دکتر الهام اکبری؛ جراح و متخصص زنان و زایمان، فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته
کم کردن وزن
شیر دادن به کودک موجب می‌شود که وزن مادر زودتر به حالت طبیعی خود برگردد.
تحقیقات نشان داده‌اند مادرانی که به کودک خود شیر می‌دهند، زودتر از مادرانی که به کودک خود شیر خشک می‌دهند، وزن قبل از آبستنی خود را به‌دست می‌آورند، زیرا تمام چربی‌هایی که در دوران آبستنی در بدن آنها جمع شده است، در هنگام شیر دادن از دست می‌رود و حتی مقداری از چربی‌هایی را که در قبل از حاملگی داشته‌اند، نیز از دست می‌دهند.
پیروی از یک رژیم غذایی سخت برای کاهش وزن در مادر شیرده، باعث می‌شود که او دچار سوء‌تغذیه شود و سرانجام شیر مادر کم و خشک گردد، بنابراین بهترین کار این است که مادر شیرده با نخوردن غذای زیاد و استفاده از یک برنامه ورزشی، وزن خود را به تدریج کم کند.
مصرف غذای سالم در دوران شیردهی و خوردن آب در خلال شیر دادن، موجب می‌شود که مادر در هر هفته نیم کیلوگرم از وزن خود را کم کند و سرانجام در مدت یک سال، وزن اضافی خود را از دست بدهد.
رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به تناسب اندام کمک می‌کند و در دوران شیردهی بسیار بهتر از رژیم‌های لاغری سخت‌گیرانه با کالری پایین است.
اگر تمایل دارید می‌توانید 6 تا 8 هفته بعد از زایمان برنامه ورزشی گسترده‌تری را برای خود تعریف کنید.
ورزش در دوران شیردهی
برخی اوقات، زایمان ممکن است باعث افسردگی در بعضی از مادران شیرده شود.
یکی از راه‌های مؤثر برای جلوگیری از افسردگی، ورزش کردن است، زیرا مغز و بدن انسان روی یکدیگر اثر می‌گذارد. ورزش کردن نه تنها شیر مادر را کم نمی‌کند، بلکه به سلامتی مادر و شوق او به شیر دادن نیز کمک می‌کند.
ورزش در همه حال و در هر سن و شرایط برای بدن مؤثر است. ورزش در هوای آزاد به مدت 20 تا 30 دقیقه و 3 تا 4 نوبت در هفته، به مادر شیرده احساس آرامش می‌دهد و ظاهر او را نیز بهبود می‌بخشد.
حرکاتی مانند نشستن و برخاستن و جمع کردن پاها بدن مادر را زودتر به حالت قبل از بارداری بر می‌گرداند.
ورزش، سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد، جریان خون بدن را زیاد‌تر و قوام عضلات بدن را بیشتر می‌کند و از افسردگی مادر جلوگیری می‌کند.
بعضی از پزشکان ورزش کردن را 6 هفته بعد از زایمان توصیه می‌کنند، زیرا بدن مادر شیرده بعد از زایمان و همچنین برای برقرار شدن جریان شیر به استراحت نیاز دارد.
ورزش را با راه رفتن شروع کنید و به تدریج زمان آن را افزایش دهید. ورزش کردن به بدن و مغز شما نیرو می‌بخشد، بنابراین اگر زمانی را برای ورزش اختصاص دهید در تندرستی خود وکودکان‌تان مؤثر می‌باشد.
نوشیدن چای و قهوه در دوران شیردهی
توصیه ما به مادران این است که در دوران شیردهی در مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار زیاده‌روی نکنند و مصرف کافئین را به حد 200 میلیگرم در روز برسانند که تقریباً معادل دو لیوان چای یا قهوه فوری یا یک لیوان قهوه دم شده در روز است.
هر چند مصرف بیش از 200 میلیگرم کافئین در روز به بدن آسیب نمی‌زند، اما باعث کلافگی یا بی‌قراری نوزاد یا سخت به خواب رفتنش می‌شود، بنابراین مصرف کافئین را کاهش دهید یا اگر می‌توانید نوشیدنی‌های کافئین‌دار را از رژیم غذایی خود حذف کنید. احتمال دارد نوزاد در اثر کاهش یا قطع مصرف کافئین آرام‌تر شود.
یبوست در دوران شیردهی
اگر مادر در دوران شیردهی دچار یبوست گردید، باید فیبرهای گیاهی، (موادی که در روده جذب نمی‌شود) مانند سبزی، میوه پخته و نان سبوس‌دار به رژیم غذایی او افزوده شود.
همچنین باید مایعات را به مقدار کافی مصرف نماید تا یبوست او بر طرف گردد.
آیا غذا یا دارویی وجود دارد که شیر مادر را زیاد کند؟
اشتیاق و علاقه مادر در شیر دادن عامل بسیار مهمی در شیر دادن او است. داروها یا هورمون‌هایی وجود داردکه اگر مادر مصرف نماید، ممکن است سبب افزایش ترشح پرولاکتین و در نتیجه افزایش شیر او گردد، ولی عوارضی نیز به همراه دارد.
دم‌کرده یا عصاره بعضی از گیاهان دارویی (شنبلیله، آنیسون، رازیانه، زیره سبز و ...) نیز باعث افزایش شیر مادر می‌گردد، ولی اگر زیاد نوشیده شود، رفلکس سرازیر شدن شیر مادر را کم می‌کند.
به طور کلی مهم‌ترین عاملی که باعث افزایش شیر مادر می‌گردد، نه دارو، نه هورمون نه غذای مخصوص است، بلکه علاقه مادر به شیر دادن، تغذیه کامل و کافی، آرامش جسمی و روانی و بالاخره مکیدن مکرّر پستان مادر توسط شیرخوار است.
توصیه‌هایی به مادران شیرده
استراحت و آرامش: غیر از تغذیه کافی و سالم، مادری که فرزند خود شیر می‌دهد، باید از نظر جسمی استراحت نماید و خود راخسته نکند.
اطرافیان مخصوصاً شوهر باید کارهای روزمره مادر را انجام دهد تا مادر استراحت نماید و سیستم ترشح کننده شیر به خوبی عمل کند تا شیر کافی در پستان مادر ترشح و کودک تغذیه گردد، زیرا آرامش روحی و روانی در شیر دادن مؤثر است.
رژیم غذایی: مادر باید از رژیم غذایی که باعث کاهش وزن می‌شود، اجتناب نماید.
اگر مادری اضافه وزن پیدا کرده و می‌خواهد وزن خود را در دوران شیردهی کم کند، حداکثر می‌تواند یک کیلو در ماه کم کند، در این صورت شیر او کم نخواهد شد.
چنین مادرانی نباید رژیم غذایی مخصوص داشته باشند یا داروهایی که اشتها را کم می‌کند مصرف کنند. فعالیت وورزش نیز در دوران شیردهی توصیه می‌شود.
سیگار کشیدن: مادری که شیر می‌دهد نباید سیگار بکشد، زیرا سیگار نه فقط حجم شیر را کم می‌کند، بلکه سلامت او و نوزادش را نیز تهدید می‌نماید.
دفعات شیر دادن: تعداد دفعات شیر دادن در هفته‌های اول دوران شیردهی بسیار اهمیت دارد. مادر می‌تواند 15 بار در روز به نوزادش شیر دهد. این دفعات را بعد از ماه اول می‌توان به 5 تا 12 بار تقلیل داد.
نرمی استخوان: چون نرمی استخوان (راشی‌تیسم) در کودکان شیر مادر خوار نیز وجود دارد، بدین جهت کودکی که از شیر مادر تغذیه می‌کند، باید در معرض آفتاب قرار گیرد و ویتامین D خوراکی نیز به او داده شود، مخصوصاً کودکانی که در آپارتمان زندگی می‌کنند و از مواجهه با نور آفتاب محروم هستند.
فلوراید: چون فلوراید شیر مادر کافی نیست و ممکن است کمبود آن موجب تخریب دندان‌های کودک شود بدین جهت اگر مادر در محلی زندگی می‌کند که آب آن محل فلوراید کافی ندارد.
باید به کودک فلوراید داده شود. در چنین شرایطی حداقل باید 10 میکروگرم (در 6 ماه اول و ماه‌های بعد بیشتر) فلوراید به کودک داده شود.
