«در سال 1391 موفق به برگزاری همایش آسیبهای اجتماعی نشدیم، زیرا در آن دوره گفته شد که بیان آسیبهای اجتماعی موجب سیاهنمایی میشود، اما اکنون در مورد آسیبهای اجتماعی گفته میشود که 20 سال در پرداختن به موضوع تأخیر شده، بنابراین هنر ما این است که این فرصت را برای ارائه راهکار و سیاستگذاری درست مغتنم بشماریم».
به گزارش به نقل از شرق ،این بخشی از صحبتهای وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سومین همایش ملی آسیبهای اجتماعی ایران است که پنجشنبه گذشته در دانشگاه تهران برگزار شد.
محورهای این همایش در حوزه آسیبهای خانواده، جامعه زنان، شهری و سکونتگاهی، کودکان، نوجوانان، جوانان، سالمندان، حوزه سلامت اجتماعی و روانی و بزهکاری، جرم و جنایت و اعتیاد بود. در این همایش دوروزه که روز پنجشنبه تمام شد، نشستهای تخصصی مانند مسائل و آسیبهای اجتماعی زنان، نقد و ارزیابی سیاستگذاری در حوزه آسیبهای اجتماعی، سلامت روانی و اجتماعی، مسائل و آسیبهای اقتصادی، آسیبهای حوزه خانواده، آسیبها و مسائل جمعیتی، آسیبهای شهری، همچنین نشست تخصصی رسانهها، فضای مجازی و آسیبهای اجتماعی برگزار شد.
وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی که از جمله سخنرانان این همایش بود، ناامنی روانی را نخستین علت اعتیاد بهعنوان یک آسیب اجتماعی برشمرد و گفت: این موضوع در میان افراد شاغل بههیچوجه کمتر از بیکاران نیست، بلکه در بسیاری از موارد بیشتر است. علی ربیعی در نشست تخصصی «ارزیابی انتقادی کارکرد نظریه پژوهش اجتماعی در حل مسائل و آسیبهای اجتماعی»، افزود: امروز همه اتفاقنظر دارند که ریشه مسائل ایران، اجتماعی است؛ حتی دغدغههای اقتصادی نیز تحلیل اجتماعی و روانی میشود.
وی در ادامه توضیح داد: در سال 1391 موفق به برگزاری همایش آسیبهای اجتماعی نشدیم، زیرا در آن دوره گفته شد که بیان آسیبهای اجتماعی موجب سیاهنمایی میشود، اما اکنون در مورد آسیبهای اجتماعی گفته میشود که 20 سال در پرداختن به موضوع تأخیر شده، بنابراین هنر ما این است که این فرصت را برای ارائه راهکار و سیاستگذاری درست مغتنم بشماریم.
وزیر رفاه، با تأکید بر اینکه حل مسائل و آسیبهای اجتماعی از طریق جامعهشناسان و اندیشمندان اجتماعی میسر میشود، افزود: اگرچه معمولا علت اصلی طلاق، مسائل اقتصادی (بیکاری و فقر عنوان میشود)، اما سه عامل نخست طلاق، «ناهمگونی زن و مرد و بههمخوردن ساختار قدرت در خانواده»، «سوءظن» و «فقدان یادگیری رابطه جنسی» است. وی همچنین تأکید کرد: جامعهشناسی در ایران در زمینه تحلیل وضعیت موجود مطالعات خوبی دارد، اما در مورد وضعیت مطلوب و ارائه راهحلهایی که مبتنیبر واقعیتهای اجتماعی باشد، نیازمند کار بیشتری است.
پیامد فضای مجازی و عملکرد صداوسیما
در بخش دیگری از این همایش، برخی از کارشناسان حوزه آسیبهای اجتماعی وضعیت کنونی در فضای مجازی و بهویژه عملکرد صداوسیما را بهگونهای دانستند که سبب انزوا، کاهش تعامل مخاطبان و نوعی خشونت ناشی از نابرابری اجتماعی شده است.
سبحان یحیایی، پژوهشگر حوزه ارتباطات، با بیان اینکه احساس نابرابری اجتماعی در میان حذفشدگان رسانه ملی، منجر به بروز خشونت میشود، تأکید کرد: صداوسیما یک رسانه عام و عمومی است که باید یک نقش ملی را ایفا کند. این رسانه نباید بخشی از مخاطبان را به دلایل خاص حذف کند؛ چیزی که امروز شاهد آن هستیم. وی ادامه داد: این مسئله به ایجاد فاصله و بروز خشونت در میان افراد منجر میشود.
این احساس نابرابری میتواند در گروههایی از جامعه، منجر به بروز نوعی بیتفاوتی و بیاعتباری رسانه ملی شود؛ مسئلهای که انتخاب و مصرف رسانههای رقیب و کاهش نقش مرجعیت رسانه ملی را در پی دارد.
در ادامه، محمد آقاسی، رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا)، نیز در این نشست گفت: بر اساس آمار و دادهها، 50 درصد از مردم ایران با فیلترشکن وارد تلگرام میشوند و 17 درصد نیز اعلام کردهاند، از پیامرسان سروش استفاده میکنند.
او اظهار کرد: عدهای، فضای مجازی موجود را ناشی از جهانیسازی فرهنگ دانسته و معتقدند، آسیبهای جوامع دیگر، بهویژه سبک زندگی آمریکایی، دامن جامعه ایران، بهخصوص جوانان و دانشجویان را گرفته است. برخی نیز معتقدند، رسانههای گروهی و مجازی فقط به بازنشر همان آسیبهای موجود در جامعه و یا تسریع در اطلاعرسانی درباره آن میپردازند؛ بنابراین رسانهها به خودیخود توانایی گسترش آسیب اجتماعی را ندارند.
رئیس مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران با بیان اینکه 72.9 درصد مردم مخالف فیلترینگ تلگراماند، اضافه کرد: پیش از فیلتر تلگرام، 60 درصد از کاربران آن مدعی بودند، در صورت فیلترشدن این شبکه مجازی، از فیلترشکن استفاده خواهند کرد و بر اساس آمار، با فیلترشدن تلگرام، بر تعداد کاربران اینستاگرام و واتساپ در ایران افزوده شده است.
بحرانهای «شهرکسازی بدون برنامه»
کارشناسان آسیبهای اجتماعی معتقدند، با توجه به شرایط اقلیمی، کمبود منابع آب، شرایط زیستمحیطی و جمعیت رو به افزایش کلانشهرها، ساختهشدن شهرکهای جدید و مسکن مهر در کنار شهرهای مادر، به دلیل آسیبشناسینشدن در بخشهای مختلف، پیامدهای منفی فراوانی در پی داشته است.
مهدی مسعودیان پژوهشگر و محقق علوم اجتماعی در این همایش درباره میزان تحقق زیستپذیری در شهرهای جدید گفت: شهرسازی از سال 1360 تصمیمگیری شد اما جمعیتی که برای این شهرکها پیشبینی شده بود، به دلیل عدم رضایت ساکنان و نبود امکانات شهری در این شهرکها وجود ندارد.
این پژوهشگر ادامه داد: بررسی 82 مقاله پژوهشی علمی در فاصله زمانی سالهای 1376 تا 1396 نشان میدهد که مسائل مختلفی همچون پنج بعد زیستپذیری از لحاظ اجتماعی، محیط، خدمات و زیرساخت و اقتصاد و مدیریت در 36 شاخص آسیبشناسی، کیفیت زندگی، مکانیابی، حس تعهد، مدیریت، جمعیتپذیری، کیفیت فضایی، زیستی و زمینشناسی فراتر از یک کار شهرسازی یا مدیریت شهری در نظر گرفته شده است.
این محقق علوم اجتماعی با تأکید بر اینکه پژوهشها نشان میدهد در ساخت شهرکهای جدید به علوم اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی توجه نشده است، گفت: شهرهای جدید همانند شهرک اندیشه هرچقدر به مادر شهرها نزدیکتر باشند، از وضعیت مطلوبتری برخوردارند زیرا 400 هزار مسکن مهری که در فضاهای نامناسب ساخته شد احساس حقارت و نابرابری اجتماعی را برای ساکنانش ایجاد کرده است.
زهرا امامیغفاری پژوهشگر دانشگاه نیز در این نشست، درباره ارزیابی پیامدهای اجرای طرح مسکن مهر در شهرهای جدید گفت: مسکن مهر خروجی کلان مسکنسازی پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. این پژوهشگر اظهار کرد: دولت نهم این موضوع را مهمترین طرح کاری خود انتخاب کرد تا راه سومی برای رفع معضل بخش مسکن باشد زیرا در دهه 60 با واگذاری زمین روبهرو بودیم و بخش زیادی از زمینها واگذار و ساختش توسط مردم انجام شد و در دهه 70 نیز بازار زمین و مسکن وارد بخش خصوصی و به بازار سپرده شد که جهشهای قیمتی در بخش مسکن را شاهد بودیم و تورم بخش زمین و مسکن را در پی داشت.
وی با بیان اینکه عمده معضلات بخش مسکن از دهه 80 رخ داد، افزود: در واقع در این دوره زمانی مسکن از یک نیاز اجتماعی و مصرفی به یک کالای سرمایهای تبدیل شد که دولت سیاست مسکن مهر را تغییر داد؛ درواقع پس از شکلگیری و تدوین مسکن مهر، پیامدهای آن را در شهرهای جدید از لحاظ اجتماعی و فرهنگی شاهد بودیم.