ما هم روی غلتک بیافتد.
قرار بر این است که برنامه اجراهای عمومی به زودی از سر گرفته شود، چرا که پیش از عید با حضور شهرام کرمی کارها دیده و انتخاب شد اما با مواجهه ایام ماه مبارک رمضان و الان هم جام جهانی قدری کارها به تعویق افتاد.
برنامه‌های ما قرار است با اجراهای عمومی با عنوان «تئاتر با مردم» با 14 کار شروع شود. در کنارش قطعا برنامه‌های دیگری هم داریم تا خلاء دو ماه فروردین ـ اردیبهشت جبران شود و با سرعت پیش برویم.
160 نمایش خیابانی در جشنواره تئاتر مقاومت
*از جشنواره‌هایی که تئاتر خیابانی و هنرمندان خیابانی در آن حضور دارند توضیح دهید، نخستین جشنواره مقاومت که فراخوان آن داده شده وضعیت آثار الان به نسبت کارهای صحنه ای به چه صورت است؟
بله درست است در عرصه تئاتر خیابانی فراخوان داده شده، آثار هم رسیده است حدود 195 طرح و ایده در دو بخش محیطی و خیابانی که بازخوانی‌ها در حال انجام است و ظرف سه ـ چهار روز آینده نتایج آنها به تناسب کیفیت کارها در دبیرخانه اعلام خواهد شد.
امسال تاکید ما این بود بیشتر کارهایی که اورجینال هستند و برای اولین بار تولید شده را در نظر بگیریم قطعا بین این طرح‌ها سخت‌گیری‌هایی شده نه به جهت اینکه هنرمندان را به مشقت بیاندازیم بلکه تولید محتوای جدید مدنظر است البته انتظار می‌رفت که آمار کمتر ازاین باشد که خوشبختانه استقبال زیاد بود . بررسی‌هایی که من خود انجام دادم عموما طرح و ایده‌های تازه است لذا از این 195 طرح ، 35 تا محیطی و 160 کار خیابانی است.
امسال برای نخستین بار بخش محیطی به تئاتر مقاومت اضافه شده است و ان‌شاءالله در این چند روز آینده نتیجه‌گیری می‌شود که آثار مشخص اعلام شود و دوستان برای تولید محتوا اقدام کنند.
*دیگر جشنواره‌ها چطور؟
جشنواره مریوان هم فراخوان داده شده و هیئت بازخوان مشغول بررسی طرح و ایده‌ها هستند و ظرف چند روز آینده اعلام نتایج خواهد کرد. جلسات جشنواره شهروندی لاهیجان هم برگزار شده و امسال هفتمین دوره آن برگزار می‌شود. جشنواره تئاتر خیابانی رضوی امسال برای نخستین بار به بدنه جشنواره‌های رضوی تخصصی اضافه شده، فراخوان داده و الان در حال جمع آوری طرح و ایده‌ها است امسال کرمان جنوبی به عنوان استان میزبان در این جشنواره حضور دارد.
برپایی جشنواره تئاتر فتح خرمشهر پس از جام جهانی
چند جشنواره دیگر نیز در دست بررسی است تا در دو استان دیگر به بدنه تئاتر خیابانی اضافه شود قطعا اینها هم به زودی پای کار می‌آیند و به تناسب فضا و جغرافیا و موضوعی که در نظر گرفته می‌شود مورد بازدید مردم قرار می‌گیرند.
در نهایت در تلاش هستیم که این جشنواره‌های جدید را هم به حیطه اجرا برسانیم با وجود اینکه دو جشنواره احتمالا حضورشان به تازگی آغاز شود عمده مناطق ایران به لحاظ تولید محتوای خیابانی درگیر تئاتر می‌شوند.
سال گذشته تئاتر خیابانی در زمینه آسیب‌های اجتماعی با حضور 7 استان در کرمانشاه برگزار شد،جشنواره تئاتر خیابانی ایثار نیز برای نخستین بار برگزار و اتفاق خوبی بود و همچنین جشنواره تئاتر خیابانی دهلران نیز امسال قرار است به صورت کشوری برگزار شود و در نهایت جشنواره فتح خرمشهر پس از جام جهانی برپا می‌شود.
منتقدان تئاترهای خیابانی، هنرمندان صحنه‌ای هستند
*آقای خلیلیان برخی اعقتاد دارند که این همه جشنواره به کیفیت تئاتر خیابانی نمی‌افزاید، شما نظرتان چیست؟
ما بعضا جسته و گریخته از اطراف می‌شنویم که مثلا عده‌ای می‌گویند چرا این همه جشنواره برگزار می‌کنید؟ درحالیکه این عده‌ای که چنین حرف‌هایی را مطرح می‌کنند عموما از دوستان هنرمند در عرصه تئاتر صحنه‌ای هستند. اگر خرده گیری هم می‌شود باید بررسی کنیم که چرا آنقدر جشنواره معترض و منتقد دارد آن هم از بخش تئاتر صحنه‌ای!
برپایی ورک‌شاپ‌های تئاتر خیابانی در 10 استان
اتفاقا من با این قائل هستم در جایی که تئاتر صحنه‌ای خیلی ضرورتی ندارد با بودن جشنواره‌های خیابانی می‌توانیم مردم را به تئاتر نزدیک کنیم. ما هر چه قدر که بتوانیم بضاعت‌های خود را به لحاظ مدیریتی و مالی به سمت تئاتر خیابانی سوق دهیم ، می‌توانیم تئاتری که شاید در درون سالن‌های نمایش خیلی به لحاظ مالی توانمند نیست و نمی‌تواند مردم را جذب کند، موفق عمل کنیم و به راحتی مردم را با تئاتر گره بزنیم لذا ضرورت اینکه من در عرصه تئاتر خیابانی مصر هستم چه در اجرا و چه گروه‌های خیابانی و محیطی و معماری خاص شهری ، همین است.
حال ضرورت ایجاب می‌کند که جشنواره داشته باشیم و حمایت شهرداری که می‌تواند قدرتمندترین ارگان در این عرصه باشد، لازم است ما هم در تلاش هستیم این بستر را آماده کنیم و به لحاظ کیفی خوراکی به مردم بدهیم که نیازشان است.
سال گذشته توانستیم ورک‌شاپ‌های تئاتر خیابانی را به صورت تخصصی برگزار کنیم الان از ابتدا تا کنون 10 استان این ورک‌شاپ‌ها را داشته اند که پیگیر هستیم سایر استان‌ها هم در این زمینه فعال شوند به نوعی این مسیر به ارتقای سطح کیفی گروه‌ها می‌افزاید و تاثیرات مثبتی دارد.
چه در حوزه کارگاه آموزشی و چه پژوهش محوری چند میزگرد تخصصی تئاتر خیابانی با همکاری حوزه هنری برگزار کردیم ویژه نامه تئاتر خیابانی حوزه هم به زودی چاپ می‌شود ، سال گذشته هم کتابی در جشنواره مریوان در این راستا رونمایی کردیم.
تئاتر خیابانی در ایران قرابتی با تئاتر خیابانی در غرب ندارد
*اگر بخواهیم مقایسه تطبیقی بین تئاتر خیابانی ایران با کشورهایی که به لحاظ تئاتر قوی هستند داشته باشیم، شرایط ایران به چه صورت است؟
اتفاقا مقایسه‌هایی صورت گرفته طی سفرهایی که دوستان رفته‌اند یا کارهایی که انجام داده اند و مطالبی منتشر شده است. اما در نهایت قیاس تئاتر خیابانی ایران با نوعی که در ذهن ما از فضای تئاترهای خارج از ایران هست، به نظرم درست نیست چرا که به تناسب شرایط اجتماعی ـ سیاسی ما نوع تولید محتوا و حتی زمان اجرای نمایش‌ها متفاوت است.
کاسه‌گردی با تکدی‌گری متفاوت است
علتش هم چند وجهی است نخست اینکه ما اصلا تعاریفی که از تئاتر خیابانی برای خود در این سال‌ها ایجاد کرده‌ایم خیلی قرابتی با فضای تئاتر خیابانی آن هم در غرب ندارد . من از سال گذشته گفتم که بحث نوع ارتزاق گروه‌هایی که در خارج از ایران مخصوصا گروه‌های تئاتری اروپایی وجود دارد که بااین ایران متفاوت است. در ایران گروه‌ها از اداره کل هنرهای نمایشی ارتزاق می‌کنند اما خارج از ایران بعضا گروه‌های نمایشی مجوزهای خود را از شهرداری می‌ها می‌گیرند و دراین عرصه برای خود فعال هستند. این گروه‌ها به لحاظ ملی هم حمایتی نمی‌شوند خود اجراهایی دارند و رابطه مستقیم با چرخه اقتصادی و کمک مالی از مردم می‌گیرند.
ما در ایران و فرهنگ عامه خودمان از سالیان دور تا به همین نزدیکی‌ها فرهنگ کاسه گردی داشتیم که نه قبحی داشت و نه مشکلی متاسفانه این به مرور زمان منسوخ شد و این کاسه گردی به تکدی گری تغییر ماهیت داد و برایش قبح ایجاد شد در صورتی که ذاتش تکدی گری نبود.
من اعتقاد دارم که یک سری فضاها را باید سهل و ساده ایجاد کنیم مثل خیابان‌های هنر در درون شهرها که گروه‌های خیابانی بتوانند در آن محل‌ها کارهایشان را ارائه دهند بدون دغدغه و بروکراسی نامه نگاری و مجوز خاص. بنابراین اینطور شرایط اجرای گروه‌های نمایشی در چند نقطه شهر همیشه فراهم است و اینها نیاز به مجوز روزانه ندارند این تعاریف می‌تواند با شهرداری ها و نیروی انتظامی صورت بگیرد و مثلا از ده صبح تا هشت شب گروه‌ها بتوانند با هماهنگی با اجرای خود بپردازند و مردم هم از آنها حمایت کنند.
امیدوارم با طرح و برنامه‌هایی که در این عرصه داریم بتوانیم موفق شویم و تا جشنواره فجر به جایی آنها را برسانیم.
*الان چقدر گروه‌های نمایشی ما خود را معرفی می‌کنند؟
معمول این است که گروه‌ها خود را معرفی کنند به تناسب اعیاد، روزهای مذهبی و شادباش‌ها و براساس مطالبات ارگان‌هایی که در عرصه فرهنگ سازی و انتقال مفاهیم تلاش دارند، گروه‌ها هم بروند و خودشان را معرفی کنند و دنبال کار باشند درصورتی که گروهی نیاز داشت به طور مثال در موضوع خشکسالی برنامه‌ای دراین زمینه ارائه دهند. بعضا این گروه‌ها می‌توانند اگر نیاز به مجوزی هم دارند از اداره کل هنرهای نمایشی دریافت کنند.
از سوی دیگر هم سعی کنیم با تعامل با ارگان‌ها بیشتر برنامه‌های ویژه داشته باشیم این اتفاق دوباره به همین زودی شروع می‌شود و پیگیری‌هایش در حال انجام است و فکر می‌کنم در این حوزه در حد بضاعتمان بتوانیم نتیجه هم بگیریم امیدوارم حداقل من و دوستانم در این عرصه مثمرثمر واقع شویم.
