افزایش وزن در دوران بارداری

دوران بارداری طبیعی معمولا در حدود 280 روز است که روز اول آخرین قاعدگی حساب می‌شود. دوران 9 ماهه بارداری به سه قسمت تقسیم می‌شود که آنها را سه ماهه اول و دوم و سوم می‌نامند.

این تقسیم بندی از این نظر اهمیت دارد که در هر قسمت از این سه دوره حاملگی امکان دارد مادر یا جنین در معرض مخاطرات و بیماریها قرار گیرند و سرانجام هر دوره متفاوت است بنابراین هم پزشک و هم مادر باردار باید از زمان شروع بارداری اطلاع داشته باشند که بتوانند تا آنجایی که امکان دارد از مخاطرات جلوگیری کنند.

افزایش وزن در یک حاملگی طبیعی نتیجه یک فرآیند فیزیولوژیک است که جهت رشد جنین ومادر بصورت ویژه ای طراحی شده است که بیشتر این افزایش وزن نتیجه حاصل بارداری که نوزاد است می باشد .
افزایش وزن متعادل در دوران بارداری سبب کم شدن میزان مرگ ومیر شیر خوار ،افزایش وزن متوسط تولد وکاهش شیوع تولد نوزاد با وزن کم می گردد .
افزایش وزن در دوران بارداری در زنان مختلف متفاوت است ،مادران جوان و اول زا معمولاٌ اضافه وزن بیشتری تا مادران مسن تر وجند زا دارند .
افزایش وزن معمولی در دوران بارداری برای زنانی که قبل بارداری وزن برای قد طبیعی داشته اند حدود 5/11 تا 16 کیلو گرم پیشنهاد شده است که کمی بیش از مقادیری است که در گذشته معمول بوده است وعلت آنهم در کم کردن شانس  عقب ماندگی رشد داخلی رحم است .

در عین حال باید به این نکته توجه داشت که وزن بیشتر زایمان را مشکل تر می کند .

اگر مادر بر اساس اشتهای طبیعی خود غذا مصرف کند در آخر سه ماه اول بارداری حدود 9/0 تا 8/1 کیلوگرم ودر 6 ماه بعدی هر هفته حدود 400 تا 450 گرم باید افزایش وزن داشته باشد .
الگوی افزایش وزن به همان اندازه افزایش وزن اهمیت دارد این وزن باید بیشتر از میزان معمولی که اغلب در نتیجه افزایش مایعات بدن است . تغییر زیاد درتعادل مایعات بویژه پس از هفته بیستم بارداری که بصورت افزایش ناگهانی وزن ظاهر می شود معمولاٌ نمایانگر مسمومیت بارداری است .
اساس وهدف کنترل وزن در دوران بارداری بهبود وضع تغذیه برای مادر وجنین است . لازم به ذکر است در زنان چاق افزایش بیش از حد وزن در دوران بارداری مخاطراتی را ممکن است بدنبال داشته باشد . در مادرانی که وزن بالایی دارند افزایش وزنی حدود 6 تا 7 کیلوگرم در دوران بارداری مربوط به وزن کودک ودیگر ضمائم بدون تجمع چربی در مادر بهترین حاصل بارداری را داشته است .
البته این سفارشها بدین معنی نیست که زنان چاق باید بر روی رژیم شدیدا ٌمحدود از کالری در دوران بارداری قرار بگیرند.

نتایج مطالعات نشان داده است که در زنان چاقی که افزایش وزن در دوران بارداری کمتر از 6 کیلو گرم بوده است مرگ ومیر جنین در اواخر بارداری ونوزاد پس از زایمان دو برابر افزایش داشته است .
بنابراین دوره بارداری بهیچ وجه نباید زمان کنترل وزن ورژیم گرفتن باشد .
مشکل اضافه وزن در دوران بارداری ناشی از عدم آگاهی مادر از مقدار اضافه وزن مناسب در طول دوره بارداری است .برای تعیین مقدار اضافه وزن مناسب لازم است به یک نکته توجه شود وآن این است که برای آنکه مادری بتواند نوزادی به وزن 3 تا 5/3 کیلوگرم را بدنیا آورد باید حدود 5/8 کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد .
خانم‌های باردار در هر شرایطی که باشند (لاغر، طبیعی، چاق) باید افزایش وزن متناسب با وضعیت خود داشته‌باشند بنابراین استفاده از رژیم‌های غذایی محدود برای کاهش وزن خانم‌های باردار چاق توصیه نمی‌شود و باید با توصیه‌های  تغذیه‌ای مناسب میزان کالری دریافتی و در نهایت وزن آن را کنترل کرد.

اضافه وزن مادر باردار طبق معیارهای جدید

شاخص توده بدنی مادر یا BMI از تقسیم وزن به مجذور قد به متر به دست می‌آید. اگر زنی در آغاز بارداری دارای BMI 8/19 باشد، توصیه می‌شود افزایش کل وزن او بین 5/12 تا 18 کیلوگرم باشد. اگر این میزان 8/19 تا 26

باشد، افزایش وزنش باید 5/11 تا 16 کیلوگرم در طول بارداری باشد و اگر مقدار BMI او بین 26 تا 29 باشد لازم است بین 5/7 تا 11 کیلوگرم اضافه وزن پیدا کند. افراد چاق که دارای BMI بالای 26 هستند هم اگر 6 کیلوگرم وزن بگیرند افزایش وزنشان مناسب است. این افزایش وزن بارداری، 50درصد مربوط به مادر و 50درصد مربوط به جنین و ضمایم بارداری است.

طبیعتا در دوران بارداری افزایش وزنی که از نظر حجم اندام‌‌ها و مایعات است 50درصد وزن افزوده شده را به خود اختصاص می‌دهد. قسمتی از آن به صورت ذخیره انرژی در بافت‌های چربی است که در 3 ماهه سوم قسمتی از نیازهای افزوده شده سرعت گرفتن تقسیم سلولی به مصرف گرفته می‌شود.

در این دوران به علت اینکه حجم ضمایم بارداری گسترده شده، دریافت غذای بیشتر از سوی مادر امکان‌پذیر نیست و مازاد این افزایش وزن پس از زایمان صرف تولید و ترشح شیر می‌شود.

قسمتی از آن باید از طریق تغذیه مادر تامین شود و بین 150 تا 250 کیلوکالری از این ذخایر به تدریج به مصرف می‌رسد و شیر تولید و ترشح می‌شود. با ترشح شیر که به ازای هر 100‌سی‌سی 8  کیلوکالری دارد و این کالری حاصل درشت‌ مغذی‌هایی چون پروتئین‌ها و چربی‌ها است، ترکیبات شیر مادر یکی از ارزنده‌ترین غذاها تلقی می‌شود.
پژوهشگران می گویند به ازای هر یک کیلوگرمی که مادر در دوران بارداری اضافه می‌کند، به وزن جنین 7 گرم افزوده می‌شود.
بر این اساس، ‌مادرانی که در دوران بارداری بیش از 24 کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند،‌ نوزادانی ‌به دنیا خواهند آورد که در مقایسه با نوزادان مادرانی که 8 تا 10 کیلو وزن اضافه می‌کنند به طور متوسط 150 گرم سنگین‌تر هستند.
به عنوان نمونه، احتمال این که نوزاد با وزن بالای 4 کیلوگرم به دنیا بیاید،‌ در مادرانی که بیش از 24 کیلوگرم اضافه وزن در دوران بارداری داشتند، دو برابر بیشتر می‌شود.
نکته مهم این‌جاست که نوزادان چاق با احتمال بسیار بالا، در طول زندگی آینده خود افراد چاقی خواهند بود و این امر روی سلامت و طول عمر آن‌ها تاثیر می‌گذارد. همچنین احتمال بیماری‌هایی مانند آسم،‌ سرطان و اتوپی در این کودکان افزایش می‌یابد.

پس یک مادر باید در دوران بارداری چه‌قدر وزن اضافه کند؟

به گفته این محققین، زنی که قبل از بارداری وزن طبیعی داشته، باید در طول دوران بارداری بین 11 تا 16 کیلوگرم وزن اضافه کند.
به همین نسبت،‌ مادرانی که قبل از بارداری وزن کم‌تر از طبیعی داشته‌اند و مادرانی که قبل از بارداری اضافه وزن داشته‌اند،‌ به ترتیب باید بیشتر و کم‌تر از این حد وزن اضافه کنند تا خطری متوجه کودک نباشد.
اضافه وزن در اکثر مادران بین 25 تا 35 پوند( 11٫5 تا 16 کیلو گرم )می باشداگر قبل از حاملگی وزن نرمال داشته اید.

هر پوند 450 گرم است

در سه ماهه اول 3 تا 4 پوند
سه ماهه دوم 1 پوند در هفته 12 تا 14 پوند در کل سه ماهه
در ماه 7  و8 یک پوند در هفته
در ماه 9 یک تا دو پوند در هفته

اگر قبل از حاملگی وزن زیر نرمال داشته باشید:
در حاملگی اضافه وزن نرمال 28 تا 40 پوند است
5 تا 6 پوند در سه ماهه اول
در 6 ماه آینده بسته به وزن قبل از حاملگی 1 تا 2 پوند در هفته.

اگر قبل از حاملگی اضافه وزن داشته باشید:
اضافه وزن ایده آل در حاملگی 15 تا 25 پوند است
1تا 2 پوند در سه ماهه اول
کمتر از یک پوند در 6 ماه آینده

* کسانی که حاملگی دو قلو دارند :اضافه وزن 35 تا 45 پوند است

(1پوند 450 گرم است)

تنها 5 تا 8 پوند از  اضافه وزن حاملگی بعلت تجمع چربی است . این ذخیره چربی انرژی اضافی برای دوران بارداری و شیر دهی را فراهم می کند.
شیر دهی به از دست دادن این اضافه وزن کمک می کند.
بقیه اضافه وزن حاملگی مربوط به جنین, جفت, مایع آمنیوتیک وخون می باشد

چقدر افزایش وزن برای من مناسب است؟

مقدار افزایش وزن برای خانمهای باردار متفاوت است و بستگی به قد و وزن پیش از بارداری آنها دارد. معمولا این مقدار بصورت یک محدوده و نه یک عدد ثابت در نظر گرفته می شود و بر اساس شاخص توده بدنی یا BMI محاسبه می شود. شما نیز می توانید با استفاده از محاسبگر نی نی سایت و با وارد کردن قد و وزن قبل از حاملگی BMI خود را محاسبه کرده و مقدار افزایش وزن مطلوب خود را در دوران بارداری بدست آورید.

آیا لازم است که در دوران بارداری وزن خود را اندازه گیری کنم؟

در گذشته نه چندان دور، حانمهای باردار در هر ویزیت مراقبتهای دوران بارداری باید وزن کشی می شدند. این موضوع بسیاری از خانمها را دلخور می کرد و با توجه به اینکه در بسیاری از موارد پزشک یا ماما از وزن پیش از حاملگی خانم حامله آگاهی نداشتند، نمی توانستند در مورد سلامت و افزایش وزن مورد انتظار وی نظر قطعی داشته باشند. امروزه توصیه می شود که در اولین قرار ملاقات (و حتی قبل از آن) اندازه گیری وزن انجام شود و با محاسبه BMI افزایش وزن مطلوب در دوران بارداری محاسبه شود.

اندازه گیری هفتگی وزن به شما کمک خواهد کرد که کنترل بیشتری بر اضافه وزنتان داشته باشید و ممکن است در برخی مواقع لازم باشد قبل از اینکه میزان افزایش وزن از کنترل شما خارج شود، مقدار یا نوع خوراک خود را تعدیل کنید.

افزایش وزن بیش از حد چه عواقبی خواهد داشت؟

بعضی از دردها و ناراحتی های دوران بارداری با افزایش وزن ارتباط دارند. کمر درد و احساس زمختی و بیقوارگی از موارد شایع این عوارض هستند. البته باید شکرگزار باشیم که مرکز حفظ تعادل به هر حال با این افزایش وزن سریع تطابق کرده و مرکز ثقل بدن ما را مجددا تنظیم می کند.

بسیاری از خانمها از تورم پاها و بخصوص در قسمت مچ و قوزک پا شکایت دارند، البته این تورم ناشی از افزایش مقدار خون و آب بین بافتهای بدن است و بطور طبیعی در طول بارداری رخ می دهد و با افزایش وزن ناشی از چاق شدن در حاملگی تفاوت دارد.

نکته بسیار مهم: در صورت مشاهده تورم ناگهانی در دستها و صورت بلافاصله با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید، ممکن است دچار یکی از عوارض خطرناک دوران بارداری به نام پره اکلامپسی شده باشید.

چگونه از شر این همه اضافه وزن خلاص خواهم شد؟

قبل از هر چیز، داشتن یک رژیم غذایی سالم در طول حاملگی بسیار کمک کننده خواهد بود، بعلاوه می توانید انواعی از فعالیتهای ورزشی مناسب در دوران بارداری را با نظر پزشک معالجتان انجام دهید.

بخش عمده ای از اضافه وزن بارداری شما همچنانکه پیشتر ذکر شد، پس از زایمان از بین می رود.

معمولا بیشتر مادران از در طول 6 هفته پس از زایمان کاهش وزن قابل ملاحظه ای پیدا می کنند. بعد از زایمان نیز همان تغذیه سالم را ادامه دهید با این تفاوت که بهتر است با یک متخصص تغذیه نیز مشورت کنید تا بخصوص در صورت شیردهی رژیم مشخصی را برای شما در نظر بگیرد. به این ترتیب مقادیر زیادی از اضافه وزن دوران بارداری را در مذت زمان مناسب از دست خواهید داد.

با این حال نباید انتظار داشته باشید که اضافه وزنی که طی 9 ماه ایجاد شده بسرعت کاهش یابد، گاهی به همان مدت زمان یا بیشتر نیاز دارید تا به وزن اولیه خود باز گردید.

به نقل از پزشکان بدون مرز