دکتر فاطمه قائم مقامی
با پیشرفت علم سونوگرافی و استفاده از آن جهت تشخیص زودرس توده‌های تخمدانی، کم نیستند خانم‌ها و دختران جوان که با یک گزارش سونوگرافی دال برکیست تخمدان با نگرانی راهی مطب‌های متخصصان زنان و زایمان می‌شوند.
افزایش سن و توقف هورمونسازی
با افزایش سن، تخمدان‌ها شروع به توقف هورمونسازی می‌کنند و باعث بروز یائسگی می‌شوند. در خلال دوران یائسگی آزاد شدن تخمک‌ها تدریجاً کم شده یا اینکه متوقف می‌شود. به علاوه تولید استروژن نیز همچنین کم می‌شود، رحم هم به این تغییرات هورمونی پاسخ داده و بافت داخل آن ساخته نمی‌شود که باعث ایجاد پریود شود و به این ترتیب پریود نامنظم می‌شود تا اینکه به طور کلی متوف میگردد.
علائم یائسگی با کاهش تدریجی ترشح استروژن در تخمدان‌ها حادث می‌شود. این تخمدان‌ها می‌توانند دچار کیست‌های ساده، کیست‌های کمپلکس یا مرکب و تومورهای تخمدانی که ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد، شوند.
آناتومی تخمدان‌ها و کارکرد آنها
به طور کلی هر زن با دو تخمدان متولد می‌شود که جایگاه آنها در لگن خاصره اطراف رحم می‌باشد. تخمدان‌ها محل ذخیره تخمک‌ها هستند. وقتی دختری به سن بلوغ می‌رسد، تخمدان شروع به آزاد کردن تخمک می‌کند شرایط باروری با آزاد شدن هورمون‌های زنانه استروژن و پروژسترون فراهم می‌شود.
تخمک‌ها به طور ماهیانه آزاد می‌شوند که به آن اوولاسیون یا تخمک‌گذاری میگویند و آزاد شدن آنها باعث شروع سیکل ماهیانه در دختران جوان و زنان میگردد. تخمدان‌ها در حقیقت خانه تخمک‌ها هستند. این تخمک‌های آزاد شده از طریق لوله‌های رحمی به رحم می‌رسند. اگر تخمک بارور نشود، مخاط رحم ریزش می‌کند و به این پروسه سیکل قاعدگی میگویند.
تخمدان‌ها فقط مخزنی برای تخمک‌ها نیستند، بلکه محلی برای ترشح استروژن و پروژسترون نیز می‌باشند که باعث بروز خصوصیات زنانه می‌شود.
تشخیص انواع کیست‌ها
کیست‌های ساده با رشد قسمتی از تخمدان و تجمع مایع داخل آن مشخص می‌شوند، اندازه آنها معمولاً بالای 3 سانتی‌متر است و نباید با فولیکول تخمک که در زمان تخمک‌گذاری گاهی حتی به اندازه 25 میلی‌متر می‌رسد، اشتباه شوند. بیشتر این کیست‌ها خودبه خود یا با مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری در خلال 6 تا 8 هفته از بین می‌روند.
متأسفانه با پیشرفت سونوگرافی خیلی مواقع فولیکول‌های تخمدانی که فیزیولوژیک بوده و اندازه کمتر از 3 سانتی‌متر دارند، کیست اطلاق شده و باعث نگرانی دختران جوان و خانم‌ها می‌شوند.
کیست‌های تخمدان در سنین قبل از یائسگی شایع‌اند و همانطور که گفته شد ممکن است با سونوگرافی یا سی تی اسکن یا روش‌های رادیولوژیک مغناطیسی (MRI) تشخیص داده شوند. کیست‌های تخمدان دوگونه هستند: کیست‌های ساده و کیست‌های کمپلکس یا مرکب.
کیست‌های ساده
دیواره‌های نازک دارند و حاوی مایع می‌باشند و در سونوگرافی خصوصیاتی دارند که به آنها کیست ساده اطلاق می‌شود. مثلاً در داخل آنها تیغه یا سپتوم وجود ندارد و یا توده‌ای در داخل کیست دیده نمی‌شود. این کیست‌ها در خلال تخمک‌گذاری ایجاد می‌شوند؛ به‌طوری که ممکن است در خلال تخمک گذاری فولیکول بزرگ‌تر از معمول شده و به دلیل اختلال عملکرد تخمدان به صورت کیست ظاهر شود.
به این کیست‌ها، کیست‌های فونکسیونل یا اختلال عملکرد تخمدان اطلاق میگردد که خطرناک و پیش سرطانی نیستند و همانطور که گفته شده معمولاً بهبود می‌یابند...
برای خواندن بخش دوم- کیست تخمدان، معضلی جدید برای خانم ها- اینجا کلیک کنید.