حد و مرز حرمت و نجاست مأکولات و مشروبات الکلی!

الکل سفید و طبى که الکل خالص مى باشد و مصارف طبى دارد پاک مى باشد. مگر این که از شراب و فقاع گرفته شده باشد که در این صورت نجس است. هم چنین مواد پاک کننده دیگر که از مشتقات الکل است و در مراکز درمانى کاربرد دارد پاک مى باشد. هم چنین الکل صنعتى که همان الکل سفید به اضافه مقدارى مواد سمّى است و کاربرد صنعتى دارد پاک مى باشد. ادکلن و مواد صنعتى دیگر نیز که مشتمل بر الکل مى باشد پاک است.

اما نوشیدنی هایی که مست کننده (مسکر) است، حتی یک قطره آن (و لو اینکه به آن مقدار مست کننده هم نباشد)، حرام است.ملاک حرام بودن مایع بودن و مست کننده بودن است.
در پاسخ ابتدا به بیان حکم الکل و سپس به حکم مشروبات الکلی می پردازیم.
حکم الکل از دو جهت در فقه قابل بررسی است :
1-از جهت طهارت و نجاست
2- از جهت حرمت و حلیت خوردن و نوشیدن آن
الکل سفید و طبى که الکل خالص مى باشد و مصارف طبى دارد پاک مى باشد. مگر این که از شراب و فقاع گرفته شده باشد که در این صورت نجس است. هم چنین مواد پاک کننده دیگر که از مشتقات الکل است و در مراکز درمانى کاربرد دارد پاک مى باشد. هم چنین الکل صنعتى که همان الکل سفید به اضافه مقدارى مواد سمّى است و کاربرد صنعتى دارد پاک مى باشد. ادکلن و مواد صنعتى دیگر نیز که مشتمل بر الکل مى باشد پاک است.خوردن چنین الکلی حرام نیست مگر اینکه مست کننده باشد یا اینکه آنرا با آب رقیق کرده و مصرف نمایند. حضرت آیت ا...العظمی مکارم در این زمینه فرموده اند:" الکل هایى که ذاتاً قابل شرب نیست یا جنبه سمّى دارد، نجس نیست، ولى هر گاه آن را رقیق کنند و مشروب و مُسکر باشد، نوشیدنش حرام است و احتیاطاً حکم نجس دارد.
دلایل حرمت شراب:
دلیل اول - کتاب (قرآن)
در قرآن کریم آیات فراوانی وجود دارد که حرمت مشروبات الکلی را به زبان کنایه و یا موردی بیان می کند، ولی ما به صریح ترین آنها می پردازیم:
1 - «انّما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون؛ تحقیقاً شراب و انواع قمار و بت پرستی و یا سنگ هایی که برای قربانی نصب شده و چوبه های قرعه (برای کشف امور غیبی)، پلیدی از کارهای شیطان است، از آن دوری گزینید، شاید رستگار شوید.»
انّما الخمر و المیسر و الانصاب و الازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون؛(1) تحقیقاً شراب و انواع قمار و بت پرستی و یا سنگ هایی که برای قربانی نصب شده و چوبه های قرعه (برای کشف امور غیبی)، پلیدی از کارهای شیطان است، از آن دوری گزینید، شاید رستگار شوید.»
2 - «انما یرید الشّیطان ان یوقع بینکم العداوة و البغضاء فی الخمر و المیسر...؛شیطان می خواهد کینه توزی و دشمنی را از طریق شراب و قمار در میان شما بیفکند و تضادهای داخلی را تشدید نماید و شما را از یاد خدا و نماز باز دارد، آیا باز هم دست از آن بر نمی دارید.»
3 - «یسئلونک عن الخمر و المیسر قل فیهما اثم کبیر و منافع للناس و اثمهما اکبر من نفعهما؛ تو را از شراب و قمار می پرسند، بگو: در آن دو گناهی بزرگ است و سودهایی برای مردم و گناهشان از سودشان بیشتر است.»
دلیل دوم - احادیث نبوی و علوی (سنت)
در مجامع شیعه و سنّی، این حدیث معروف است که پیامبر اکرم (ص) ده گروه را لعنت کرده است که به گونه مستقیم یا غیر مستقیم در شراب سازی دخالت دارند: 1 - کسی که درخت انگور را به نیت شراب غرس کند؛ 2 - آن که بدین قصد از درخت تاک پاسداری نماید؛ 3 - خریدار مشروبات؛ 4 - فروشنده آن؛ 5 - کسی که می نوشد؛ 6 - کاسبی که از شراب فروشی پولی به دست می آورد؛ 7 - فشار دهنده انگور به انگیزه ساختن شراب؛ 8 - افرادی که مشروبات را حمل و نقل می کنند؛ 9 - تحویل گیرنده آن؛ 10 - ساقی یا کسی که شراب برای دیگری می برد.
در اسلام هیچ گناهی تا این حد نکوهیده نشده است. پیامبر صلوات الله علیه به حضرت علی علیه الاسلام فرمود: «اگر همه گناهان را در خانه ای جمع کنند، کلید آن شراب است.»
امام علی علیه الاسلام می فرماید: «خداوند شراب و می گساری را برای سلامت عقل حرام کرده است.
امام صادق علیه الاسلام نیز فرمود: «اگر کسی دخترش را به شراب خوار بدهد مانند این است که او را در آتش انداخته است.
دلیل سوم - عقل
برخی از عقلای جهان به خصوص پزشکان متعهد بر اساس موازین عقلی و علمی و بلکه مشاهدات حسی معتقدند الکلِ مسکِر انسان را از حالت عادی خارج می سازد و برای مدت زمانی او را در مستی و بی خبری نگه می دارد و در این حالت هرگونه عمل خطرناک و یا شرم آوری از وی امکان صدور می یابد.
دلیل چهارم - اجماع
به اجماع فقهای شیعه و سنّی، شراب، نجس و حرمت آن محرز است. اکثر عالمان دینی مشروبات را حتی به نام دارو نیز تجویز نمی کنند، چرا که خداوند متعال شفایی در حرام قرار نداده است. تمام فقیهان اسلامی برای شراب خوار اجرای حد شرعی (هشتاد ضربه شلاق) را واجب نموده اند.
دلیل پنجم - علوم طبیعی (علم پزشکی)
از نظر علم پزشکی نیز حرمت شراب، محرز است، زیرا کتاب های متعددی درباره زیان های آن از سوی پزشکان دل سوز نوشته شده است. در این جا یکی از جامع ترین و به روزترین کتاب هایی را که جمعی از پزشکان در تدوین و یا تصدیق بر آن کوشیده اند، منبع قرار می دهیم و نکاتی را از آن استخراج می کنیم.
هر چند اصطلاح الکلیسم به طور گسترده در محاورات روزمره استعمال می شود، اما مفهوم آن برای استفاده بالینی بیش از حد وسیع است. می توان به مصرف بیش از حد الکل، وابستگی (اعتیاد) به الکل یا آسیب ناشی از مصرف بیش از حد الکلیسم اطلاق کرد. در بعضی منابع علمی دیگر گفته شده است: الکلیسم به مفهوم اعتیاد به الکل، توصیف و مشخص می گردد.
اما حکم مشروبات الکلی:
از نظر فقه شیعه شراب و هر چیزى که انسان را مست مى کند، چنانچه به خودى خود روان (مایع) باشد، نجس است و خوردن و نوشیدن آن حرام است.
بنا بر این ملاک حرمت آن مایع بودن؛ و مست کننده بودن است. و هر چیزى که زیاد آن انسان را مست مى کند، چنانچه به خودى خود مایع باشد نجس و خوردن آن حرام است اگر چه کم باشد یا مست کنندگىِ آن خفیف باشد .
اما اگر مثل بنگ و حشیش که روان نیستند (جامدند)، اگر چه چیزى در آن بریزند که روان شود، پاک است.
منابع:
پایگاه اطلاع رسانی حوزه
فرآوری: حجت الاسلام تیموری