استان سیستان و بلوچستان یکی از استانهای ایران که لبریز از جاذبه های تاریخی و گردشگری است .استانی با فرهنگ و قدمتی زیاد, این استان دیدنی‌ها و امکانات تاریخی بسیاری دارد که کمتر مورد توجه واقع شده‌اند. یک باور قدیمی می‌گوید سیستان و بلوچستان یازدهمین سرزمینی است که اهورامزدا آفریده است. این سرزمین باستانی در ادوار مختلف دارای اسامی گوناگون بوده است: سیوستان، سکستان، سیستن، ماساژت، آریاپلیس، درانگیانا، زرنگ، زرنج، نیم‌روز یا نصف‌النهار، زاول، زابل و ده‌ها نام دیگر.
چابهار یکی از شهرهای جنوب شرقی این استان است و روستایی باستانی و زیبای تیس در منطقه کوهپایه‌ای در 5 کیلومتری شمال غربی چابهار واقع شده است. پیشینه باستانی این بندر به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد و آثار تاریخی بسیاری در این روستا وجود دارد. این روستا یکی از بنادر مهم ایران در دریای مکران در زمان هخامنشیان بوده است. در آن دوران کالاها از آسیای شرقی و هند به بندر تیس می‌آمده و به مناطق مختلف خاورمیانه، آسیای میانه و قفقاز فرستاده می‌شد. تیس در سده‌های اولیه اسلامی نیز بندری مهم بوده است.
قدمت روستای تیس به 2500 سال قبل می‌رسد و نام آن در کتاب‌هاى مربوط به فتوحات اسکندر مقدونى به‌عنوان تیز مشهور بوده که به مرور زمان به تیس تبدیل شده است؛ در آثار مورخین و جغرافی‌دانان دوره اسلامى از آن به‌عنوان بندر تزیا یا تسی یاد شده و این روستا مرکز تجارت شکر ایالات مکران و گندم سیستان بوده است.
قبرستان جن
قبرستانی خاموش و مرموز در این روستای 2500 ساله وجود دارد بلوچ‌ها به آن «جن سنط» یا گورستان جن می‌گویند. این گورستان با سنگ‌قبرهای عظیم‌الجثه مکانی جالب برای ماجراجویانی است که به دنیای ماورالطبیعه علاقه دارند. سنگ قبرهای بزرگ و عجیب در این گورستان محلی‌ها را به این باور رسانده که این گورها محل دفن آدمیزاد نیست. در این گورستان قبرها کنار هم روی سطحی صخره‌ای حفر شده‌اند که این شیوه‌ی حفاری پرسش‌های زیادی را به وجود آورده است. چه کسانی این گورها را حفر کرده‌اند؟ چرا سطح سنگی را برای حفر انتخاب کرده‌اند؟ با چه وسیله‌ای حفر شده است؟ و در نهایت پاسخ را به دنیای دیگری کشیده است.
طبق باور مردم محلی:
«این گورها متعلق به جن‌هاست. آنها مردگان خود را در حصار این سنگ‌ها دفن کرده‌اند، شب که می‌رسد جنها بر سر گور از دست‌رفتگان خود حاضر و به مویه و مرثیه‌سرایی مشغول می‌شوند. هر کس که شبانگاه گذرش بر این گورستان بیفتد، مورد نفرین جنها قرار می‌گیرد و با عذابی سخت بعد از چند روز می‌میرد».
بشر امروزی با وسایل ابتدایی آن زمان به دشواری توانایی حفر این گورها را بر روی سطح سخت سنگی داشته است. شاید به همین دلیل باشد که مردم محلی حفر این گورها را به نیرویی مافوق بشر نسبت می‌دهند.
این گورستان بر تپه‌ای کم ارتفاع مشرف بر روستای تیس و در پای کوه پیل‌بند قرار گرفته است. در کنار این گورستان که به قبرستان شماره یک تیس مشهور است، قبرستان امروزی مردم روستا قرار دارد. اما گورهای این گورستان بر سطح خاکی نرم حفر می‌شوند. مردم روستا اگرچه درگذشتگان خود را در این گورستان به خاک می‌سپارند، اما مراقبند که شب گذرشان به گورستان جنها نیفتد. عده‌ای معتقدند که شاید حفرکنندگان، به دلیل حفظ مردگان و در گذشتگان از گزند جانوران و خورندگان زیر زمینی، رنج کندن سنگ را بر خود هموار می‌کردند و گورها را این چنین می‌ساختند تا به مردگان‌شان احترام بگذارند.
زمان ساخت قبرستان جنها به درستی مشخص نیست. ظاهر قبور نشان می‌دهد این آثار مربوط به زمان‌های بسیار دور است. تمام قبرها در دامنه کوه و در دل سنگ‌ها کنده شده‌اند. علیرغم گذشت زمان و تخریب قبور توسّط باد و باران و عوامل دیگر هنوز قبرهای زیادی در این مکان باقی‌مانده است. گورها در اندازه‌های بزرگ و کوچک ساخته شده‌اند. در میان این قبرستان یک قبر کاملا سالم و قدیمی نیز دیده می‌شود که 225 سانتی‌متر طول و 110 سانتی‌متر عرض دارد. آثار چنین قبوری در دامنه کوه‌های شهباز استان مرکزی نیز وجود دارد.
در حال حاضر روستا تا 100 متری قبرستان پیش‌روی کرده، امّا در گذشته قبرستان در حاشیه روستا قرار داشته است. قرار گرفتن قبرستان در دامنه کوه و وحشت مردم از نزدیک شدن به این مکان هنگام غروب و شب یکی از دلایل نامگذاری این محل بنام قبرستان جن‌هاست. گروه اندکی نیز معتقدند در هنگام غروب صدای گریه‌ها و مویه‌هایی از این گورستان به گوش می‌رسیده است.
قبرستان شماره 1 تیس مربوط به سده 4 هجری قمری تا دوره صفوی است و در 300 متری غرب روستای تیس در جنوب قلعه پرتغالی‌ها واقع شده و در تاریخ 13 آبان 1386 با شماره 19769 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
