این جزوه به شما کمک می کند چگونه به طور صحیح نوزادتان را حمام کنید و مراقبتهای بعد از آن را انجام دهید. زمان حمام کردن لحظات خوشی برای والدین و نوزاد می تواند باشد. در زمان حمام کردن، کودک بدون مزاحمتِ لباس می تواند راحت بازی کند. همچنین زمان حمام کردن بهترین لحظه ای است که مادر و نوزاد همدیگر را بهتر می شناسند. مادر نوزاد را لمس می کند و تماس چشمی برقرار می کند.
اینکه کودک را کی حمام کنید بستگی به وقت و برنامه شما دارد. در هنگام صبح یا موقع خواب می توان حمام کرد. با این حال یک روش خوب این است که حمام کردن قبل از شیردهی انجام شود. اگر کودک را بلافاصله پس از شیردهی حمام کنید ممکن است کودک استفراغ کند.
پرستار یا آموزشیار نحوه حمام کردن کودک را به شما نشان می دهد. هر روز نیاز نیست که نوزادتان را حمام کنید. هر هفته 2 الی 3 بار حمام کردن کافی است. در روزهای دیگر (غیـر از روزهای حمام کردن) دستها، پاها، و محل کهنه را با آب و صابون بشوئید. صورت کودک را فقط با آب بشوئید. به محض اینکه بند ناف نوزاد افتاد و محل آن خوب شد شما می توانید نوزاد را داخل تشت یا وان حمام کنید. بند ناف بین10 روز تا دو هفته می افتد. تا موقع افتادن بند ناف، نوزادتان را با ابر یا اسفنج بشوئید.
اقلام مورد نیاز :
• صابون معمولی بدون الکل یا بدون عطر و بو
• لباس نرم و تمیز
• حوله های معمولی یا دارای کلاه
• ظرف آب کم عمق
• کهنه
• لباسها
• پتو
• شانه و برس مو
• قیچی ناخن یا ناخنگیر
روشهای ایمن:
درجه حرارت باید 5/37 درجه باشد تا از لرزش و سوختگی جلوگیری شود. وقتی که دماسنج برای کنترل دمای آب در دسترس نیست از مچ دست خود برای کنترل استفاده کنید. آب ظرف باید ولرم باشد و گرم و سوزان نباشد.
• پنجره ها و کولرها نباید باز باشد و نباید هوایی جریان داشته باشد. هرگز نوزادتان را حتی برای یک ثانیه تنها رها نکنید. اگر تلفن زنگ زد یا کسی در بزند به آن توجه نکرده و به حمام کردن نـوزاد ادامـه دهید. حـوادث خیـلی سریع اتفاق می افتند.
• با دست خود همیشه موقع حمام کردن، سر کودک را بگیرید. همیشه نوزاد را محکم نگه دارید. بدن کودکی که صابون زده اید ممکن است خیلی لیز باشد.
چگونه نوزاد خود را حمام کنید:
تا زمانی که بند ناف نیفتاده است یا محل ختنه ترمیم نشده است، به روشی که پرسـتارِ نـوزادتـان آموزش مـی دهد نوزادتان را روی یک حوله تا شده گذاشته و بوسیله یک اسفنج بدن نوزاد را بشوئید.
بعد از اینـکه محـل بند نـاف یا محل ختنه بهبود یافت می توانید نوزاد را در یک لگن یا تشت حمام کنید.
1- وسایل را طوری بچینید که دسترسی به آنها آسان باشد.
2- دستهایتان را بشوئید.
3- لگن مخصوص حمام نوزاد را با آب ولرم پر کنید.
4- درجه حرارت لگن را امتحان کنید تا سرد یا زیاد گرم نباشد.
5- لباسهای نـوزاد را درآورید و او را در لگن آب قرار دهید یا اگر با اسفنج او را می شوئید روی پتو بگذارید.
چشمها:
از آب خالی و با یک دستمال تمیز برای تمیز کردن چشمها استفاده کنید. برای تمیز کردن چشمها دستمال را از طرف داخل چشم به طرف گوش بکشید. از قسمت دیگر پارچه برای تمیز کردن چشم دیگر استفاده کنید.
صورت:
صورت را نباید با صابون شست. فقط باید با آبِ خالی این کار صورت گیرد.
گوشها:
پارچه تمیز مرطوب را دور انگشت کوچک خود بپیچید و گوش نوزاد را تمیز کنید هرگز برای این کار از وسایل نوک تیز استفاده نکنید.
مو و سر:
وقتی که نوزاد بر روی ملافه یا در لگن دراز کشیده است با استفاده از بازوی خود سر و پشت نوزاد را بلند کرده و محافظت نمایید. در این روش علاوه بر این که نوزاد احساس امنیت می کند شما نیز بدن نوزاد را محکم می گیرید.
سـر نوزاد را خیس کنید. کف صـابون را با یک پـارچه تمیز برداریـد و به سر نوزاد بزنید. کف صابون را به طور آرام از جلو به پشت سربمالید و مراقب باشید کف صابون به چشمهای نوزاد نرود. سر را با آب تمیز بشوئید و سپس با حوله به طور آرام خشک کنید.
بدن :
کف صابون را با دستمال شستشو بردارید و شروع به شستن گردن، پشت، شکم، بازوها و انگشتان کنید. دستمال شستشو را آب بکشید و قسمت هایی را که صابون زده اید با آب تمیز بشویید و دوباره دستمال شستشو را آب بکشید. کف صابون را برداشته و محل کهنه نوزاد را از جلو به عقب و به طرف باسنها بشوئید. بدن نوزاد را با آب تمیز کنید و با یک حوله نرم یا حوله کلاهدار او را خشک کنید.
بعد از حمام:
1- نـوزاد را به خوبی خشک کنید.
2- لباسهایش را بپوشانید.
3- موهایش را شانه بزنید.
4- ناخنهای دست و پاها را با یک دستمال شستشو تمیز کنید. از ناخن گیر مخصوص برای گرفتن ناخنها استـفاده کنید. این مـهم است که ناخنهای نـوزاد را کوتاه نمایید تا خودش را خراش ندهد.
5- در صورت تمایل به جز برای صـورت نـوزاد می توان از محـلولها برای بدن نوزاد استفاده کرد (طبق نظر پزشک) اگر پودر بچه استفاده می کنید، باید همیشه پائـین تر از کمر بپاشید. مخصوصا” درنـوزادانی که مشکل ریـوی دارند. هیچ وقت پودر و محلول را با هم استفاده نکنید. زیرا استفاده همزمان آنها موجب سفت شدن و تحریک پوست می شود.
مراقبت ویژه:
اگر سر نوزاد پوسته پوسته، خشک یا کثیف به نظر می رسد به علت عفونت یا شستن ناکافی نیست بلکه به علت افزایش هورمونهای قبل از تولد بوده و بی ضرر می باشد و خود بخود رفع می گردد.
برای درمان آن می توان از مقدار کمی روغن بچه استفاده کرد. روغن را بخوبی بمالید و بگذارید روغن تمام شب یا حداقـل 8 ساعت بر روی پوست سر نوزاد باقی بماند. برای جلوگیری از روغنی شدن ملافه ها و پتوی نوزاد سر نوزاد را با یک محافظ بپوشانید با استفاده از یک شانه با دندانه های نرم موها را به آرامی شانه زده سپس با شامپو تمیز کنید. اگر بعد از شامپو زدن، سر نوزاد خوب نشد ممکن است نیاز باشد هر روز این کار صورت گیرد، تا موها معمولی و تمیز به نظر برسند.
اگر بعد از چند روز از انجام این کار موها تمیز نشد به پزشک مراجعه کنید. همیشه موها را بعد از حمام کردن با یک برس شانه بزنید و بعد از هر بار استفاده، برس نوزاد را شسته و خشک کنید.
• اگر نوزادتان ختنه شده است تمیز کردن و مراقبت از محل ختنه را طبق جزوه مربوطه انجام دهید. با احتیاط قسمت باقی مانده از پوست آلت نوزاد را برای تمیز کردن به عقب بکشید. هرگز پوست ختنه شده را محکم به عقب نکشید. تا وقتی که محل ختنه خوب نشده اجازه ندارید نوزاد را داخل لگن حمام کنید. محل ختنه معمولا” در مدت 2 هفته بهبود می یابد.
• در دختر بچه ها به یاد داشته باشید که اندام تناسلی نوزاد را از جلو به عقب بشوئید. این عمل موجب می شود که مدفوع از مقعد به طرف جلو و سوراخ مثانه هدایت نشود. عفونتهای دستگاه ادراری در دختر بچه ها شایع می باشد و علت آن تجمع باکتریهای مدفوع در مثانه است. همیشه به خاطر داشته باشید که لابلای چین های اندام تناسلی نوزاد را خوب بشوئید. مدفوع و تکه های کهنه را می توان در لابلای چین های اندام تناسلی نوزاد پیدا کرد، بنابراین خوب پاک کردن آنها مهم است.
ترجمه و جمع آوری:
رقیه دادروان
زیر نظر:
دکتر حسن سلامی متخصص داخلی
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تبریز
به نقل از پزشکان بدون مرز
مرکز آموزشی و درمانی طالقانی
منابع:
جزوات آموزشی مرکز پزشکی دانشگاه اوهایو
