مروری بر تهوع و استفراغ حاملگی

دکتر اشرف السادات جمال؛ متخصص زنان

تهوع و استفراغ حاملگی یک مسئله شایع دوران حاملگی است که سلامت مادر و جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به علاوه کیفیت زندگی فرد را کاهش و هزینه‌های سلامت را افزایش می‌دهد.

تقریبا در 90 درصد زنان درمان شده، داروهای بکار رفته احتمالا اثر ندارند و به علاوه بعضی زنان در مورد بی‌خطر بودن داروها در حاملگی نگران هستند موارد خفیف تهوع و استفراغ حاملگی با تغییر سبک زندگی و تغییرات رژیم غذایی بهبود می‌یابند و در موارد شدید درمان‌های بی‌خطری هم وجود دارد.

هدف از این مقاله مرور بهترین راه‌های تشخیص و درمان تهوع و استفراغ حاملگی با داروهای جدید است.

شیوع

•85- 70 درصد زنان حامله را درگیر می‌کند

•50 درصد هم تهوع هم استفراغ دارند

•25 درصد فقط تهوع دارند

•25 درصد هیچ علامتی ندارند

ابهاماتی که در درمان وجود دارد:

•درمان‌ها ممکن است بی‌اثر باشند

•درمان به علت نگرانی از داروها انجام نمی‌شود

•درمان معمولا دیر شروع می‌شود و از عوارضی مثل بستری شدن در بیمارستان جلوگیری نمی‌کند

•موارد خفیف با تغییر سبک زندگی و تغییرات رژیم غذایی بهبود می‌یابد

•باید از سایر بیماری‌هایی که سبب تهوع و استفراغ می‌شود تشخیص داده شود

Hyperemesis Gravidarum نهایت شدت طیف تهوع و استفراغ حاملگی است. شیوع آن 2- 5/0 درصد حاملگی‌ها و بر حسب قراردادهای تشخیصی و قومیتی فرق می‌کند هیچ تعریف واحدی وجود ندارد و یک تشخیص رد سایر علل (exclusive) است و براساس تظاهرات در غیاب سایر بیماری‌هایی که سبب تهوع و استفراغ می‌باشد.

H.G شایع‌ترین اندیکاسیون بستری در بیمارستان در نیمه اول حاملگی و در درجه دوم نسبت به بستری شدن به دلیل زایمان زودرس در حاملگی می باشد.

زمان شروع تهوع و استفراغ مهم است علائم معمولا قبل از هفته 9 حاملگی است اگر زن حامله برای اولین بار پس از هفته 9 تهوع و استفراع پیدا کند باید به فکر علل دیگر استفراع مثل علل مربوط به دستگاه گوارش، ادراری، متابولیک و اختلالات نورولوژیک بود.

علایم و نشانه‌های H.G

1- استفراع مداوم که علل دیگری ندارد

2- Acute starvation (کتونوری زیاد)

3- از دست دادن وزن (اغلب حداقل 5 درصد وزن قبل از حاملگی)

4- به هم خوردن الکترولیت‌ها5- درگیری تیروئید و کبد (غیر طبیعی شدن تست‌های کبدی)

تشخیص‌های افتراقی

الف) علل گوارشی

1- گاستروانتریت

2- گاستروپارزی

3- آشالازی

4- بیماری‌های دستگاه صفراوی

5- هپاتیت

6- انسداد روده

7- زخم معده

8- پانکراتیت

9- آپاندیسیت

ب) علل دستگاه ادراری تناسلی

1- پیلونفریت

2- اورمی

3- چرخش کیست تخمدان

4- سنگ کلیه

5- میوم دژنره

ج) علل متابولیک

1- کتواسدیوز دیابتی

2- پورفیریا

3- بیماری آدیسون

4- هایپر تیروئیدی

د)علل نورولوژی

1- تومور کاذب مغزی

2- لزیون‌های وستیبول

3- میگرن

4- تومورهای CNS

ه) علل وابسته به حاملگی

1- کبد چرب حاملگی

2- پراکلامپسی

و) علل متفرقه

1- عدم تحمل یا مسمومیت دارویی

2- علل روانی

برخورد با شکایت تهوع و استفراغ حاملگی

1-هیستوری کامل راجع به بیماری‌های مزمن قبل از حاملگی مثل سنگ کیسه صفرا یا اختلال اتونوم دیابت باید گرفته شود.

2- به یافته‌های فیزیکی که دلالت بر تشخیص دیگری به جز تهوع و استفراغ حاملگی می‌کند باید دقت کرد مثلا درد شکمی، تندرنس (مختصر ناراحتی اپیگاستر پس از استفراغ اهمیتی ندارد).

3- تب از علائم استفراع حاملگی نیست اگر وجود دارد باید به فکر بیماری‌های دیگر بود.

4- سر درد مشخصه تهوع و استفراغ حاملگی نمی‌باشد.

5- علائم نورولوژیک در معاینه به دلیل بیماری‌های اولیه نورولوژی است و بندرت پس از استفراع شدید آنسفالوپاتی ناشی از کمبود تیامین و میلینولیزیس مرکزی رخ می‌دهد.

6-هیپرتیروئیدیسم Biochemical ممکن است همراه H.G باشد ولی گواتر دیده نمی‌شود اگر گواتر باشد بیماری تیروئید اولیه مطرح است.

7- مواد نادری از H.G مربوط به اختلال Hormone- Receptor interaction و اختلالات میتوکندریال با انتقال مندل می‌باشند که در حاملگی تشدید یا ایجاد می‌شوند.