دلار بر قله ۱۶۰ درصدی

دلار طی دو روز ابتدایی هفته روند کاهشی به خود گرفته و در نهایت نیز روز یکشنبه به کانال 12 هزار و 900 تومانی رفته بود، ولی روز دوشنبه با افزایشی آرام خود را به کانال 13 هزار تومانی رساند و حدود ساعت 3 بعدازظهر به قیمت 13 هزار و 50 تومان رسید که 70 تومان بیشتر از روز یکشنبه بود. به گفته فعالان، یک روز مانده به پایان فعالیت معامله‌گران ارزی در سال 97، سه نوع تقاضا به بازار وارد شد تا مسیر قیمتی دلار تغییر کند. اولین تقاضا مسافرتی بود و موجب شده بود که در مقابل یکی دو صرافی دولتی صف تشکیل شود. دومین نوع تقاضا نیز بیشتر خرد بود و عمدتا مربوط به افراد حقوق‌بگیر که می‌خواستند آخرین خرید سال خود را انجام دهند. گروه سوم متقاضیان را برخی معامله‌گران حرفه‌ای تشکیل می‌دادند که تصور می‌کردند قیمت به کف خود نزدیک شده است و از این پایین‌تر نخواهد رفت. با رشد روز آخر بازدهی نقطه‌ای دلار (مقایسه آخرین روز کاری سال 96 با 97) به حدود 167 درصد رسید. مقایسه میانگین قیمتی دلار در سال 96 با سال 97 نیز بیانگر نزدیک به 160 درصد رشد دلار است.در روز افزایش قیمت دلار، سکه تمام بهار آزادی نیز یک کانال قیمتی صعود کرد و با افزایش 45 هزار تومانی روی قیمت 4 میلیون و 615 هزار تومان به کار خود پایان داد. با رشد سکه در بیست و هفتمین روز اسفندماه، میزان بازدهی آن در سال 97 به بالای 180 درصد رسید. امری که سبقت فلز گرانبهای داخلی از دلار را نشان می‌دهد.

  بالاترین میزان رشد طی 33 سال

بررسی بازدهی قیمت دلار از سال 1365 نشان می‌دهد که رشد این ارز در سال 97 پیش‌تر سابقه نداشته است. براساس آمارهای بانک مرکزی، میانگین قیمتی دلار در سال 96 حدود 4 هزار و 45 تومان بود. براساس داده‌های آماری «دنیای اقتصاد» متوسط قیمتی این ارز در سال 97 به حدود 10 هزار و 515 تومان رسید. مقایسه این دو عدد نشانگر 160 درصد رشد دلار است. این در حالی است که مقایسه سالانه میانگین قیمت دلار از سال 1365 نشان می‌دهد، این ارز تنها یک بار در اوایل دهه 90(سال 91) رشد بالای 100 درصد را تجربه کرده بود و در آن مقطع زمانی نیز بازار تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته بود و شاخص ارزی طی یک سال براساس آمارهای بانک مرکزی افزایش 116 درصدی را تجربه کرد و از قیمت هزار و 204 تومان به قیمت 2 هزار و 607 تومان جهش کرد.  پیش از آن بازار ارز بین سال‌های 1373 و 1374 شوک‌های آرام‌تر 48 و 53 درصدی را تجربه کرده بود و طی یک دوره 16 ساله یعنی از سال 1375 تا 1390 هرگز بازدهی بالای 35درصد را به ثبت نرساند. حتی در بازه زمانی 79 تا 89 بازدهی سالانه  دلار در بیشترین حالت به بالای 5 درصد نرسید و در سال‌هایی حتی با افت 5 درصدی مواجه شد. با این حال، با ورود بازار به دهه 90 بازار ارز در کمتر از 10 سال با دو شوک سنگین مواجه شد.

  طلایه‌دار بازار ارز

افزایش دلار در سال 97 نه تنها در یک بازه تاریخی برای خود این ارز یک رکورد محسوب می‌شد، بلکه این ارز در مقایسه با سایر ارزها نیز در سال‌جاری رشد بیشتری را تجربه کرد. در واقع، دلار طلایه‌دار بازار ارزهای سال 97 بود و پس از آن نیز درهم امارات قرار داشت. طلایه‌دار بازار ارز در سال 96 پوند انگلیس بود که در سال‌جاری در رده پنجم قرار گرفت.  کمترین میزان رشد یک ارز در سال 97 نیز به لیر ترکیه تعلق گرفت که تنها ارزی بود که رشد زیر 100 درصد را به ثبت رساند. وضعیت نامطلوب لیر در بازارهای جهانی در سالی که گذشت، مهم‌ترین عاملی بود که مانع از افزایش همسان آن با سایر ارزها در بازار داخلی شد. در مقابل سه عامل مهم نیز وجود داشت که موجب شد دلار آمریکا در سال 97 رکوردهای تاریخی را به ثبت برساند.  به گفته فعالان، یکی از مهم‌ترین عوامل رشد دلار در بازار داخلی ورود تقاضای احتیاطی به بازار بود که معمولا در شرایط نااطمینانی به دلار به‌عنوان یک ارز مطمئن می‌نگرد. این حالت در بازارهای جهانی بیشتر برای ین ژاپن و فرانک سوئیس وجود دارد که به‌عنوان ارزهای پناهگاه شناخته می‌شوند؛ ولی در بازار داخلی به‌طور سنتی بیشتر دلار و سکه مکان‌های امن برای متقاضیان به‌شمار می‌روند. در کنار این عامل، تقویت دلار در بازارهای جهانی دیگر متغیر مهمی بود که به این ارز کمک کرد در بازار داخلی نسبت به ارزهای دیگر رشد بیشتری را تجربه کند. شاخص دلار یک سال پیش در بازارهای جهانی در حوالی کانال 90 واحدی در حال نوسان بود و اکنون بالای سطح 96 واحدی در نوسان است.

افزون بر این، به گفته فعالان، در سال 96 بازارساز ارزی با عرضه زیاد ارز مانع از رشد متناسب دلار در مقایسه با سایر ارزها شد؛ به‌طوری‌که بررسی بازدهی ارزهای مختلف در سال 96 نشان می‌دهد که دلار آمریکا کمترین رشد را به ثبت رسانده بود. به باور این دسته از فعالان، علت رشد کم دلار در مقایسه با سایر ارزها آن بود که بازارساز دلار زیادی را در اسفند 96 روانه بازار نقدی کرد و همین عامل موجب شد که در سال‌جاری در سمت عرضه بخشی از توان خود برای مداخله در بازار را از دست بدهد. البته بیشتر کارشناسان باور دارند میخکوب کردن دلار به عدد 4 هزار و 200 تومانی در ابتدای سال 97، مهم‌ترین عامل محدودکننده بازارساز برای مداخله قیمتی در 6 ماه ابتدایی سال 97 بود و هدررفت منابع ارزی برای حمایت از این عدد زمینه‌ساز جهش‌های بی‌سابقه در نرخ ارز شد. به این ترتیب، در کنار نااطمینانی‌های اقتصادی و سیاسی، تصمیمات سیاست‌گذار نیز نقش پررنگی در نوسانات 97 و رکورد دلار داشتند. جالب آنکه پس از دلار، درهم امارات بیشترین رشد را در سال‌جاری تجربه کرد و پس از آن ارز دیگر کشور همسایه یعنی دینار عراق که به فاصله کمی از دلار کانادا در رده سوم قرار گرفت. با اینکه در سالی که گذشت، رشد دلار در بازار ارز چشمگیر بود، ولی میزان بازدهی در بازار سکه و طلا بسیار قابل‌توجه‌تر بود.  سکه در حالی روز انتهایی اسفندماه را روی عدد 4 میلیون و 615 هزار تومان به پایان برد که بررسی‌ها نشان‌دهنده افزایش بیش از 180 درصدی این فلز گرانبها طی سال‌جاری است. حتی سکه‌های کوچک‌تر در سالی که گذشت رشد بیشتر و بالای 200 درصد را به ثبت رسانده‌اند. به‌نظر می‌رسد همین تقاضای سکه به تنهایی نشان‌دهنده جنس تقاضای سال 97 باشد؛ چراکه معامله‌گران و افراد عادی حتی در بازارهای جهانی در وقت‌های نااطمینانی برای حفظ ارزش دارایی خود به بازار سکه و طلا مراجعه می‌کنند.  رشد قابل توجه سکه تمام و سایر سکه‌ها در شرایطی به ثبت رسید که در مقاطع زمانی مختلف نیز سکه‌های پیش‌فروش مختلفی تحویل خریداران شد و چندین تن از ذخایر طلای بانک مرکزی برای تحویل این سکه‌های پیش‌‌فروش مصرف شد.