کم خونی که با عنوان آنمی هم شناخته می شود از مشکلات خونی رایج در بین افراد دنیا محسوب می شود. این عارضه می تواند تاثیرات جدی بر کیفیت زندگی انسان بگذارد. در این مطلب با انواع کم خونی بر اساس علت بروز آن آشنا می شوید.
انواع کم خونی بر اساس علت بروز آن
کم خونی یا آنمی یکی از اختلالات شایع خونی در دنیا می باشد که افراد زیادی را تحت تاثیر قرار می دهد و می تواند تاثیرات جدی بر کیفیت زندگی انسان بگذارد. این وضعیت وقتی روی می دهد که بدن به اندازه کافی گلبول های قرمز سالم جهت حمل اکسیژن به بافت ها تولید نکند.
کم خونی از خفیف تا شدید متغیر است و با توجه به علت بروز آن دارای انواع مختلفی است که هر یک به بررسی و درمان خاص خود نیاز دارد. درک تفاوت بین انواع کم خونی و روش درمان آن به مدیریت بهتر شرایط فرد کمک می کند. در ادامه با انواع کم خونی بر اساس علت بروز آن آشنا می شوید.
کم خونی ناشی از فقر آهن
کم خونی گروه مختلفی از اختلالات خونی را شامل می شود که هر یک با علت و علائم خاصی همراه بوده و سبب کاهش تعداد یا کیفیت گلبول قرمز می شود. شناخت دقیق انواع آنمی به پزشک کمک می کند درمان مناسبی را اتخاذ نماید.
کم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین نوع آنمی محسوب می شود و وقتی اتفاق می افتد که بدن به حد کافی آهن برای تولید هموگلوبین نداشته باشد. هموگلوبین، مولکولی است که حمل اکسیژن را بر عهده دارد.
علت بروز این مشکل، خونریزی، تغذیه نامناسب، بارداری و برخی بیماری های گوارشی است. علائم کم خونی ناشی از فقر آهن شامل رنگ پریدگی، ضعف، سردی دست و پا، سردرد و تنگی نفس می باشد. درمان آن از طریق مصرف مکمل آهن، بهبود رژیم غذایی و در مواردی درمان علت زمینه ای مثل خونریزی داخلی می باشد.
بررسی سطح آهن و فریتین در خون روش اصلی تشخیص این نوع کم خونی می باشد.
کم خونی ناشی از فقر فولات
کمبود فولات یا ویتامین ب 9 از علل کم خونی مگالوبلاستیک است. فولات برای سنتز دی ان ای و تقسیم سلولی ضروری می باشد و کمبود آن رشد طبیعی گلبول های قرمز را با اختلال روبرو می سازد. بارداری، مصرف برخی داروها، مصرف الکل یا بیماری های جذب روده سبب بروز این نوع آنمی هستند.
علائم آن نیز شامل خستگی، ضعف، زخم زبان، یبوست، از دست دادن اشتها می باشد. همچنین با مشکلات عصبی کمتری مثل گیجی و فراموشی همراه است. درمان نیز با مصرف مکمل فولات و اصلاح رژیم غذایی انجام می گیرد. خانم های باردار به ویتامین ب 9 بسیار نیاز دارند و مصرف اسید فولیک در این دوران توصیه شده است.
کم خونی فانکونی
بیماری آنمی فانکونی نوعی عارضه ژنتیکی بوده و بسیار نادر است که سبب اختلال در تولید گلبول های خونی می شود. آنمی فانکونی معمولا در دوران کودکی تشخیص داده می شود و با ناهنجاری های مادرزادی، اختلال رشد و افزایش خطر ابتلا به سرطان همراه است.
جهش های ژنی در سلول های بینادی مغز استخوان علت اصلی این بیماری محسوب می شود. علائم کم خونی فانکونی شامل خستگی، کبودی ساده، عفونت های مکرر و مشکلات رشد است. درمان این نوع آنمی شامل پیوند سلول های بینادی، مراقبت های حمایتی و گاه شیمی درمانی برای کنترل عوارض بیماری است.
لازم به ذکر است غربالگری زودهنگام در خانواده های با سابقه بیماری می تواند در تشخیص و کنترل به موقع آنمی فانکونی موثر باشد.
کم خونی ناشی از فقر ویتامین ب 12
فقر ویتامین ب 12 در بدن سبب اختلال در تولید گلبول های قرمز سالم و بروز آنمی می شود. این کم خونی به علت تغذیه ناکافی، مشکلات جذب دستگاه گوارش یا بیماری خود ایمنی مثل بیماری آنمی پرنیشیوز روی می دهد.
علائم آنمی ناشی از فقر ویتامین ب 12 شامل خستگی، زخم زبان، ضعف، یبوست، از دست دادن اشتها و در موارد شدید بروز مشکلات عصبی مثل فراموشی و گیجی می باشد. درمان نیز از طریق تزریق یا مصرف مکمل ب 12 و درمان علت زمینه ای مثل بیماری گوارشی میسر است.
کم خونی آپلاستیک
این نوع آنمی هم نادر بوده ولی جدی است و در آن مغز استخوان، توانایی تولید سلول های خونی جدید را از دست می دهد. این عارضه می تواند به کاهش همزمان گلبول های قرمز، سفید و پلاکت ها منجر گردد و سیستم ایمنی، اکسیژن رسانی و لخته سازی خون مختل شود.
علت این نوع آنمی شامل عوامل ژنتیکی، عفونت، قرار گیری در معرض مواد شیمیایی، مصرف داروهای خاص و تحریک سیستم ایمنی باشد. علائم آنمی مذکور نیز خستگی مفرط، عفونت های مداوم، کبودی های غیر عاید و خونریزی بدون علت می باشد.
درمان کم خونی آپلاستیک معمولا شامل پیوند مغز استخوان، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی و در مواردی تزریق خون است. تشخیص زودهنگام و شروع درمان موثر ، سبب افزایش احتمال بهبود است.
تالاسمی
تالاسمی نوعی بیماری ارثی خونی می باشد که در آن بدن قدرت ساخت درست زنجیره های هموگلوبین را ندارد. این اختلال موجب تولید گلبول های قرمز نارس و ناپایدار می شود که خیلی زود تخریب می گردد.
تالاسمی در دو نوع تالاسمی مینور و ماژور وجود دارد که ممکن است در نوع ماژور به تزریق خون مادام العمر نیاز شود. علائم این بیماری شامل کم خونی شدید، تغییرات استخوانی، بزرگ شدن طحال و رشد کند کودکان است.
درمان تالاسمی شامل تزریق خون، دارو و در مواردی پیوند مغز استخوان می باشد. تشخیص زودهنگام بخصوص در خانواده های با سابقه بیماری اهمیت بسیاری دارد.
کم خونی داسی شکل
در این اختلال ارثی خونی، گلبول های قرمز شکل غیرنرمال و شبیه داس به خود می گیرند. گلبول های داسی شکل شکننده بوده و عمر کوتاهی دارند. به این ترتیب سبب کم خونی مزمن و انسداد عروق می شوند.
این بیماری اکثرا در افراد با پیشینه افریقایی یا مدیترانه ای دیده می شود. علائم آنمی داسی شکل شامل دردهای ناگهانی، خستگی، تورم دست و پا، عفونت های مکرر می باشد و برای درمان آن، مصرف دارو جهت کاهش دفعات حملات و پیوند مغز استخوان توصیه شده است.
