خواص درمانی زنجبیل

رستا شرافت؛ کارشناس ارشد تغذیه

تاریخچه
گیاه زنجبیل (Zingiber officinale) از خانواده Zingiberaceae گیاه بومی آسیای جنوب‌شرقی است که بیش از 4000 سال است که به عنوان چاشنی و افزودنی در مواد غذایی و بیشتر از 2500 سال است که برای اهداف پزشکی مورد استفاده قرار گرفته‌ و از قرن 13 میلادی مصرف گسترده‌ای در سراسر اروپا یافته است. اگرچه معمولاً از زنجبیل به عنوان ریشه آن گیاه نام برده می‌شود، ولی در اصل قسمت مورد استفاده این گیاه ساقه تورم یافته زیرزمینی آن است که ریزوم نام دارد. 
زنجبیل  در کشورهایی چون استرالیا، چین، مصر، بریتانیای کبیر، هندوستان، ژاپن و سوئیس کاربرد داشته و در ایالات متحده آمریکا به عنوان یک مکمل رژیمی مصرف می‌گردد. 

خواص زنجبیل 

پیش از آنکه به ویژگی‌های زنجبیل  اشاره نماییم، بهتر است یادآور شویم با وجود آنکه اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) زنجبیل را جزو مکمل‌های بی‌خطر معرفی می‌کند، ولی از آنجا که تمامی مضرات یا مزایای این گیاه شناخته شده نیست در مصرف آن باید تعادل و دقت لازم رعایت شود و در صورت لزوم، مشاوره پزشکی انجام پذیرد. 

زنجبیل و معده

این گیاه می‌تواند در بهبود درد، سوءهاضمه، قولنج، اسپاسم و نفخ معده مؤثر باشد. 

زنجبیل و رقت خون

تحقیقات اولیه بر روی حیوانات و در محیط آزمایشگاه نشان داده‌اند که زنجبیل  مانع تجمع پلاکت‌ها شده و بنابراین می‌تواند در ممانعت از لخته‌شدن خون مؤثر باشد. به همین دلیل مصرف زنجبیل  در افرادی که داروهای ضدانعقاد نظیر «وارفارین» یا مشابه آن مصرف می‌کنند و همچنین در افرادی که دچار خونریزی هستند و یا استعداد خونریزی دارند، صلاح نمی‌باشد.  

خاصیت ضدتهوع زنجبیل

از زنجبیل به عنوان یک درمان گیاهی جهت پیشگیری و از بین بردن حالت تهوع ناشی از حرکت ماشین، کشتی و هواپیما و تهوع شیمی درمانی استفاده می‌شود. 

ضددرد و التهاب

گزارش‌هایی مبنی بر تأثیر زنجبیل  در کاهش دردهای عضلانی، آرتریت روماتویید، سردرد، دندان‌درد و میگرن وجود دارد. 

زنجبیل و سرطان

یافته‌های اولیه در مورد حیوانات نشان داده‌اند زنجبیل  ممکن است در طی شیمی‌درمانی با جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی در بهبود این بیماری مفید واقع شود. تست‌های آزمایشگاهی نشان داده‌اند عصاره زنجبیل  موجب نابودی سلول‌های سرطانی تخمدان شده و همچنین مطالعه دیگری نیز حکایت از توانایی زنجبیل  در جلوگیری از پیشرفت سرطان کولون داشته است.  

اشکال مختلف زنجبیل

این گیاه به اشکال مختلف پودر، کریستال، گیاه تازه، مکمل، نوشیدنی (مانند چای) قابل دسترس می‌باشد. توصیه می‌شود این اشکال به طور همزمان با یکدیگر مصرف نگردند.  

تهیه چای زنجبیل

برای تهیه چای زنجبیل  بهتر است از گیاه تازه پوست‌کنده که به شکل ورقه‌های بسیار نازک در آمده استفاده شود و به آب جوش آمده اضافه گشته و بعد از 15 تا 20 دقیقه ماندن در حرارت ملایم و صاف نمودن آن میل شود. برای ایجاد طعم بهتر می‌توان به آن عسل و لیموترش نیز اضافه نمود. 

موارد منع مصرف زنجبیل

ابتدا متذکر می‌شویم که مصرف این گیاه به عنوان چاشنی و فرآورده‌ غذایی دارای مزایا و همچنین عوارض جانبی کمتری در مقایسه با شکل مکمل آن است. اگرچه در شکل غذایی نیز باید تعادل رعایت شود و در حالات خاص که در زیر به پاره‌ای از آنها اشاره می‌شود، حتماً با پزشک مشورت گردد. 
 در افرادی که داروهای ضدانعقاد مانند «وارفارین» و داروهایی از این قبیل مصرف می‌کنند. 
 افرادی که دچار خونریزی هستند و یا دارای استعداد خونریزی می‌باشند. 
 هنگام جراحی.
 ابتلا به دیابت یا مصرف داروهای کنترل‌کننده قندخون. 
 داشتن مشکلات قلبی و دریافت هرگونه داروی قلبی، فشار خون و چربی.
 وجود سنگ‌های صفراوی و یا سایر بیماری‌های مربوط به کیسه صفرا. 
 مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک، ایندومتاسین، پیروکسیکام، ناپروکسن و سایر داروهایی از این گروه.
 مصرف داروها یا مکمل‌های گیاهی، آنتی‌اکسیدان‌ها و غیره (بویژه انواعی که بر رقت خون تأثیر می‌گذارند). 
 آلرژی. 
 در دوران بارداری و شیردهی که تأثیر زنجبیل  هنوز ناشناخته است.  

زنجبیل و فشار خون

به نظر می‌رسد زنجبیل  با بهبود و تحریک جریان خون و شل کردن عضلات اطراف رگ‌های خونی عبور جریان خون را سهولت می‌بخشد و این امر احتمالاً به کاهش فشار خون کمک می‌کند. 
شایان ذکر است برای تأیید اثرات زنجبیل  بر بدن انسان و میزان مصرف آن مطالعات بالینی بیشتری مورد نیاز می‌باشد.  

احتیاط
در مصرف گیاه زنجبیل  باید اعتدال رعایت شود و در صورت وجود بیماری یا مصرف داروهایی که ممکن است با آن تداخل نمایند، حتماً مشاوره پزشکی انجام پذیرد. 
ضمناً استفاده از زنجبیل  نباید جایگزین مصرف داروهای تجویزشده توسط پزشک گردد.