مروری بر تومورهای تخمدان (۱)

دکتر زهرا اورنگ؛ متخصص زنان و زایمان

در طی سال‌های باروری توده‌های خوش‌خیم شایع‌ترین توده‌های تخمدان هستند. دو سوم تومورهای تخمدان در این سال‌‌ها رخ می‌دهد. اکثر تومورهای تخمدان (85-80 درصد)  خوش‌خیم هستند.

طبقه‌بندی تومورهای تخمدان:

این توده‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند 1- توده‌های غیر نئوپلاستیک 2- توده‌های نئوپلاستیک

توده‌های غیرنئوپلاستیک

شامل کیست‌های فولیکولی، کیست‌های جسم زرد و کیست‌های تکالوتئینی که گروه کیست‌های عملکردی تخمدان را تشکیل می‌دهند. کیست‌های عملکردی تخمدان معمولا علائمی ایجاد نمی‌کنند و نیازی به درمان ندارند، در این میان کیست فولیکولی شایع‌ترین آنهاست.

قطر این کیست‌ها بندرت بیش از 8 سانتیمتر می‌شود، معمولا اتفاقی کشف شده در عرض 8- 4 هفته از بین می‌رود. کیست جسم زرد شیوع کمتری دارد ولی ممکن است کیست پس از پاره می‌شوند، باعث خونریزی داخل شکمی گردد.  معمولا پارگی کیست حین مقاربت در روزهای 26- 20 قاعدگی رخ می‌دهد.

کیست‌های تکالوتئینی

کیست‌های تکالوتئینی کیست‌های نادرتری هستند معمولا دو طرفه و در ارتباط با حاملگی (معمولا چند قلوئی) یا حاملگی مولار اتفاق می‌افتند. ممکن است کاملا بزرگ (به اندازه بیش از 30 سانتیمتر) یا چند حفره باشند و معمولا خود به خود پیشرفت می‌کنند.

آندومتریوما

اندازه اندومتریوما ممکن است به 8- 6 سانتیمتر برسد و تخمدان بزرگ  (تخمدان‌ پلی‌کیستیک) را ایجاد کند در این مورد باید بیمار از لحاظ هایپرآندروژنیسم و عدم تخمک‌گذاری مزمن بررسی شود درمان، دارویی است و احتیاجی به جراحی ندارد.

توده‌های نئوپلاستیک

بیش از 80 درصد تراتومای کیستیک خوش‌خیم درموئید در طی سال‌های باروری رخ می‌دهد. کیست‌های درموئید حدود 62 درصد از کل نئوپلاسم‌‌های تخمدان را در زنان جوان‌تر از 40 سال تشکیل می‌دهند، 10 درصد این کیست‌ها دو طرفه هستند. و تقریبا همیشه امکان cystectomy حین جراحی وجود دارد.

تومورهای سروز

از دیگر تومورهای این گروه تومورهای سروز هستند که عموما خوش‌خیم بوده، 10- 5 درصد قدرت بدخیمی حدمرزی و 20- 25 درصد قدرت بدخیمی دارند.

تومورهای موسینوس از دیگر تومورهای این گروه هستند که امکان دارد به اقطار بزرگی برسند. معمولا چند حفره‌‌ای هستند. از دیگر تومورهای این گروه فایبروما تخمدان، کیست آدنو فیبروما و تومور برنر نام برد.

سایر توده‌های تخمدان

توده‌های مربوط به لوله تخمدان که در این گروه سنی دارای علت التهابی هستند آسیب‌های  تخمدانی لوله‌ای ممکن است همراه با التهاب لگن باشند. از موارد دیگر حاملگی نابجا و کیست‌های پارا اووارین شیوع بدخیمی بسیار کم را می‌توان نام برد.

تشخیص

بایستی با یک معاینه کامل، شامل معاینه رکتو واژینال، انجام پاپ اسمیر، اندازه‌گیری توده برحسب سانتیمتر مشخص گردد. اگر توده تخمدان همراه با خونریزی غیرطبیعی باشد انجام اندمتریال بیوپسی لازم است در صورتی که بیمار دارای علائم باشد انجام سیتومتری و سیتوسکوپی ضروری است.

سونوگرافی بسیار کمک کننده است با کمک سونوگرافی مشخصات کیست از نظر تک حفره‌ای یا چند حفره‌ای و یا توپر بودن مشخص می‌‌شود عکس‌ رادیولوژی از شکم و لگن ضروری نیست ولی کمک کننده است. مثلا طبقه‌بندی و حضور دندان در عکس‌ رادیولوژی، تشخیص تراتومای خوش‌خیم را بیشتر مطرح می‌کند. در موارد شک به بدخیمی انجام سی‌تی اسکن و MRI بسیار کمک کننده است.

درمان

درمان بستگی به تشخیص صحیح دارد. درمان در مورد توده‌های تخمدان که از نوع عملکردی هستند، درمان علامتی است و استفاده از قرص‌های ضدبارداری در کاهش خطر بروز کیست‌‌های تخمدان بعدی موثر است. کیست‌های علامت‌دار باید سریعا ارزیابی شوند در صورت وجود علائم خفیف می‌توان به جای جراحی با داروهای مسکن درمان انجام داد و باید از انجام عمل جراحی که باعث ایجاد چسبندگی‌های لگنی و متعاقب آن اختلال در باروری می‌شود اجتناب کرد...

برای خواندن بخش دوم- مروری بر تومورهای تخمدان- اینجا کلیک کنید.