رئیس انجمن گیاهان دارویی ایران:
گیاهان دارویی در گذشته جزو سبد غذایی و بر سر سفره‌هایمان بود/ گیاهان دارویی فقط برای هنگام بیماری نیستند
رئیس انجمن گیاهان دارویی ایران با اشاره به نقش گیاهان دارویی در پیشگیری از بیماری‌ها گفت: در گذشته گیاهان دارویی جزو سبد غذایی و بر سر سفره‌هایمان بوده است؛ اما امروز ذائقه‌ها عوض شده‌است.
چندی پیش کنگره ملی «طب ایرانی و اسلامی» با رویکرد ایجاد ارتباط بین حوزه و دانشگاه که در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، یکی از سخنرانان و مدعوین این کنگره محمد باقر رضایی، رئیس انجمن گیاهان دارویی ایران بود که از فرصت به دست آمده استفاده کردیم و با وی در خصوص وضعیت گیاهان دارویی به گفت وگو نشستیم.
محوری ترین بحث رئیس انجمن گیاهان دارویی ایران، وارد کردن گیاهان دارویی به سبد غذایی جامعه و تغییر نگرش مردم نسبت به گیاهان دارویی است و در واقع از نظر وی گیاهان دارویی تنها برای زمان بیماری نیستند، بلکه در گذشته بسیاری از این گیاهان جز سبد غذایی بر سر سفره های مان بوده است، آنچه در ادامه است، حاصل گفت وگوی «خبرگزاری دانشجو» با رئیس انجمن گیاهان دارویی ایران است:
وضعیت گیاهان دارویی در کشور ما چگونه است؟
وضعیت گیاهان دارویی در کشور ما، خیلی خوب بوده است و فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی هنوز پایدار است، مهم این است که جامعه علاقه مند را که اعم از دانشجویان و جوانان هستند، به درستی هدایت شوند.
اگر هدایت نکنیم، دوباره همانند داروهای شیمیایی تبدیل به یک واردکننده می شویم که مضر جامعه است. در خصوص اهمیت داروهای گیاهی و مسئله واردات آن به روایتی از پیامبر (ص) باید اشاره کنم که می فرمایند: «داروی بیماری هر شهری، در همان شهر است».
شما وقتی طبیعتی را در استان و شهر خود دارید و بیماری شایع آن نیز مشخص است؛ اگر سبد کالای و تغذیه ای افراد را طوری طراحی کنیم که از گیاهان دارویی بومی به طور روزانه استفاده کنند، آن وقت از بسیاری از بیماری هایی که امکان دارد در آن شهر یا استان اپیدمی شود، پیشگیری کرده ایم.
در واقع پیشگیری را با مواد اولیه غذایی سالم انجام داده ایم، نه دارو؛ این گیاهان دارویی به عنوان یک مکمل غذایی که افراد استفاده می کنند، می تواند به حساب بیاید.
از آن جایی که فرهنگ غذایی امروزه عوض شده است، به طبع نوع استفاده از مواد طبیعی، ذائقه و اشتهای افراد عوض شده است و نمی توان به راحتی آن را به حالت قبل برگرداند؛ به طور نمونه چای طبیعی خودمان را که قبلا استفاده می کردیم و لذت می بردیم کنار گذاشتیم و چای با مکمل های عطری را جایگزین آن کردیم.
سال ها نیاز است که دوباره چای ملی خودمان را که در کشور و گیلان، در هکتارها زمین زیر کشت می رود، برای استفاده به مردم توصیه کنیم.
اگر جلوی واردات گیاهی را نگیریم، مثل چایی ملی و بومی مان ضرر خواهیم کرد و طبعا این مسئله به سلامت جامعه نیز برمی گردد و برآن تاثیر دارد.
برای حل این مشکل و جلوگیری از واردات چه باید کرد؟
باید به احیا و توسعه منابع طبیعی خودمان توجه کنیم، احیا و حفاظت از منابع طبیعی یکی از بهترین روش هایی است که مقدمه کارکشت و فرآوری گیاهان دارویی را فراهم می کند.
خیلی از گیاهان دارویی در عرصه طبیعت هستند و نمی توان دقیقا توسعه کشتی بکنیم. اگر عرصه طبیعت را احیا کردیم، مواد اولیه را در اختیار جامعه قرار داده ایم و امکان صادرات هم فراهم می شود.
علاوه بر این سبد غذایی مردم را هم باید عوض کنیم، یعنی به تازه خوری تبدیلش کنیم، مثل سبزی خوردن که یک گیاه دارویی است و انواع مختلفی هم دارد؛ مثل سبزی ریحان که همیشه با کباب می خوریم یا نون،پنیر و سبزی. در گذشته گیاهان دارویی جزو سبد غذایی و بر سر سفره ما ایرانی ها بوده است.
این نوع سبد غذایی که شکل گرفته، تازه خوری است؛ البته خشک شده این سبزی و گیاهان نیز اثر گذار است.
امروز روش مصرف عوض شده است، فرهنگ سازی مناسب نشده است و استفاده مستقیم از یک گیاه باید چقدر باشد؟ نوع گیاهی که برای بهره برداران مهم است، تغییر کرده است. بهره برداران گذشته از طبیعت، متخصص بودند، هم از زمین طوری بر می داشتند که بتوان طبیعت را دوباره احیاء کرد.
اما امروز بهره برداری از گیاهان دارویی از طبیعت، کارگری شده است و افراد به صورت روز مزد می گویند، هرچقدر بتوانیم از طبیعت این گیاهان را جمع می کنیم. این مدل به عرصه طبیعت آسیب زده است و کیفیت داروهای گیاهی را هم پایین آورده است.
اگر از طبیعت درست بهره برداری کنیم، می توانیم هم گیاهان دارویی را فرآوری کنیم و هم با تکنولوژی به صورت خاصی در اختیار افراد قرار بدهیم، مثلا خیلی ها نمی توانند چای را مستقیم استفاده بکنند، اما می توان به صورت پودر و کپسول یا کنستانتره به همراه دستور العمل خاص آن را به افراد داد. این یک روش برای زودجذبی یک گیاه است، این می شود مدل صنعتی.
هر دو نوع سنتی و صنعتی را باید ترویج کنیم، فرهنگ سازی و آگاه کردن مردم کمک می کند تا گیاهان و نحوه استفاده از آنها شناسانده شوند، در حال حاضر این فرهنگ سازی نشده است.
تصور عامه مردم از گیاهان دارویی، استفاده هنگام بیماری است، آیا این تصور درست است؟
اسم گیاهان دارویی مصطلحا روی گیاهان دارویی افتاده است، ما گیاهان معطر داریم، گیاهان سمی داریم؛ ولی مردم به زبان عامیانه می گویند، گیاهان دارویی و این به این معنی نیست که حتما باید هنگام مریضی از گیاهان استفاده کنند.
همان طور که گفتم، اگر گیاهان وارد سبد غذایی افراد بشود، دیگر چنین فکری را نمی کنند؛ چرا به سبزی خوردن در کنار غذا چنین فکری نمی کنند؟ سبزی خوردن داروست؟ چون از قدیم الایام افراد می دانستند که این نوع سبزی را چه زمانی بخورند تا مریض نشوند و بدین ترتیب وارد سبد غذایی شان شده بود.
فرهنگ سازی رسانه ها یعنی همین که این آگاهی ها را به مردم و جامعه بازگردانند.
اگر گیاهان دارویی از طبیعت به دست می آیند؛ پس چرا امروز واردات این گیاهان را داریم؟
قدیم عرصه های طبیعت زیاد بود و بهره برداران در طول سال اقدام به برداشت از طبیعت می کردند؛ اما امروز این مسئله دیگر در طبیعت نیست و اگر از طبیعت زیاد برداشت کنیم، قابلیت رویش پیدا نمی کند و بذری وجود ندارد که از خود گیاهان بریزد تا دوباره در طبیعت به وجود بیایند.
اگر طبیعت را از دست دادیم، مجبوریم بذر خودمان بیاوریم و خودمان کشت کنیم که این نیاز به ساز و کار خاصی دارد.
یک گیاه در کوه باران و آفتاب طبیعت را می خورد و رویش پیدا می کند؛ اما در کشت زار، ناگهان آب می بندیم! بنابراین زرد و خشک می شود.
بنابراین هرگیاهی را نمی توانیم زراعی کنیم، مثل باریجه، آنغوز، بنه.
از محیط زیست برداشت بی رویه کردیم، راه رفتیم و لگد کردیم یا دام در طبیعت آنها را خورده است و در واقع اجازه ندادیم گیاه به بذر بنشیند تا رویش پیدا کند.
نکته دیگر درخواست بازار جهانی است که بهره برداران غیر مجاز را که دنبال پول هستند ، به این حوزه کشانده است.این افراد تلاش می کنند که تا از عرصه طبیعت برای خودشان درآمد ایجاد کنند ، عرصه ی طبعیت که مفت و مجانی در اختیارشان قرار گرفته است. این طبیعت امروز دیگر مثل گذشته نیست، برای همین امروز تبدیل به وارد کننده گیاهان دارویی شده ایم.
وضعیت سایر کشورها در گیاهان دارویی چگونه است؟
کشورهای دیگر این مسئله را خوب مدیریت کرده اند؛ به طوری که هم مواد اولیه خود را تولید می کنند و هم مازاد آن را صادر می کنند یا نیاز خود را از سایر جاها تامین می کنند. چین با آن جمعیت از ابتدا شاید مواد اولیه اش را تامین می کرده؛ اما این قدر نبوده است که بتواند صادر کند؛ اما امروز این قدر عرصه های طبیعت را با فناوری و مدیریت زیر کشت و توسعه برده است که صادرات هم دارد. هند هم این چنین است، کشورهای آمریکا و آلمان مواد اولیه خودشان را از هند می گیرند.
آیا در ایران توانسته ایم در گیاهان دارویی از فناوری و تکنولوژی بهره برداری کنیم؟
تکنولوژی ساده و نیمه پیشرفته سایر کشورها را داریم، علم گیاهان دارویی را داریم؛ اما این علم پیاده و تبدیل به فناوری نشده است.
امروز این مسئله فراموش شده است، چیزی که به سلامت جامعه بر می گردد فراموش شده است؛ در حالی که باید روی آن سرمایه گذاری کنیم.
برای احیا گیاهان دارویی و تبدیل علم آن به فناوری ، اگر همه دستگاه ها و مسئولان کنار هم قرار نگیرند، شدنی نیست؛ یک دست صدا ندارد.
اگر انجمن گیاهان دارویی با سایر سازمان های دولتی و خصوصی ارتباط برقرار نکند و کارهایش را اولویت بندی نکند، به هیچ جا نمی رسد. مشکل ما این است که قسمت های تولیدی، اداری و فنی هرکدام یک آواز را می زنند.
البته در چند سال اخیر، با تشکیل معاونت فناوری ریاست جمهوری خیلی از کارها به صورت منسجم در حال انجام است؛ اما این اتفاق خیلی دیر است؛ چرا که اگر دیر بجنبیم، بازار سلامت کشورمان را به کشور های دیگر واگذار کرده ایم.
به نقل از خبرگزاری دانشجو
