مرور عملکرد پایگاه هوایی دزفول در جنگ تحمیلی

به گزارش ایسنا، ‌ سرتیپ خلبان حسین خلیلی پیرامون نبردهای هوایی پایگاه دزفول می‌گوید: «در مأموریت‌های رزمی مبنی بر پشتیبانی آتش که فقط به عملیات غرب کرخه اختصاص یافته است، 324 نوبت بمباران هوایی و 156 نوبت دفاع هوایی با «اف5» در مهرماه همراه با چندین نوبت پوشش هوایی توسط پایگاه‌های هفتم و هشتم شکاری با «اف14» انجام شده است که طی آنها حدود 170 دستگاه تانک و نفربر و کامیون دشمن به آتش کشیده شد و پنج فروند هواپیمای دشمن نیز سرنگون شد. همچنین در این عملیات بیش از 498 هزار و 800 پوند (حدود 240تن) مهمات جنگی مصرف شد. چندین نوبت دیگر گشت ‌رزمی هوایی، شناسایی هوایی و پشتیبانی رزمی نظیر: سوخت‌رسانی و ترابری هوایی در این برآورد لحاظ نشده است [1].

برای آماده سازی و انجام هر نوبت پرواز در هر پایگاه حداقل 200 ساعت کار مستقیم توسط متخصصین غیور فنی در گردان نگهداری باید انجام شود.

در حین اجرای عملیات، پایگاه چهارم شکاری دزفول با برخورداری از پشتیبانی سامانه فرماندهی نهاجا و نیز سامانه فرماندهی نزاجا مرکب از تیپ2 زرهی، گروه رزمی37 و گروه رزمی138 از خطر محاصره و تسخیر و انهدام نجات داده شدند. به تدریج با تدابیر و اقدامات عملیاتی بر قدرت رزمی پایگاه هوایی دزفول افزوده شد و در منطقه صاحب ارزش راهبردی ویژه‌ای شد.

در این پیوند، نامه‌ای هم از اداره سوم سماجا (مرکز فرماندهی سماجا 3) در مورخ  59/7/69 به نیروی هوایی رسید که در آن دشمن به موفقیت‌های بمباران‌های هوایی هفته‌ نخست نبرد در مناطقی که لشکرهای زرهی ارتش عراق در آن مناطق پیشرفت‌هایی داشتند، اذعان کرده و صدام، رهبر رژیم بعث عراق، طی پیامی جهت مقابله با آن خواستار تقویت سامانه‌های موشکی «سام» شده بود.

در خصوص ناکامی دشمن به منظورعبور از کرخه و تسخیر دزفول در برخی جراید و حتی منابع معتبر دفاع مقدس، بدون اشاره به نقش پایگاه چهارم شکاری در دزفول و آتش پشتیبانی بدون وقفه جنگنده‌های نیروی هوایی چنین عنوان شد:

(1) روزنامه کیهان مورخ 1359/8/7 در شماره 11104 خبری را به این شرح منتشر کرد:

«تانک‌های (توپخانه) «خمسه‌خمسه» ارتش عراق در نوار مرزی دهلران نابود شد! واحدهای زرهی عراق از نواحی عین‌خوش عقب نشستند. واحدهای زرهی عراق که در نواحی عین‌خوش از توابع دهلران و موسیان که در80 کیلومتـری غـرب دزفول قـرار دارد، مستقر شده بودند، توسط ارتـش دلیر و پاسداران انقلاب اسلامی و مردم غیور این شهر زیر آتش سنگین و بی‌امان توپخانه ایران قـرار گرفتند و مجبور به عقب‌نشینـی به طرف مرز عراق شدند، دراین درگیری خسارت غیرقابل جبرانی به ارتش عراق وارد آمد. ضمناً تعدادی از خودروهای دشمن که حامل مقدار زیادی گلوله موشک بودند، به غنیمت گرفته شدند و شماری از تانک‌های عراقی به‌نام «خمسه‌خمسه» منهدم و تلفات جانی فراوانی به ارتش عراق وارد آمد» [2].

(2) دشمن در جبهه شمالی در روز 1359/8/9 از رودخانه کرخه به منظور تصرف شهر دزفول، (باردیگر) حمله خود را آغاز کرد که در اثر مقاومت رزمندگان اسلام، نیروهای عراقی با تحمل تعدادی زیادی کشته و زخمی پس از ناکامی متوقف شدند [3].

در مجموع، از ابعاد رزمی دراین عملیات هوایی، دشمن ناگزیر شد لشکرهای دهم زرهی و یکم پیاده مکانیزه خود را پای پل نادری و چنانه نرسیده به کرانه غربی رودخانه کرخه روبروی شهر تاریخی شوش زمین‌گیر کند و اندک اندک پایگاه هوایی دزفول به میزان قابل قبولی از آرامش و نظم و ترتیب عملیاتی رسید؛ و قرارگاه مقدم نزاجا به فرماندهی سرتیب قاسمعلی ظهیرنژاد نظم ویژه خود را بازیافت و پیوندهای عملیاتی نیروی زمینی و نیروی هوایی ارتش برپایه آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های قانونی برقرار شد و ارتش بعث عراق به‌ویژه لشکرهای دهم زرهی و یکم ‌مکانیزه این ارتش در غرب رودکرخه و غرب شهرهای اندیمشک، دزفول و شوش از حرکت بازماندند و عملیات بیرون راندن این ارتش، که نیاز فراوان به جهانگشایی و گشایش سرزمین‌های کشور همسایه خود داشت آغاز شد؛ و به این‌گونه دراین نبردها با مقاومت‌های پایگاه چهارم شکاری، تیپ2 زرهی، گروه‌های رزمی37 زرهی و 138 به همراه لشکر21 حمزه، شهرهای دزفول و اندیمشک از خطر ویرانی یا افتادن به‌دست ارتش دشمن رهیدند که مراتب اهداف سیاسی، نظامی و نهایت پیشروی عراق در نقشه هوایی شماره 4-2 نشان داده شده است. این نیروهای عراقی در ظرف کمتر از 18 ماه طی عملیات‌های «فتح‌المبین» و «بیت‌المقدس» در بهار 1361 به عقب رانده شدند.

در بعد سیاسی، هنگامی که زمامدار عراق و رهبران کشورهای اروپایی و عربی دریافتند که پیروزی بر ارتش جمهوری اسلامی ایران، به سادگی میسّر نمی‌شود، ناگزیر پیشنهاد سازش، ترک دشمنی و آتش‌بس از زبان سیاستمداران غربی در کشورهای اروپایی و برخی کشورهای آسیایی بر سر زبان‌ها جاری و رفت و آمدهای سیاسی برای میانجی‌گری آغاز شد. با توجه به تلفاتی که در این مدت نهاجا (نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران) و پایگاه چهارم متحمل شد، لازم است نسبت به برون‌داد نبردهای هوایی انجام شده به این فراز از گفته‌های صدام حسین رئیس جمهور و سرفرماندهی عراق به قرار زیر اکتفا گردد:

«وی در این زمان تهدید کرد که در صورت ادامه حمله ایران به عراق از بمباران شیمیایی استفاده خواهد کرد».

تهدید به کاربرد سلاح شیمیایی، درحقیقت بیانگر این واقعیت بوده است که نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران ماموریت‌های خود را به درستی انجام داده و ارتش عراق در حداکثر ضعف دفاعی به سر می‌برده است.

پی نوشت:

1 - در این عملیات پانزده روزه، خلبانان پایگاه‏های هفتم شکاری و هشتم شکاری با هواپیماهای «اف‌14» عملیات پدافندهوایی گروه‏های پروازی مانوری تایگر «اف5» را با موشک‌های فونیکس "AIM-54" و سایدویندر "AIM-9" تأمین می‌کردند و با شلیک پنج تیر موشک فونیکس چهار فروند هواپیمای دشمن را سرنگون کردند و 56 نوبت پرواز در این راستا انجام دادند و.... همچنین برای عملیات آتش پشتیبانی در این عملیات از راهورد پشتیبانی متقابل برای هرگروه پروازی بهره‌برداری شد و عملیات آگاهی رسانی و هشدار اولیه را همان سامانه رادارهای زمینی فرماندهی پدافندهوایی و سامانه جمع‌آوری اطلاعات در فرماندهی اطلاعات و شناسایی با هم کار کردند. در بخش خدمات پشتیبانی رزمی، خلبانان تنها به دستور عملیاتی نجات خدمه امیدوار بودند که کمکی برای نجات آنها از دست نیروهای ارتش بعثی به علت گسترش وسیع دشمن در منطقه و کمبود نیروهای خودی میّسر نبود. 

2- جهت ترسیم تصویر واقعی از فضای جنگ، هرآنچه در روزنامه به صورت غیرحرف‌ه‏ای نوشته شده بود، منعکس شده است.

3- ‏مرادپیری، هادی/ مجتبی شربتی (1391) «آشنایی با علوم و معارف دفاع مقدس» تهران: انتشارات سمت، ص 86.