از مدینه تا غدیر

اشاره

گذشته چراغ راه آینده است و تاریخ، حکیم جهان دیده ای است که حوادث گذشته را بازخوانی می کند تا راهی برای پیمودن آینده مبهم پیش روی ما بنهد. ماه ذی الحجه همواره تداعی کننده اعیاد مبارک قربان و غدیر است. این دو از ایام الله و شعائر الهی هستند که بزرگداشت آن ها بر هر مسلمانی لازم است.

این مقاله، ترجمه و تدوین بخشی از کتاب موسوعة التاریخ الاسلامی، تألیف استاد یوسفی غروی می باشد، که درصدد برآمده است با استفاده از منابع دست اول و با اهمیت دادن به منابع شیعی و اشاره به آیات اکمال، تبیلغ و ولایت که در هنگام حجة الوداع نازل شده است، جریان حجة الوداع و غدیر خم را بازخوانی کند تا زمینه آشنایی هرچه بیش تر با سیره پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و اخلاق و منش و سیاست ها و درایت های آن حضرت فراهم شود.

نزول دستور الهی برای انجام حج

امام باقر علیه السلام می فرمایند: «جبرئیل بر رسول الله صلی الله علیه و آله نازل شد و به او گفت: ای محمد صلی الله علیه و آله ، خداوند متعال سلام می رساند و می فرماید: من هیچ یک از پیامبران و رسولان خود را قبض روح نکردم، مگر بعد از اکمال دینم و تأکید بر حجتم. حال دو فریضه از دین تو باقی مانده که لازم است آن ها را به قوم خود ابلاغ کنی: فریضه حج و فریضه ولایت و خلافت بعد از خودت. به درستی که من هیچ گاه زمین را از حجت خویش خالی نگذارده و خالی نخواهم گذاشت. حال خداوند متعال به تو امر می فرماید که فریضه حج را به قوم خود ابلاغ کنی و حج به جای آوری و اعلام کن تا هرکسی که استطاعت دارد، همراه تو حج به جای آورد و احکام حج را همانند احکام نماز و زکات و روزه به آن ها بیاموزی و آنان را به امور حج واقف گردانی.»⁽¹⁾

امام صادق علیه السلام نیز می فرماید: «ده سال از اقامت رسول الله صلی الله علیه و آله در مدینه می گذشت در حالی که حجّی به جای نیاورده بود.⁽²⁾ پس به تمام کسانی که اسلام آورده بودند، پیام فرستاد که رسول الله صلی الله علیه و آله قصد حج دارد و آن را به همه اعلام می کند تا هر کسی که توانایی دارد، او را همراهی کند. به دنبال آن مردم برای انجام حج روی آوردند.⁽³⁾ علاوه بر این، آن حضرت به جارچی ها دستور داد که با صدای بلند اعلام کنند: رسول الله صلی الله علیه و آله می خواهد در این سال فریضه حج به جای آورد.⁽⁴⁾ او می خواهد که احکام حج را مثل سایر احکام دینی به شما بیاموزاند و شما را بر آن ها واقف گرداند، کسانی که استطاعت دارند او را همراهی کنند.⁽⁵⁾ به دنبال آن، اهالی مدینه و اطراف و بادیه نشینان برای انجام مراسم در کنار رسول الله صلی الله علیه و آله آماده شدند.»⁽⁶⁾