بیماری مالتیپل اسکلروزیس که به اختصار به آن ام اس (MS) گفته می‌شودیک بیماری دستگاه عصبی مرکزی است. در این بیماری پوشش محافظ اعصابی که در داخل، اطراف مغز ویانخاع قرار دارند تخریب می‌شوند.
گلبول‌های سفید که نقش دفاعی در بدن دارند به میلین (که محافظی برای رشته‌های عصبی است و کمک می‌کند تا پیام‌های الکتریکی با سرعتی بالا منتقل شوند) به‌جای یک عامل بیگانه حمله می‌کنند و هر بار که این گلبول‌ها به رشته‌های اعصاب مربوط به یکی از اندام‌های بدن بیماروارد شوند، آن اندام را با مشکل رو به رو می‌سازند که در نهایت منجر به بروز بیماری ام اس می‌گردند.
افراد در معرض خطر
معمولاًابتلا به ام اس بین سنین 20 تا 50 سالگی در افراد دیده می‌شود. زن‌ها 2 برابر مردان احتمال ابتلا به این بیماری را دارند. در مناطق سردسیر این بیماری بسیار شایع است ودر کشور‌هایی نظیرآمریکا که افرادبا نژاد‌های مختلف در کنار هم زندگی می‌کنند، این بیماری شیوع بیشتری دارد.
عوامل مهم
ژنتیک و اختلالات سیستم ایمنی بدن از عوامل مهم ابتلا به این بیماری به شمار می‌روند. ویروس هم موجب می‌شود تا غلاف میلین به‌عنوان مزاحم توسط سیستم ایمنی بدن شناخته شود. در زمانی که سیستم دفاعی فرد تحریک می‌گردد، بدن مجبور به تولید پادتن‌هائی می‌شود که به عناصر خودی بدن حمله می‌کنند، در این بیماری پادتن‌ها به میلین که پوشش اعصاب می‌باشد حمله کرده و آن‌ها را نابود می‌کنند.
میلین باعث می‌شود که پیام‌های عصبی به سرعت در طول عصب منتقل شود. زمانی که این ماده تخریب شود بر روی عصب، نقاطی بدون میلین به‌نام پلاک به‌وجود می‌آید و با پیشرفت بیماری این پلاک‌ها انتقال پیام عصبی در طول عصب کند‌ترمی‌شودکه خود سبب بروز علائم بیماریام اس می‌گردد.
حمله چه زمانی آغاز می‌شود؟
معمولا زمانی که سیستم ایمنی بدن دچار اختلال اعصاب شود حملات رخ می‌دهند که در این صورت پالس‌ها و داده‌های الکتریکی که در طول اعصاب ما وجود دارند از سرعتشان کاسته می‌شود. ملین ممکن است بعد از حمله به ترمیم خود بپردازد، اما تاثیرات آن باقی مانده و، چون زخم در آن دیده می‌شود، هر چه بیشتر اعصاب تحت تاثیر قرار بگیرند مشکلات بیشتری را برای فرد به‌وجود می‌آورند. این اختلالات درسیستم عصبی بر روی چشم، کنترل گفتار، راه رفتن، نوشتن و حافظه تاثیر می‌گذارند.
انواع بیماری ام اس
1) نوع تشدید کننده
2) نوع پیشرونده- اولیه
3) نوع پیشرونده- ثانویه
4) نوع حاد و مزمن
نوع تشدید کننده: یکی از شایع‌ترین انواع ام اس است که معمولاً 65 تا 80 ٪ از افراد را درگیر خود می‌کند. البته در مواردی نیز با حمله همراه است.
نوع پیشرونده- اولیه: نوع دیگری از بیماری است که فرد را با ناتوانی تدریجی رو به رو می‌کند. در این نوع وضعیت بیمار هر روز بدتر می‌شود که معمولاً در 15 ٪ افراد و بعد از سن 40 سالگی مشاهده می‌شود.
نوع پیشرونده- ثانویه: بیماران ابتدا با حالات تشدید کننده مواجهه می‌شوند و سپس نوع پیشرونده- ثانویه در آن‌ها بروز می‌کند. این حالتمعمولاً در بیش از 50 ٪ از افراد به چشم می‌خورد.
نوع حاد و مزمن: ابتلا به این نوع، معمولاً کمتر از سایر موارد است، ولی بیماری در آن با سرعت گسترش می‌یابد.
افراد در معرض خطرعموماً 2 گروه از اشخاص دچار بیماری ام. اس می‌شوند:گروه نخست افرادی هستند که فوق‌العاده زودرنج، حساس، عصبی و با کمترین ناملایمات از حالت عادی خارج شده و تعادل خود را از دست می‌دهند.
یکی از شایع‌ترین علت‌های این بیماری، عصبی شدن افراد است که مهم‌ترین دلیل آن در واقع کمبود ویتامین‌ها، مواد غذایی یا مواد معدنی در بدن و همچنین مواد زائد در سلول‌ها و بافت‌ها است. زمانی که شخص از نظر جسمی با اختلالی مواجهه شود، سیستم عصبی او نیز دچار ناراحتی روحی و روانی خواهد شد و با کمترین برخوردی، واکنش نشان خواهد داد.
وقتی که تعادل املاح معدنی در بدن از بین می‌رود، انسان با کمترین برخوردی، عصبی می‌شود و همچنین کار غدد درون‌ریز در بدن مختل می‌شود. همین امر زمینه بروز ترشحات طبیعی معده و اسید معده را به اندازه 2 برابر از حد طبیعی افزایش می‌دهد. روزانه معده یک انسان بالغ حدود 2 لیتر اسید کلریدریک ترشح می‌کند که در هضم غذا نقش اصلی را ایفا می‌کند.
وقتی فردی عصبی می‌شود، این مقدار اسید به 2 برابر حجم واقعی و طبیعی خود می‌رسد که ترشح می‌شود. می‌توان نتیجه گرفت بهترین راهکار درمانی که در زمینه پیشگیری از بیماری ام اس نیز برای این گروه مؤثر خواهد بود، پرهیز از بروز هر گونه تنش در ارتباطات میان فردی و سعی در کنترل احساسات و عواطف شخصی است. افراد زودرنج و حساس باید تلاش کنند تا خود را از موقعیت‌هایی اجتماعی که منجر به ایجاد استرس در آن‌ها می‌شود، دوری کنند تا کمترین فشار روانی به آن‌ها وارد شود.
-گروه دوم افرادی هستند که از نظر ژنتیکی دارای طبع سردی هستند و مدام از غذا‌های سرد (غذا‌هایی با PH اسیدی) زیاد مصرف می‌کنند. همچنین علاقه زیادی به خوردن ترشی، سرکه، ماست، قره‌قروت و امثال آن دارند. افرادی که دارای چنین طبعی می‌باشند، اگر در مورد غذای مصرفی روزانه خود دقت نکنند، بیشتر در معرض بیماری ام. اس قرار می‌گیرند. عموماً در بیماران مبتلا به ام. اس، PH خون گرایش به حالت اسیدی دارد و اگر این حالت بر اثر نوع تغذیه به‌صورت مداوم تکرار شود، بیمار در معرض حملات مکرر قرار خواهد گرفت.
این‌گونه بیماران باید از مصرف غذا‌های اسیدی دوری کنند تا بدین وسیله از پیشرفت بیماری جلوگیری شود. برای پیشگیری از این بیماری در سایر افراد نیز می‌توان مصرف متعادل مواد غذایی به‌ویژه اجتناب از مواد غذایی اسیدی را توصیه کرد.
علائم بیماری
1) ضعف اندام، عدم هماهنگی بین اعضای مختلف بدن
2) اختلالات بینایی دید، چشم درد، از دست دادن بینایی در یک چشم و تاری دید و دوبینی
3) درد‌های عضلانی، خستگی، سوزن سوزن و مور مور شدن و بی حسی اندامها،
4) کاهش قدرت حافظه و فراموشی
5) افسردگی از نوع عدم توانایی کنترل خنده و گریه در شرایط مختلف
6) سرگیجه، کاهش حواس، ناتوانی در تکلم و لرزش اندامها
7) اختلال دردفع ادرار
چگونه می‌شود به وجود ام اس پی برد؟
انجام آزمایشات و معاینات فیزیکی و عصبی شامل:
1) MRI
2) تست مایع نخاعی
3) و آزمون الکتروفیزیولوژیک
این 3 تست و تست‌های دیگر به پزشک در تأیید ام اس کمک می‌کنند.
تغذیه و ام اس
1-مصرف چربی‌های بد، به‌دلیل تشکیل ترکیبات سمی و مضر برای بافت دستگاه عصبی مرکزی مضر هستند.
2- مصرف چربی‌های ضروری که نقش مهمی در ترمیم و نگهداری سلول‌های عصبی دارند مفید هستند.
با توجه به عملکرد چربی‌ها در بروز بیماری‌های قلبی- عروقی و افزایش وزن، مقدار چربی دریافتی و نوع آن باید مشخص گردد. به همین دلیل چربی‌های گیاهی غیراشباع باید به جای چربی‌های حیوانی اشباع جایگزین شوند. (انواع چربی‌های گیاهی مثل: روغن آفتابگردان، روغن کانولا و روغن ذرت می‌باشد.)
مواد غذایی مضر برای بیماران مبتلا به ام اس1) سس‌های مایونز و تمامی سس‌های دارای چربی زیاد
2) فرآورده‌های لبنی پرچرب
3) غذا‌های چرب خصوصاً گوشت‌های چرب و تمام چربی‌های حیوانی
4) الکل و چای
5) مواد غذایی حساسیت زا مثل: تخم مرغ، شیر، سیب زمینی، گوجه فرنگی، بادمجان، نان گندم، شکر، برخی از میوه‌ها (مواد غذایی با رنگ‌های افزودنی مثل: نوشابه‌ها یا با مواد نگهدارنده مثل: کنسرو‌ها، ادویه، تمام میوه‌ها و سبزی‌هایی که خوب شسته نشده اند یا با افزودن مواد شیمیایی رشد کرده‌اند که مواد باقیمانده روی آن‌ها می‌تواند سمی و حساسیت زا باشد.
6) خوراکی‌های بسیار شیرین مانند: کیک، بیسکوئیت، شیرینی و آب نبات
چه کار کنیم تا ام اس (MS) نگیریم؟
مواد غذایی مفید برای بیماران ام اس
1-چربی‌های اُمگا 3 و اُمگا 6 منبع غذایی اصلی اسید‌های چرب هستند. اُمگا 3 مانند:انواع ماهی به‌خصوص ماهی ساردین و سالمون است و سایر منابع غذایی آن روغن سویا و کانولا، جوانه گندم، گردو، روغن تخم کتان، سبزیجات برگ سبز و روغن کبد ماهی می‌باشند. اسید‌های چرب اُمگا 6 نیز در روغن‌های غیر اشباع گیاهی مثل: روغن ذرت، روغن کانولا، روغن سویا، روغن بادام زمینی و روغن آفتابگردان وجود دارد.
2-میوه‌ها و سبزی‌های تازه (سبزی‌های دارای برگ سبز پررنگ)
3-جوانه‌ها، خصوصاً جوانه یونجه که باید موقع شروع به جوانه زدن مصرف شود.
4-پودر جلبک آب‌های تازه که به‌صورت بسته بندی شده در برخی فروشگاه‌ها موجود است.
5-مصرف آب تصفیه شده 2 لیتر (8 لیوان) در روز، سایر چای‌های گیاهی به‌جای چای معمولی و آب میوه‌های رقیق شده بسیار ضروری هستند.
تاثیر تغذیه صحیح در درمان ام اس
مواد غذایی علاوه بر رساندن انرژی اولیه به بدن، موجب حفظ کارکرد مناسب و تقویت دستگاه‌های مختلف بدن (دستگاه ایمنی، قلب، عروق و اعصاب) می‌شوند که نتیجه آن احساس سلامتی و قرارگرفتن در وضعیت روحی و جسمی مطلوب است. البته همه این‌ها در بیماری‌های مزمن اهمیت بیشتری پیدا کنند.
مصرف مناسب و کافی ویتامین‌های لازم مانند: ویتامین‌های C.، E.، گروه B. و املاح معدنی مثلمنگنز، منیزیم، مولیبدن، سلنیم و روی نیز در حفظ سلامتی بیماران ضروری می‌باشد. در عین حال مصرف زیاد و نابجای ویتامین‌هایی، چون A. و B6 می‌تواند خطرناک و دردسرزا باشد.
با توجه به نقش مهم چربی‌ها در سوخت و ساز بدن و ایجاد انرژی لازم برای اعمال حیاتی و لزوم وجود آن‌ها برای ساخت بافت‌های حیاتی بدن، مصرف انواع چربی‌های مفید، مخصوصاً چربی‌هایی که دارای ترکیبات اُمگا 3 و اُمگا 6 هستند و نقش محافظتی در بروز بیماری‌های قلبی و عروقی دارند، برای بیماران توصیه می‌شود.
پیشگیری از ام اس با مصرف قهوه
خوردن یک فنجان قهوه غلیظ ممکن است به بهبود کار‌های روزمره کمک مفیدی کند. کافئین موجود در قهوه از اتصال آدنوزین (که یکی از 4 واحد ساختمانی DNA هم هست) به وسیله گیرنده‌هایش بر سطح هوشیاری فرد تاثیر می‌گذارد. آدنوزین مولکولی است که همیشه در بدن انسان وجود دارد و نقش مهمی در کمک به کنترل فرآیند بیوشیمیایی از خواب گرفته تا مهار بیداری ایفا می‌کند. قهوه می‌تواند کاربرد‌های مهمی برای سایر بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید داشته باشد که ناشی از حمله دستگاه دفاعی به بدن خود بیماران هستند.
ویتامین D.، از بروز ام اس جلوگیری می‌کند
کسانی که از مقادیر بالای این ویتامین بهره برده‌اند، کمتر در معرض ابتلا به بیماری ام اس قرار می‌گیرند. یکی از بهترین راه‌های جذب ویتامین D. قرارگرفتن در معرض نور خورشید است، این عمل باید طی سال‌های زندگی و به‌طور متوالی انجام شود البته 15 تا 20 دقیقه در طول روز بسیار مفید و کافی است. مصرف مکمل‌های ویتامین D. هم در بارداری و سال‌های نخست زندگی کودک، در پیشگیری از ابتلا به ام اس موثر است.
فردی که مبتلا به ام اس است، اگر استرس نداشته باشد و در محیطی آرام و امن قرار گیرد، درمان او زودتر و راحت‌تر انجام می‌شود. از دارو‌های رایج برای این که تعداد حملات را کمتر کند یا به تأخیر اندازد، کورتون است. این دارو را هر هفته یک بار تحت نظر پزشک به‌صورت تزریقی مصرف می‌کنند که دوره ناتوانی را کم می‌کند. همچنین دارو‌های دیگری مانند: اینتِرفِرون، ربیف، آمونکس وبتافرون سبب کاهش ناتوانی و به تأخیر انداختن حملات می‌شوند. این دارو‌ها منجر به درمان کاملام اسنمی‌شوند، اما عاملی مفید در کاهش از بین رفتن میلین‌ها در تار‌های عصبی می‌باشند.
ورزش در درمان ام اسورزش در درمان این بیماران دارای اهمیت فراوان است. اما از ورزش در دوره شدت بیماری باید پرهیز کرد، زیرا بیماران مبتلا به ام اس اغلب با خستگی پذیری زودرس مواجهه هستند. ورزش و انجام فعالیت‌های بدنی باید به‌گونه‌ای باشد که فرد را با استرس‌های کاذب و بیهوده رو به رو نکند بلکه موجب نشاط در او شود. نکته قابل توجه این است که بیماران مبتلا، باید از ورزش‌های سنگین و رزمی دوری کنند.
ام اس در زنان باردارداروهای ضد اسپاسم، جهت پیشگیری از عفونت‌های ادراری و روان درمانی با تجویز پزشک، برای این بیماران مفید هستند. خانم‌های بارداری که مبتلابه این بیماری هستند، باید آگاهی لازم در مورد افزایش میزان عفونت‌های دستگاه ادراری، یبوست، تشدید خستگی و مشکلات حرکتی در طی بارداری را کسب کنند.
زنانی که مبتلا به فلج پا‌ها یا هر 4 اندام هستند در معرض خطر زایمان زودرس می‌باشند. گرچه بعضی زنان علائم پیشرونده نسبتاً کمی در طول دوره بارداری دارند، اما بروز بیماری در طول 3 ماه اول پس از زایمان شایع‌تر است. مبتلایان به ام‌اس باید زندگی بدون فشار‌های روحی، همراه با ورزش، پیاده‌روی و موسیقی داشته باشند. هوای گرم برای این بیماران مناسب نیست. فیزیوتراپی هم در شرایطی که خسته‌شان نکند برای آن‌ها مفید است.
منبع: وبسایت هفت سیب