فردی که رنگش بدجوری پریده، دانه‌های درشت عرق نشسته روی پیشانیش، پنج انگشتش را باز کرده روی قلبش و از شدت درد دارد به خودش می‌پیچد، حس می‌کند که کسی با تمام سنگینیش روی سینه او ایستاده و نمی‌گذارد نفسش بالابیاید، بدجوری نفس نفس می‌زند، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه و…
آنهایی که خودشان یا اطرافیانشان با حمله‌های قلبی مانوسند، خوب می‌دانند که این شرح حال، شرح حال کیست. اما قفسه سینه به دلایل دیگری نیز ممکن است دردناک شود. به بیان دیگر، تمام دردهای این ناحیه، قلبی نیستند. این نوشته قصد دارد از شایع‌ترین انواع درد قفسه‌سینه صحبت کند و توصیه‌های عمل‌گرایانه‌ای را نیز در اختیار بیماران قلبی قرار دهد.
درد قفسه سینه
در هر نقطه‌ای از زیر گردن تا بالای شکم، اگر دردی احساس کنید، به درد قفسه سینه دچار شده‌اید و هیچ فرقی نمی‌کند که این درد، واضح و شدید باشد یا مبهم و خفیف. تمام دردهای این ناحیه را باید جدی گرفت. پزشکان و بیماران وقتی با چنین دردی مواجه می‌شوند، معمولا بیمناک می‌شوند که مبادا پای یک حمله قلبی در میان باشد. حمله‌های قلبی یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین انواع دردهای قفسه سینه‌اند اما خوشبختانه یا متاسفانه بسیاری از دردهای قفسه سینه، به اشتباه، درد قلبی تلقی می شوند.
حقیقت این است که بعضی از دردهای این ناحیه، هیچ خطری در پی ندارند. بعضی‌ها کمی خطرناکند و بعضی دیگر هم بسیار خطرناکند، آن‌قدر که جان آدم را تهدید می‌کنند. به هر حال، هر عضوی از اعضای بدن که در داخل قفسه سینه وجود دارد، و تمام بافت‌های موجود در این ناحیه، می‌توانند یک منبع بالقوه برای بروز درد قفسه سینه به حساب بیایند. قلب، ریه‌ها، مری، عضلات بین‌دنده‌ای، دنده‌ها، تاندون‌ها و اعصابی که داخل قفسه سینه اند، متهمان ردیف اولند.
قلب درد
به درد قفسه سینه با منشا قلبی می‌گویند <آنژین.> این درد معمولا وقتی اتفاق می‌افتد که خون و اکسیژن کافی به قلب نرسد. اگر چنین دردی یک حد و مرز قابل پیش‌بینی داشته باشد، به آن می‌گویند آنژین پایدار. به بیان دیگر، آنژین پایدار به این معناست که شما خودتان بدانید که وقتی میزان فعالیت روزانه‌تان از یک حد مشخصی بیشتر بشود، به درد قفسه سینه مبتلا می‌شوید. اما وقتی که دردتان غیرقابل پیش‌بینی بشود یا این که در حال استراحت نیز به چنین دردی دچار شوید، آن‌وقت به آن می‌گویند آنژین ناپایدار. شخصی که به آنژین ناپایدار دچار می‌شود، باید خیلی زود در بخش اورژانس، مورد بررسی پزشکی قرار بگیرد.
حمله قلبی یکی از شایع‌ترین انواع دردهای قلبی است. وقتی رسوبات چربی یا لخته‌های خونی، جلوی خونرسانی به قلب را بگیرند و اجازه ندهند که غذا و اکسیژن کافی به عضله قلب برسد، حمله قلبی اتفاق می‌افتد. این حمله معمولا با احساس سنگینی در قفسه سینه، درد و فشار در این ناحیه، و گهگاه با احساس سوزش در قفسه سینه همراه است. درد ناشی از حمله قلبی معمولا چند دقیقه طول می‌کشد. این درد ممکن است به نواحی دیگری از بدن هم انتشار پیدا کند. کمر، گردن، چانه، شانه، بازو، وخصوصا دست و بازوی چپ در حمله‌های قلبی، معمولا تیر می‌کشند.
علایم دیگری که تشخیص حمله قلبی را در ذهن پزشک تایید می‌کند، عبارتند از: تنگی نفس، حالت تهوع، احساس سرگیجه، عرق سرد. حمله قلبی معمولا به دنبال یک فعالیت و یا یک استرس شدید اتفاق می‌افتد و در اغلب موارد، پس از چند دقیقه استراحت و استفاده از قرص زیرزبانی (نیتروگلیسیرین) از بین می‌رود.
به جز حمله قلبی، دلایل قلبی دیگری هم هستند که می‌توانند منجر به بروز درد در ناحیه قفسه سینه شوند. التهاب پرده‌ای که دورتادور قلب را در برگرفته است، یکی از همین دلایل است. این بیماری که به <پریکاردیت> موسوم است، معمولا متعاقب یک عفونت ویروسی اتفاق می‌افتد. در این مورد نیز، درد قفسه سینه، بسیار شدید و معمولا متمرکز بر روی یک نقطه است و بیمار احساس می‌کند که انگار قفسه سینه‌اش دارد سوراخ می‌شود. همراه بودن علایمی نظیر تب و کوفتگی بدن هم تایید کننده همین تشخیص است. اسپاسم عروق کرونر، مشکلات عروقی و خصوصا بیماریهای مربوط به سرخرگ آئورت و . . . از دیگر دلایل قلبی برای بروز دردهای قفسه سینه به شمار می‌روند.
راهکارهای عملی به بیماران قلبی :
– در هنگام بروز درد قلبی، که معمولا در حال فعالیت و یا استرس به سراغتان می‌آید، بلافاصله دست از کار بکشید و آرام بنشینید. استراحت، اولین قدمی است که باید برای تسکین دردتان بردارید.
– از قرص زیر زبانی (نیتروگلیسیرین) استفاده کنید. اگر پس از 5 دقیقه، دردتان تسکین پیدا نکرد، مجددا باید یک قرص زیر زبانتان بگذارید. این کار را تا 3 بار می‌شود تکرار کرد اما اگر پس از به کار بردن 3 قرص زیرزبانی در فواصل مناسب، باز هم دردتان از بین نرفت، باید بلافاصله به یکی از مراکز اورژانس مراجعه کنید.
– در مواردی نظیر استحمام، مقاربت و یا بعد از خوردن غذاهای سنگین، بهتر است که به طور پیشگیرانه از قرص زیر زبانی استفاده کنید.
– قرص زیر زبانیتان را نباید در معرض نور و حرارت و رطوبت قرار دهید چرا که در این مواقع، خیلی زود فاسد می‌شود و خاصیت درمانی‌اش را از دست می‌دهد. اگر از نیتروگلیسیرین استفاده کردید و مزه تند این دارو را در زیر زبانتان حس نکردید، بدانید که احتمالا دارویتان خراب شده و خاصیتش را ازدست داده است.
– حتی الامکان قرص زیر زبانی را در وضعیت ایستاده مصرف نکنید چرا که به دلیل افت ناگهانی فشار خون، خطر سقوط ناگهانی وجود دارد. بهتر است که در وضعیت نشسته یا خوابیده از این قرص استفاده کنید.
– اگر اضافه وزن دارید، بهتر است با مراجعه به پزشک یا متخصص تغذیه، یک برنامه غذایی مناسب دریافت کنید و هرچه زودتر، فکری به حال کاهش وزنتان بکنید.
ـ عوامل خطرساز بیماریهای قلبی را هر چه زودتر تدبیر کنید: سیگار، فشار خون، چربی خون بالا، دیابت.
ـ وقتی که درد قفسه‌سینه ندارید، خصوصا در اوایل صبح که هوا پاکیزه‌تر است، ترجیحا در محل‌هایی مانند پارک و اماکنی که از فضای سبز برخوردارند، پیاده‌روی کنید. کم‌کم اگر دیدید که با این پیاده روی مختصر، مشکلی برایتان ایجاد نمی‌شود و تحملش را دارید، می توانید بتدریج مسافت بیشتری و با سرعت بیشتر را امتحان کنید حداقل 45-30 دقیقه در روز ورزش هوازی انجام دهید.