همه چیز درباره تومور کارسینوما از علت تا درمان

تومور کارسینوما یکی از شایع ترین و مهم ترین انواع سرطان ها در جهان است و بخش زیادی از مرگ و میر ناشی از سرطان را به خود اختصاص داده است. این تومورها منشا اپیتلیایی دارند؛ به این معنا که از سلول های لایه پوشاننده سطح بدن و اندام ها ایجاد می شوند. اپیتلیوم تقریباً در همه بافت های بدن وجود دارد؛ از پوست گرفته تا دستگاه گوارش، تنفس، ادراری، تناسلی و غدد ترشحی. به همین دلیل کارسینوما می تواند در اندام های بسیاری متنوعی ایجاد شود. شناخت دقیق این بیماری، انواع آن، دلایل ایجاد، روش های تشخیص و درمان و همچنین اقدامات پیشگیرانه نقش مهمی در کنترل و کاهش خطر آن دارد. در این مقاله همه چیز را درباره تومور کارسینوما توضیح خواهیم داد.

تومور کارسینوما چیست؟

تومور کارسینوما به گروهی از تومورهای بدخیم گفته می شود که منشا آن ها سلول های اپی تلیال است. این سلول ها وظایف مختلفی از جمله محافظت، ترشح، جذب و تبادل مواد را بر عهده دارند. هنگامی که جهش های ژنتیکی در DNA این سلول ها رخ می دهد، چرخه تقسیم و مرگ طبیعی سلول ها دچار اختلال می شود. در نتیجه، سلول ها بدون کنترل رشد می کنند و توده ای بدخیم تشکیل می دهند. تفاوت اصلی کارسینوما با سایر سرطان ها در منشا آن است. به عنوان مثال، سارکوم ها از بافت های همبند مثل استخوان یا عضله نشات می گیرند اما کارسینوما همواره از اپی تلیوم آغاز می شود.

اپیدمیولوژی کارسینوما

تحقیقات نشان می دهد که بیش از 80 درصد سرطان های گزارش شده در سراسر دنیا از نوع کارسینوما هستند. سرطان های شایعی نظیر سرطان ریه، پستان، معده، روده بزرگ و پوست همگی در گروه کارسینوما قرار می گیرند. عوامل محیطی و سبک زندگی نقش مهمی در شیوع این بیماری دارند. به عنوان مثال، استعمال دخانیات یکی از مهم ترین دلایل سرطان ریه و مثانه است و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید عامل اصلی کارسینومای پوست به شمار می آید.

انواع تومور کارسینوما کدامند؟

کارسینوماها از لحاظ بافت شناسی و محل بروز بسیار متنوع اند. برخی از مهم ترین انواع آن عبارتند از:

آدنوکارسینوما

این نوع از سلول های غددی منشا می گیرد و در اندام هایی که وظیفه ترشح دارند مانند ریه، پانکراس، پروستات، معده، روده بزرگ و پستان، بسیار شایع است. آدنوکارسینوما معمولا تهاجمی تر از کارسینوم سلول بازال بوده و احتمال متاستاز بالاتری دارد.

کارسینوم سلول بازال

این نوع بیشتر در پوست رویت می شود و شایع ترین سرطان پوست است. گرچه به ندرت متاساژ می دهد، اما می تواند بافت های اطراف را تخریب کند. رشد آن سریع نیست و معمولاً در مناطقی که در معرض نور خورشید قرار دارند، مانند صورت و گردن بروز پیدا می کند.

کارسینوم سلول انتقالی

این نوع در دستگاه ادراری، به خصوص حالب و مثانه، شایع است. سلول های انتقالی قابلیت تغییر شکل دارند و این ویژگی موجب می شود که این سرطان ها توانایی زیادی در گسترش و تهاجم داشته باشند.

کارسینوم متاپلاستیک

نوعی نادر است که در آن سلول های اپی تلیل تغییر ماهیت داده و ویژگی سلول های دیگر بافت ها را پیدا می کنند. این تغییر موجب می شود تشخیص و درمان آن سخت تر باشد.

علل و عوامل خطر کارسینوما

کارسینوما نتیجه تعامل پیچیده بین عوامل ژنتیکی و محیطی است. از مهم ترین عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• عوامل ژنتیکی و ارثی: جهش در ژن های سرکوبگر مثل p53 یا BRCA1 و BRCA2 خطر ابتلا را تا حد قابل توجهی بالا می برد.
• استعمال دخانیات: یکی از مهم ترین عوامل ایجاد سرطان دهان، ریه، مری و مثانه استعمال دخانیات است.
• عفونت های ویروسی: ویروس p53 یا BRCA1 و BRCA2 عامل اصلی سرطان دهانه رحم است و ویروس هپاتیت B و C می تواند باعث ایجاد سرطان کبد شود.
• الکل: مصرف طولانی مدت الکل ابتلا به سرطان کبد و مری را افزایش می دهد.
• محیط شغلی: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مثل آزبست، آرسنیک و برخی از رنگ های صنعتی می تواند سرطان زا باشد.
• چاقی و نداشتن تحرک: این مورد ارتباط مستقیمی با سرطان سینه، رحم و کولون دارد.
• اشعه ماورا بنفش: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور خورشید یا دسگاه های برنزه کننده خطر سرطان پوست را افزایش می دهد.
• رژیم غذایی غلط: مصرف زیاد گوشت های فرآوری شده، غذاهای پرچرب و کمبود فیبر خطر سرطان های گوارشی را تا حد قابل زیادی بالا می برد.

علائم بالینی تومور کارسینوما

نشانه ها به محل تومور بستگی دارد، اما برخی از نشانه های عمومی وجود دارد که بهتر است جدی گرفته شوند:

• خستگی مفرط و ضعف عمومی
• تورم یا تغییر شکل سینه در آدنوکارسینومای پستان
• درد شکمی و کاهش وزن در سرطان معده یا پانکراس
• تغییر در عادات دفع یا وجود خون در مدفوع در سرطان کولون
• سرفه مزمن و درد قفسه سینه در سرطان ریه
• خونریزی غیر طبیعی مثل خون در ادرار، خلط یا مدفوع
• زخم پوستی یا دهانی که بهبود نمی یابد
• توده یا برجستگی غیر طبیعی در بدن

روش های تشخیص تومور کارسینوما

معمولا تشخیص تومور کارسینوما چند مرحله ای است و از معاینه بالینی تا روش های تصویربرداری و آزمایش های تخصصی ادامه پیدا می کند.

• معاینه بالینی: اولین قدم در تشخیص، مراجعه بیمار به پزشک با علائمی مانند وجود توده، خونریزی غیر عادی و کاهش وزن ناگهانی است. پزشک با معاینه دقیق پوست، غدد لنفاوی و اندام های مسکوک می تواند احتمال وجود تومور را مطرح کند.
• تصویربرداری پزشکی: این روش شامل پنج مرحله است: رادیوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی، سونوگرافی و پت اسکن
• بیوپسی: این روش اصلی ترین و قطعی ترین شیوه تشخیص تومور کارسینوما است. در این روش نمونه کوچکی از بافت مشکوک برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می شود. انواع بیوپسی شامل: بیوپسی سوزنی، بیوپسی هسته ای، بپوسی جراحی و بیوپسی آندوسکوپیک است.
• آزمایش های خون و بیوشیمیایی: در این روش سلول های خونی، عمکرد کبد و کلیه بررسی می شود.
• آندوسکوپی: برای بررسی دستگاه گوارش یا دستگاه تنفسی از آندوسکوپی و برونکوسکوپی استفاده می شود. این روش ها علاوه بر مشاهده مستقیم، امکان نمونه برداری را هم فراهم می کنند.
• تست های ژنتیکی و مولکولی: در برخی موارد برای انتخاب بهترین درمان از تست های ژنتیکی استفاده می شود. بررسی جهش های خاص ژن ها مانند EGFR، HER2 یا BRCA می تواند در انتخاب داروهای هدفمند نقش مهمی داشته باشد.

درمان تومور کارسینوما

درمان تومور کارسینوما به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله نوع کارسینوما، محل ایجاد، مرحله بیماری، سلامت عمومی بیماری و حتی ویژگی های ژنتیکی تومور.

• جراحی: یکی از روش های اصلی درمان این شیوه است، به خصوص در مراحل اولیه بیماری که تومور هنور متاستاز صورت نگرفته است.
• پرتودرمانی: از اشعه یونیزان برای تخریب DNA سلول های سرطانی استفاده می شود. پرتودرمانی می تواند پیش از جراحی (برای کوچک کردن تومور)، بعد از جراحی (برای از بین بردن سلول های باقی مانده) یا به عنوان درمان اصلی در مراحل خاص انجام شود.
• شیمی درمانی: داروهای شمیایی روی سلول هایی که سریع تقسیم می شوند اثر می گذارند. این داروها می توانند تزریقی یا خوراکی باشند.
• ایمونوتراپی: تحریک سیستم های ایمنی برای شناسایی و نابودی سلول های سرطانی.
• درمان هدفمند: داروهایی که گیرنده ها، پروتئین های خاص سلولی را مورد هدف قرار می دهند.
• هورمون درمانی: در سرطان هایی که وابسته به هورمون هستند مانند پستان و پروستات.
• روش های نوین: شامل ژن تراپی و استفاده از نانو ذرات در انتقال داروها.