فرادید؛یک قایق مهاجمان دریایی که 2400 سال پیش در سواحل دانمارک غرق شد، حاوی یک اثر انگشت و چندین سرنخ شیمیایی بوده که اکنون به پژوهشگران کمک میکند بفهمند این مهاجمان از کجا آمدهاند. این کشتی که با نام قایق Hjortspring شناخته میشود، قدیمیترین قایق تختهای شناختهشده در اسکاندیناوی است و در حال حاضر در موزه ملی دانمارک به نمایش گذاشته شده، اما منشاء آن مدتها یک معما بوده است.
به گزارش فرادید، میکائیل فاوِل، باستانشناسی که قایق را تحلیل کرده گفته: «اینکه این مهاجمان دریایی ممکن است از کجا آمده باشند و چرا به جزیره Als حمله کردند، مدتها یک راز بوده است.»
نزدیک به 2400 سال پیش، حدود 80 مهاجم دریایی در یک ناوگان شامل این قایق و سه قایق دیگر، به جزیره Als در سواحل دانمارک کنونی حمله کردند، اما شکست خوردند. مردم Als به عنوان شکرگزاری برای پیروزی خود، قایق را به همراه سلاحها و سپرهای مهاجمان به عنوان قربانی در آب غرق کردند.
غرق شدن قایق در قرن چهارم پیش از میلاد سبب شد قایق در طول قرنها حفظ شود، زیرا «آب» محیطی با اکسیژن پایین ایجاد میکند. پس از کشف آن در دهه 1880، قایق در دهه 1920 از مرداب Hjortspring Mose حفاری شد (که نام قایق از آن گرفته شد).
فاول توضیح میدهد: «اما آن زمان، ما فاقد روشهای علمی مدرنی بودیم که برای پاسخ به معمای منشاء این مهاجمان لازم داشتیم.»
به تازگی پژوهشگران تصمیم گرفتند نگاه تازهای به قایق بیندازند. پیش از اینکه قایق در موزه به نمایش گذاشته شود، به روش شیمیایی حفظ شده بود. بنابراین تیم پژوهشی به بررسی آرشیوها و اسناد قدیمی در چندین موزه پرداخت تا قطعاتی از قایق که دستنخورده مانده بودند، پیدا کند.
سرانجام، آنها چندین قطعه قیر درزگیر و طناب یافتند، از جمله یک قطعه قیر که اثر انگشت باستانی کسی که احتمالاً در تعمیر قایق نقش داشته روی آن باقی مانده بود. این اثر انگشت شگفتانگیز ارتباط مستقیمی با دریانوردان باستانی فراهم میکند که از این قایق استفاده میکردند.
یک قطعه قیر درزگیر (سمت چپ) از قایق Hjortspring که اثر انگشت روی آن مشاهده میشود و اسکن توموگرافی اشعه ایکس با وضوح بالا (سمت راست) از ناحیه اثر انگشت
برای مطالعه قیر درزگیر، پژوهشگران از کروماتوگرافی گازی و طیفسنجی جرمی استفاده کردند، تکنیکهایی که ترکیب شیمیایی نمونهها را بررسی میکنند. آنها دریافتند این قیر ضدآب ترکیبی از چربی حیوانی (احتمالاً چربی گاو) و صمغ کاج، مادهای چسبنده و کشسان است. این نکته نشان میدهد قایق در منطقهای با جنگلهای کاج فراوان ساخته شده است.
یافته جدید فرضیه قدیمی مبنی بر اینکه قایق از نزدیکی هامبورگ امروزی در آلمان آمده، تضعیف میکند، زیرا تحلیلهای پیشین نشان داده بودند قایق دارای ظروف چوبی شبیه سفالهای منطقه هامبورگ بوده است. اکنون به نظر میرسد این قایق از مناطق دورتر دریای بالتیک، جایی که جنگلهای کاج وجود دارد، آمده باشد.
فاول توضیح میدهد: «جنگلهای کاج آن زمان تنها در برخی مناطق شمال اروپا وجود داشتند. ما گمان میکنیم آنها از سواحل دریای بالتیک در شرق جزیره امروزی Rügen [در آلمان] آمده باشند».
اگر این فرضیه درست باشد، نشان میدهد مهاجمان برای حمله مسافتی طولانی را در دریا طی کردهاند.
قطعات طناب یا ریسمان از قایق Hjortspring
پژوهشگران همچنین از روش تاریخگذاری رادیوکربن برای مطالعه طناب قایق استفاده کردند. با تحلیل طنابهای ساختهشده از پوست داخلی درختان، تیم زمانبندی پیشین قایق بین 400 پیش از میلاد تا 101 پیش از میلاد را تأیید کرد که در عصر پیش از روم اسکاندیناوی قرار دارد. آنها تاریخگذاری مستقیم مواد قایق را بین 381 تا 161 پیش از میلاد انجام دادند. آنها همچنین با طنابسازان همکاری کردند تا نمونههای مشابه طناب بسازند و فرآیند ساخت آن را مطالعه کنند.
تیم با استفاده از توموگرافی اشعه ایکس برای اسکن قیر درزگیر و طناب در بخشهای مختلف، مدلهای دیجیتال سهبعدی ساخت که امکان بررسی اثر انگشت را فراهم کرد. تحلیل شیارهای اثر انگشت نتوانست جنسیت یا هویت صاحب اثر را مشخص کند.
فاول امیدوار است در آینده بتواند DNA انسانی را از قیر استخراج کند تا دادههای بیشتری درباره افرادی که قایق را ساخته و استفاده کردهاند، به دست آورد. فهم حملات دریایی دوردست مانند این مورد میتواند به توضیح جنگهای دریایی باستان و سیستمهای تجاری عصر آهن کمک کند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
