هر اندامی در بدن انسان وظیفه، هدف و کارکرد خاص خود را دارد. البته برای زنده ماندن و جان به در بردن به همه این اعضا نیاز نداریم! برخی افراد در طول عمر خود به دلیل بیماری یا جراحت برخی اعضای‌شان را از دست می‌دهند.
در این میان 12 عضو بدن (از کیسه صفرا و طهال تا تخمدان‌ها) هستند که نبود آنها هم هیچ تاثیر مهمی در توان بقاء و زندگی‌مان نخواهد داشت.
بدن انسان یک ماشین شگفت‌انگیز است. با بیش از 600 ماهیچه، تقریبا 206 استخوان و هزاران تاندون، بخش‌های متحرک بسیار زیادی در کنار هم جمع شده‌اند تا انسان بتواند به زندگی ادامه دهد. اعضا و اندام ما مرکز تمام حرکات و عملکردها هستند. این اندام هر یک بخشی از یک سیستم بزرگتر (مانند دستگاه گوارش، ادراری، تنفسی، گردش خون و…) هستند و هدف ویژه‌ای را دنبال می‌کنند که به بدن ما امکان می‌دهد بسیاری از عملکردهای حیاتیش را ادامه دهد.
اما آیا می‌دانستید که بدن انسان بدون حضور برخی از این اعضا هم قادر به ادامه حیات است؟
یعنی اینکه شما برای زنده‌مانده و حیات نیازی به همه اعضای بدن‌تان ندارید.
به لطف مجموعه‌ای از جهش‌های تکاملی و همچنین پیشرفتهای پزشکی، اکنون انسان های زیادی در قید حیاتند، که بدون نیاز به یک یا چند عضو (که قبلا تصور می‌شد حیاتی هستند) به زندگی ادامه می‌دهند.
البته این داستان تا به اینجا و با دانش فعلی ما قابل تعریف است و ممکن است در آینده تعدادی به این لیست اضافه شده یا از آن کم شوند.
1- برای هضم غذا، کیسه صفرا چندان مهم و حیاتی نیست.
کیسه صفرا یک عضو کوچک کیسه‌ای شکل است که وظیفه اصلی آن جمع‌آوری و تغلیظ صفرا است. صفرا متشکل از آنزیم‌های زرد رنگی است که به بدن انسان در هضم غذاهای چرب همچون ساندویچ پنیری کمک می‌کنند.
اگرچه حضور کیسه صفرا برای بهبود فرآیند هضم حیاتی به نظر می رسد، اما در حقیقت نیاز چندانی به آن ندارید و روده‌ها خودشان از پس این کار برمی‌آیند. گاهی اوقات مایعات گوارشی در کیسه صفرا به صورت جامد در می‌آیند که آنها را با نام سنگ‌های کیسه صفرا می‌شناسیم. این موضوع می‌تواند باعث ناراحتی و ناآرامی در افراد مبتلا شود. اگر این سنگها بزرگ شده یا مکرر تشکیل شوند، احتمالا لازم است که کیسه صفرا با جراحی از بدن خارج کنند.
تنها موردی که افراد بدون کیسه صفرا باید مراقب آن باشند، این است که در رژیم غذایی‌شان مقداری دقت به خرج دهند و غذاهای بسیار چرب نخورند. (کله پاچه که چرب نیست!؟) البته این موضوع به آنها آسیب نمی‌زند، اما ممکن است مشکلات گوارشی اندکی را تجربه کنند، زیرا میزان صفرا تولیدی در روده‌ها کاهش خواهد یافت.
2- بدن بدون طحال هم از پس خود بر می‌آید.
یکی از وظایف اصلی طحال این است که در جنین در حال رشد سلولهای خون و دفاعی لازم را تولید کند. اما پس از تولد نوزاد، وظیفه طحال به پلاکت‌های خون محول می‌شود که آنتی‌بادی‌های لازم را تولید کرده و سلولهای غیرعادی خون را نابود می‌کنند.
اما همچنان در هر لحظه مقدار زیادی خون در حال عبور از طحال است. لذا وقوع هر جراحتی در طحال می‌تواند مرگبار باشد. بسیاری اوقات تصمیم عاقلانه آن است که قبل از اینکه طحال منفجر شده و باعث خونریزی داخلی شود، آن را به طور کامل از بدن خارج کنید.
اگرچه بدون حضور طحال احتمال ابتلای شما به برخی عفونت‌های خاص بیشتر می‌شود. لذا با توجه به اینکه به صورت تکنیکی امکان جایگزینی آن وجود ندارد، برخی نکات بهداشتی را باید بیشتر رعایت کند.
3- بسیاری از مردم بدون زائده آپاندیس زندگی می‌کنند و هیچ مشکلی هم ندارند.
طبق اعلام مرکز بهداشتی جان هاپکینز، پزشکان در خصوص نیاز ما به آپاندیس 100 درصد مطمئن نیستند. حداقل اکنون می‌دانیم که این عضو در ابتدای زندگی ایمنوگلوبین تولید می‌کند که یک پروتئین ضروری برای مبارزه سیستم ایمنی بدن با عفونت‌ها است. البته اندام دیگری هم در بدن با این هدف وجود دارند. بافت‌های لنفاوی با همین هدف مشابه تولید شده‌اند، لذا زائده آپاندیس برای ادامه حیات و جان به در بردن هیچ ضرورتی ندارد.
در تعداد زیادی از کودکان و افراد بالغ در دنیا به دلیل تورم زائده آپاندیس، پزشکان با عمل جراحی آن را از بدنشان خارج کرده‌اند. عفونت این زائده می‌تواند خطرناک و تهدید کننده زندگی باشد و در صورتی که از بدن خارج نشود، امکان ترکیدن آن و پخش شدن عفونت در محوطه شکمی وجود دارد. در حقیقت آپاندیس در بدن انسان مانند یک بمب ساعتی عمل می‌کند.
4- اگر هر دو کلیه را هم از دست بدهید، باز با دیالیز زنده خواهید ماند.
کلیه‌ها یک جفت اندام لوبیا شکل هستند که بخش اصلی دستگاه ادراری ما را شکل می‌دهند. آنها نقشی حیاتی در فیلتر سموم و خارج کردن آنها از گردش خون، و همچنین تولید هومونهای لازم برای کنترل فشار خون دارند. این بدان معنی است که اگر شما هر دو کلیه‌تان را از دست بدهید، شانس زنده ماندن‌تان کم خواهد شد.
اما در صورتی که تنها یکی از آنها را از دست بدهید، اتفاق خاصی نخواهد افتاد. به همین دلیل شما می‌توانید یکی از کلیه‌های‌تان را اهدا کنید و باز هم زنده بمانید و به زندگی ادامه دهید.
طبق اعلام بنیاد ملی کلیه آمریکا، تنها نگرانی که در خصوص زندگی با یک کلیه وجود دارد، این است که ممکن است در آینده به دلیل بروز مشکلی، شما همان یکی را هم از دست بدهید و هیچ نسخه پشتیبانی برای ادامه زندگی بی دردسر نداشته باشید.
علاوه بر این، امروزه زندگی بدون کلیه هم امکان پذیر است. اما شما باید با چالشی دائمی دست و پنجه نرم کرده و مرتبا دیالیز شوید. دیالیز نوعی درمان پزشکی است که به عنوان جایگزین وظیفه کلیه‌ها را بر عهده می‌گیرد. این دستگاه سموم و آب اضافی را از بدن جدا کرده و از جریان خون خارج می‌سازد. فردی که کلیه‌هایش از کار می‌افتند، تا زمانی که بتواند یک کلیه اهدایی پیدا کند، باید دائما تحت درمان دیالیز باشد.
لذا افرادی هم که با مشکلات کلیه‌ای به دنیا می آیند (مانند بیماری پلی‌کیستیک کلیه)، از ابتدا دنبال کلیه اهدایی می‌گردند تا از شر دیالیز خلاص شوند.
در حال حاضر صدها هزار نفر در لیست انتظار پیوند کلیه در کشورهای گوناگون هستند.
5- برای نفس کشیدن، یک شش هم بس است!
بدون شک شش‌ها یکی از مهمترین اندام بدن هستند که تک تک سلول‌های‌مان را زنده نگه می‌دارند. وظیفه اصلی آنها دریافت اکسیژن تنفسی و انتقال آن به دستگاه گردش خون است. و البته بیرون راندن گاز دی اکسید کربن از بدن هم به همان اندازه مهم است. در حالی که هر دو شش چپ و راست در فرآیند تنفسی 24 ساعته بدون وقفه ما دخیل هستند، اما هر یک از شش‌ها به تنهایی هم همه بخش‌ها و امکانات لازم برای عملکرد صحیح، بدون نیاز به شش دیگر را دارد. لذا بسیاری از مردم هستند که فقط با یک شش در حال زندگی هستند.
برای مثال پاپ فرانسیس هم از نوجوانی تنها با یک شش به زندگی ادامه می‌دهد.
6- اندام‌های تولیدمثلی برای ادامه زندگی حیاتی نیستند.
اگرچه بدون حضور برخی از اندام‌های تولید مثلی شما نمی توانید صاحب فرزند شوید، اما بدون آنها هم هیچ مشکل خطرناکی برای زندگی‌تان رخ نخواهد داد و زنده می‌مانید. حتی در برخی افراد به دلیل حفظ صحت کلی بدن و سلامت دیگر بخش‌ها، بهتر است که این اندام فدا شوند.
برای مثال جهت حل مشکل فیبروئیدها یا اندومتریوز رحم، ضروری است که با عمل جراحی هیستریکتومی، رحم به طور کامل از بدن خارج شود. همچنین امکان دارد که برخی افراد تحت عمل جراحی اوفورکتومی یا تخمدان برداری قرار گیرند که به معنی خروج یک یا هر دو تخمدان است. برخی این اعمال را، جراحی یائسگی هم می‌نامند زیرا بدون وجود تخمدان، فرد دیگر تجربه عادت ماهیانه هم نخواهد داشت. و به همین شکل ممکن است فردی به دلیل سرطان بیضه مجبور شود طی عمل جراحی بیضه‌هایش را از دست بدهد.
نگرانی اصلی افراد در خصوص حذف اندام‌های تولید مثلی، کاهش قابل ملاحظه هورمونهای جنسی همچون استرژن و تستسترون است. زیرا حضور آنها تاثیر بسیاری زیادی بر دیگر اتفاقات بدن دارد.
برا مثال بنا به گفته کلینیک مایو، افرادی که هورمون جنسی زنانه به اندازه کافی در بدنشان تولید می‌شود، تراکم استخوانی بهتری دارند، دچار گر گرفتگی نمی‌شوند و احتمالا مشکل خشکی اندام تناسلی زنانه آزارشان نمی‌دهد.
به همین شکل با برداشتن بیضه‌ها، میزان هورمونهای جنسی مردانه مانند تستسترون به شکل قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد، که به استحکام استخوان‌ها کمک می‌کند. این هورمون همچنین باعث ضخامت و بزرگی عضلات و رشد بهتر موها می‌شود.
البته درمان‌های جایگزینی تستسترون و استروژه همچنان می‌تواند نیاز این افراد به هومون را تامین و برآورده سازد.
7– روده بزرگ بخشی از دستگاه گوارش است که نباید نگران از دست دادنش باشید.
پس از آنکه سفر غذا از دهان شما به مری، معده و روده کوچک می‌رسد، راهی روده بزرگ یا کولون می‌شود. هنگامی که غذا به این نقطه می‌رسد، تقریبا تمامی مواد تغذیه‌ای آن جدا و جذب بدن شده‌اند و باقی‌مانده تنها شامل نمک‌ها و فیبر غیرقابل هضم است. روده بزرگ باعث می‌شود که این ضایعات جامد فشرده شده و به شکلی در آیند که ما آن را به صورت مودبانه «شماره دو» می‌خوانیم.
از نظر نوع تاثیر، این ارگان اهمیت خاصی دارد. اما به لطف پیشرفتهای عظیم دانش و تکنولوژی پزشکی و جراحی، اکنون فرد می‌تواند علیرغم از دست دادن بخشی یا تمام روده بزرگ همچنان زنده بماند.
در حقیقت امروزه جراحی کولکتومی (عمل جراحی برای حذف بخشی یا تمام روده بزرگ) بسیار شایع است. بنا بر آمار مداسکپ، تقریبا 10 درصد اعمال جراحی انجام گرفته در آمریکا از نوع کولکتومی است. مرکز جراحی‌های کلورکتال دانشگاه کالیفرنیا می‌گوید برخی افراد ممکن است برای درمان دیورتیکولیت، سرطان، کولیت اولسراتیو، بواسیر لحمی، بیماری کرون، انسداد روده یا سوراخ‌های روده مجبور به عمل جراحی برداشتن روده بزرگ شوند.
معمولا افرادی که تحت چنین عمل جراحی قرار می‌گیرند، به صورت همزمان جراحی ایلئوستومی هم روی آنها انجام می‌شود تا انتهای روده کوچک (دراز-روده) را مستقیما به فضای بیرون بدن مرتبط کند تا فرد بتواند بدون نیاز به روده بزرگ، ضایعات را دفع نماید.
8- برای غلبه بر ضایعات مایع، نیازی به مثانه ندارید.
شاید تصور کنید که زندگی بدون مثانه غیرممکن باشد. زیرا این اندام نقش مهمی در دستگاه ادراری دارد. علاوه بر این، ادرار کردن ضرورت فراوانی داشته و باعث خروج مواد زائد از بدن می‌شوند.
مانند بسیاری از اعضای این لیست، هنگامی که بدن باخطرات جدی چون ریسک سرطان یا اختلالات التهابی روبرو می‌شود، مثانه هم می‌تواند به شکل امنی حذف شود.
کلینیک مایو می‌گوید هنگامی که مثانه فردی حذف می‌شود، شاید لازم باشد برای دفع ادرار، کیسه مخصوصی به وی وصل شود تا این مشکل را حل کنند. به عمل جراحی که در آن خروجی خاصی برای سیستم ادراری تعبیه می‌کنند، urostomy گفته می‌شود. با توجه به اینکه بعد از حذف مثانه، دیگر هیچ مخزنی برای نگه‌داری ادرار وجود ندارد، با استفاده از این روش جراحی کیسه‌ای در بیرون بدن تعبیه می‌شود تا ادرار را مستقیما بعد از کلیه از بدن خارج کند.
در برخی موارد ممکن است دکتر بتواند از بافت روده کیسه‌ای ایجاد کند تا ادرار از کلیه به این کیسه منتقل شود. سپس ادرار جمع‌شده در این کیسه، بدون عبور از مسیر عادی مثانه، توسط سوند به بیرون از بدن منتقل می‌شود.
9- شما بدون معده هم می‌توانید به غذا خوردن ادامه دهید!
شاید این دیگر خیلی عجیب باشد که فردی بدون معده هم بتواند زنده بماند. اما این کاملا امکان پذیر است.
برخی سرطان‌ها و ناتوانی‌های ژنتیکی ممکن است برای فرد چاره‌ای جز حذف معده باقی نگذارد. همچنین برخی افرادی که مستعد ابتلا به بیماری خاصی هستند، می‌توانند به عنوان یک درمان پیش‌گیرانه، اقدام به حذف معده کنند.
هنگامی بیمار تحت عمل جراحی گاسترکتومی یا معده‌برداری قرار گرفته و معده‌اش را به طور کامل از دست می‌دهد، پزشکان مری را مستقیما به روده کوچک متصل می‌کنند. اینگونه مسیر کلی سیستم گوارشی کوتاهتر خواهد شد. افرادی که این عمل را انجام داده‌اند، لازم است که رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند. اما به طور معمول، افراد بدون معده هم مشکلی در هضم غذاهای جامد نداشته و می‌توانند اغلب غذاها را بخورند.
10- شاید حتی متوجه هم نشوید که لوزه‌های‌تان پی کارشان رفته‌اند.
همانند دیگر اعضای دستگاه لنفاوی، وظیفه اصلی لوزه‌ها هم عملکردهای ایمنی است تا جلوی مریض شدن‌تان را بگیرند.
این دو عضو در سر راه دهان به درون بدن قرار گرفته‌اند و تا حد امکان جلوی میکروبها را می‌گیرند. و از سویی هم در صورت ورود بیگانگان متجاوز، به بدن اخطار می‌دهند که تولید سلول سفید را افزایش دهد. اما همان طور که می‌دانید، اینها تنها سد دفاعی بدن نیستند و به آسانی می‌توانند حذف شوند. و آنقدر سربازان ساده‌ای هستند که حتی بدون آنها فرد ممکن است هیچ مشکل سلامتی را تجربه نکند. علاوه بر این، کلینیک مایو اضافه می‌کند که در بزرگسالی عملکرد لوزه‌ها در سیستم ایمنی بدن بسیار کند می‌شود و لذا حذف آنها ضایعه چندان مهمی برای بدن نخواهد بود.
11- اگر به طور منظم داروهای لازم را مصرف کنید، به غده تیروئید هم نیازی ندارید.
تقریبا تمامی اعضای بدن برای کارکرد صحیح‌شان به انجام وظیفه دقیق تیروئید (غده پروانه‌ای شکل زیر گلو – همان سیب آدم) وابسته‌اند. زیرا تیروئید با تولید هورمونهای ویژه‌ای، مسئول کنترل و تنظیم متابولیسم بدن است و به سلولها دستور می‌دهد که انرژی را چگونه مصرف کنند.
شاید فکر کنید با توجه به نقش حیاتی تیروئید در متابولیسم بدن، به هیچ شکل امکان حذف آن وجود ندارد. اما به لطف پیشرفتهای دانش پزشکی مدرن، این موضوع دیگر چندان اهمیتی ندارد. زیرا افراد می‌توانند به عنوان جایگزین هورمونهای تیروئید، از نمونه‌های مصنوعی آن در قالب دارو استفاده کنند.
12- حتی بدون چشم هم می‌توانید زنده بمانید.
همه ما به چشمان‌مان به عنوان یک موهبت الهی برای لذت بردن از جهان هستی دلبسته‌ایم. اما باید گفت که آنها برای بقا انسان ضروری نیستند.
برخی افراد ممکن است بر اثر تصادف یا جراحت چشم‌شان را از دست بدهند یا به دلیل سرطان مجبور شوند یکی از آنها را خارج کنند. در موارد استثنایی ممکن است فردی بدون چشم متولد شود.
در حالی که فقان چشمان می‌تواند چالش‌های فراوانی برای فرد ایجاد کند، اما از نظر تکنیکی چشم یک ارگان حیاتی برای بقاء نیست.
شاید شما هم مانند من با برخی موارد این لیست موافق نباشید و چنین زندگی را ترجیح ندهید. و شاید بتوانید موارد بیشتری (همچون دست و پا) به آن بیافزایید. هر چه باشد بدن انسان طی 100هزار سال گذشته تقریبا هیچ پیشرفت و تکامل قابل توجهی نداشته است!