کار کردن درمیان افراد صادق و صمیمی بهره‌وری کار را افزایش می‌دهد. شما همکاران‌تان را به‌خوبی می‌شناسید و به یکدیگر اعتماد دارید. در چنین محیط کاری مثبتی می‌توان به موفقیت‌های بزرگی دست یافت.
روشن است که در کار گروهی، اطمینان به یکدیگر نقش مهمی ایفا می‌کند، اما چطور می‌توانیم خلق اعتماد کنیم؟ «پنجره‌ی جوهری» (Johari Window) مدلی است که با کمک به شناخت ویژگی‌های شخصیتی و توسعه‌ی فردی در خلق اعتماد مؤثر است.
در این مقاله درباره‌ی پنجره‌ی جوهری و کارکرد و نقش آن در ارتقاء ارتباطات در تیم کاری و تقویت اعتماد میان اعضاء سخن می‌گوییم.
پنجره‌ی جوهری
پنجره‌ی جوهری مدلی برای تقویت درک و تفاهم میان افراد است. نام «جوهری» برگرفته از نام‌های «جوزف لافت» (Joseph Luft) و «هری اینگهام» (Harry Ingham) است که در سال 1995 این مدل را ارائه کردند.
این ابزار بر دو ایده استوار است:
- شما می‌توانید با افشای اطلاعاتی درباره‌ی خودتان، اعتماد دیگران را جلب کنید.
- به کمک بازخوردهای دیگران می‌توانید ویژگی‌هایتان را بشناسید و با مسائل و مشکلات شخصی‌تان مواجه شوید.
برمبنای «پنجره‌ی جوهری»، اعضای تیم به ارزش خودافشایی یا خودگشودگی پی می‌برند و تشویق به ارائه و پذیرش بازخوردهای سودمند و سازنده می‌شوند. درصورت استفاده‌ی درست، پنجره‌ی جوهری می‌تواند به خلق روابطی بهتر و با اعتماد بیشتر، رفع مشکلات شخصی و افزایش بهره‌وری تیم‌های کاری کمک کند.
توصیف مدل
پنجره‌ی جوهری از یک نمودار چهاربخشی تشکیل شده است. پنجره را در شکل زیر می‌بینید:
این چهار بخش عبارتند از:
1. ناحیه‌ی گشوده (بخش اول)
این بخش شامل حقایقی درباره‌ی خودتان است که هم خودتان و هم دیگران از آنها آگاهید، مواردی از جمله اخلاق و رفتار، دانش، مهارت‌ها، نگرش و سوابق عمومی‌تان.
2. ناحیه‌ی کور (بخش دوم)
این بخش شامل حقایقی درباره‌ی خودتان است که از آنها باخبر نیستید اما دیگران از آنها آگاهند، که ممکن است شامل اطلاعات پیشِ‌پاافتاده‌ای باشد که اطلاعی از آنها ندارید یا مشکلات عمیقی (مانند احساس بی‌کفایتی، بی‌ارزش بودن یا ناخوشایند بودن) که معمولا رویارویی مستقیم با آنها برای انسان دشوار است اما دیگران متوجه آنها می‌شوند.
3. ناحیه‌ی پنهان (بخش سوم)
این بخش شامل مسائلی است که تنها خودتان از آنها آگاهید و دیگران اطلاعی از آنها ندارند.
4. ناحیه‌ی ناشناخته (بخش چهارم)
بخش چهارم شامل مواردی است که نه دیگران و نه خودتان اطلاعی از آنها ندارید.
هدف اصلی
هدف اصلی «پنجره‌ی جوهری»، توسعه‌ی ناحیه‌ی گشوده بدون افشای اطلاعات کاملا شخصی است. ناحیه‌ی گشوده مهم‌ترین بخش پنجره‌ی جوهری است، زیرا هرچه همکاران بیشتر و بهتر یکدیگر را بشناسند، با همیاری، اثرگذاری و بهره‌وریِ بیشتری کار می‌کنند.
فرایند توسعه‌ی ناحیه‌ی گشوده «خودافشایی» یا «خودگشودگی» نام دارد و به معنای بده‌و‌بستان‌هایی است که در محیط کار بین شما و همکاران‌تان رخ می‌دهد.
با افشای اطلاعات، ناحیه‌ی گشوده به‌طور عمودی گسترش می‌یابد و ناحیه‌ی پنهان کوچک می‌شود. دیگران با ارائه‌ی بازخورد درباره‌ی چیزهایی که درباره‌ی شما می‌دانند موجب گسترش افقی ناحیه‌ی گشوده و کوچک شدن ناحیه‌ی کور می‌شوند.
با بده‌بستان‌های درست، به اشتراک گذاشتن و ارتباط با دیگران، بین اعضای تیم اعتماد شکل می‌گیرد.
ممکن است که درآغاز پنجره‌ی جوهری کمی پیچیده به نظر برسد اما درواقع درک آن خیلی ساده است. پنجره‌ی جوهری یک ابزار دیداری است که شِمایی از شخصیت‌تان را به شما ارائه می‌دهد و بر اهمیت تعامل، گشاده‌رویی و پذیرش بازخورد دیگران تأکید می‌کند.
افراد با ناحیه‌ی گشوده‌ی بزرگ‌تر، آمادگی بیشتری برای صحبت کردن دارند و برقراری ارتباط با آنها ساده‌تر است، این افراد صادق و روراست هستند و به‌خوبی با دیگر اعضای تیم کنار می‌آیند. درمقابل، صحبت کردن با افرادی با ناحیه‌ی گشوده‌ی کوچک دشوار است، آنها غیراجتماعی به نظر می‌رسند، تمایلی برای تعامل ندارند و معمولا نمی‌توانند با دیگران به‌خوبی کار کنند زیرا در نظر دیگران قابل‌اعتماد نیستند.
افراد با ناحیه‌ی کور وسیع دارای مسائل کشف‌نشده‌ی بسیاری هستند که هنوز با آنها رو در رو نشده‌اند؛ مشکلاتی که دیگران به‌روشنی از وجود آنها آگاهند. ممکن است که این افراد در کار با دیگران دچار اعتمادبه‌نفس پایین یا ناتوانی در کنترل خشم شوند.
روش کار
فرایند توسعه‌ی ناحیه‌ی گشوده شامل خودافشایی است. به عبارتی هرچه بیشتر (به‌شکلی سنجیده) افکار، احساسات، رؤیاها و اهداف‌تان را با دیگران درمیان بگذارید، در اعتمادسازی و جلب اطمینان اعضای تیم‌تان موفق‌تر خواهید بود.
نکته 1:
از افشای بیش از اندازه خودداری کنید. افشای مسائل کوچک و بی‌ضرر اعتماد دیگران را جلب می‌کند، اما درمیان گذاشتن اطلاعات بسیار شخصی می‌تواند به اعتبارتان و احترام دیگران نسبت شما خدشه وارد کند. گام بعدی در توسعه‌ی ناحیه‌ی گشوده، پذیرش بازخورد اعضای تیم است. با این کار نکاتی را درمورد خودتان کشف می‌کنید که متوجه آنها نبوده‌اید. این امر نقش مهمی در توسعه‌ی شخصی دارد.
نکته 2:
در ارائه‌ی بازخورد دقت کنید. برخی فرهنگ‌ها با رویی گشاده پذیرای بازخورد دیگران هستند، درحالی که فرهنگ‌های دیگر روی خوشی به آن نشان نمی‌دهند. ممکن است که بیان نظرتان برای فردی که عادت به دربافت بازخورد ندارد، توهین‌آمیز به نظر برسد و موجب رنجش او بشود، پس دقت کنید و بااحتیاط پیش بروید.
اگر فردی خواهان شناخت بیشتر از شماست، می‌تواند با افشای اطلاعاتی از ناحیه‌ی پنهانش بده‌بستان کند. فرض کنید که به یکی از هم‌تیمی‌هایتان درمورد علاقه‌تان به تحصیل در رشته‌ی MBA می‌گویید. درمقابل او از این می‌گوید که دانشجوی این رشته است و درباره‌ی درس و دانشگاهش صحبت می‌کند، اکنون شما می‌توانید درباره‌ی اهداف حرفه‌ای‌تان و اینکه چطور با مدرک MBA به این اهداف می‌رسید، صحبت کنید.
با تقویت اعتماد و احترام‌به‌خود، دعوت از دیگران برای نقد ناحیه‌ی کور آسان‌تر می‌شود. بی‌شک مهارت گوش دادن همدلانه و پویا در این روند سودمند است.
پنجره‌ی جوهری و تیم‌های کاری
اعضای قدیمی تیم نسبت به اعضای جدید ناحیه‌ی گشوده‌ی وسیع‌تری دارند زیرا هنوز فرصت چندانی برای اشتراک اطلاعات و تعامل با دیگران نداشته‌اند.
بازخورد
اهمیت بازخورد را در این فرایند به هیچ‌وجه نباید فراموش کرد. کوچک شدن ناحیه‌ی کور و توسعه‌ی ناحیه‌ی گشوده، تنها با دریافت بازخورد از دیگران ممکن می‌شود.
اعضای تیم باید با ارائه‌ی بازخوردهای سازنده، مشتاقانه به هم‌تیمی‌هایشان در توسعه‌ی ناحیه‌ی گشوده کمک کنند. همچنین امکان گسترش ناحیه‌ی گشوده در بعد عمودی و به سوی ناحیه‌ی کور، با افشای اطلاعات و احساسات برای هم‌تیمی‌ها وجود دارد.
به‌علاوه اعضاء با پرسیدن سؤالات شخصی (سنجیده) می‌توانند به توسعه‌ی ناحیه‌ی گشوده‌ی دیگران کمک کنند. مدیران و رهبران تیم‌ها با آموزش اعضاء در زمینه‌ی ارائه‌ی بازخوردهای سازنده، نقش مهمی در کوچک شدن ناحیه‌ی کور دارند.
نکته 3:
پنجره‌ی جوهری معمولا همراه با فهرستی از ویژگی‌ها مانند «مهربان»، «باهوش» یا «آرمان‌گرا» به کار می‌رود. در برسی گروهیِ هر یک از اعضای تیم می‌توان از این فهرست استفاده کرد.
