دو توصیه مهم هنگام دعا

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هیچ بنده ای دست به درگاه خدای عزیز جبار نگشاید جز این که خدای عزّ و جلّ شرم کند که آن را تهی بازگرداند تا این که به مصلحت خود چیزی از فضل رحمتش در آن بنهد، پس هرگاه یکی از شماها دعا کرد تا دستش را به سر و روی خود نکشید، آن را پس نکشد». (کافی، ج 2، ص 471)

دعا رابطهٔ معنوی میان خالق و مخلوق و رشتهٔ پیوند میان عاشق و معشوق است. «دعا، یاد دوست در دل راندن و نام او بر زبان آوردن و کلید عطا و وسیلهٔ قرب الی الله و حیات روح است.» (علامه حسن زاده آملی، نور علی نور، ص 9 با تلخیص) دعا روی آوردن بندهٔ فقیر محتاج بر درگاه خداوند بی نیاز و مشتاق است. چنان مشتاق بندگان خویش است که فرمود: «اگر به درگاه من نیایید و از من چیزی درخواست نکنید به شما توجهی نمی کنم». (فرقان/ 77) پس در این حال که حق تعالی باب دعا و مناجات را به روی بندهٔ خود گشوده و به او اجازهٔ حضور در محضر خود داده، بنده نیز باید ادب مقام مقدس ربوبیت را نگه دارد و چنان رفتار کند که سزاوار مقام حق تعالی است.
به نظر می رسد دعا تنها دو شرط دارد که با فراهم آمدن آنها دعا محقق می شود.

اول: دعا حقیقی باشد

همیشه آنچه را انسان از خدا می خواهد، خیر و خوبی است و هیچ گاه شر و ضرر را طلب نمی کند. اگر انسان آنچه را می طلبد در واقع به ضرر او باشد مثلاً گناه باشد یا سبب گناه شود، این یک درخواست حقیقی نیست چرا که اگر حقیقت امر را می دانست، هیچ گاه آن را درخواست نمی کرد. حضرت علی علیه السّلام می فرمایند: «ای دعا کننده هیچ گاه امر نشدنی و یا گناه درخواست مکن» (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 90، ص 324) چرا که اینها خیر نیستند اما تو، آن ها را خیر می پنداری؛ مثلاً تشنه ای برای رفع عطش ظرف مایعی را به خیال اینکه آب است طلب می کند و نمی داند آن ظرف پر از زهر است در حالیکه اگر می دانست هیچ گاه آن را طلب نمی کرد، در حقیقت او آب می خواهد نه زهر. قرآن کریم در رابطه با این درخواست غیر حقیقی انسان می فرماید: انسان همان گونه که خیر را طلب می کند، همان طور شر را طلب می کند (اسرا؛/ 11)

دوم: با اخلاص باشد

قرآن کریم می فرماید: خداوند را با اخلاص بخوانید. (اعراف/ 29)
گاهی دعای انسان حقیقی است، یعنی آنچه را می خواهد، در واقع خیر است «لیکن در دعا خدا را نمی خواند به این معنا که به زبان از خدا مسألت می کند ولی در دل همهٔ امیدش به اسباب عادی یا امور وهمی است.» (علامه طباطبایی، المیزان، ج 2، ص 48) امام صادق علیه السّلام می فرمایند: «وقتی کسی از شما چیزی از خداوند درخواست می کند و انتظار اجابت دارد باید از همهٔ مردم مأیوس باشد و امیدش فقط به خدا باشد. وقتی خداوند از قلب بنده اش این را بداند هر چه درخواست کند به او می دهد. خداوند به عیسی فرمود: ای عیسی همچون بندهٔ محزون در حال غرق شدن که هیچ یاوری ندارد، مرا بخوان» (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 9، ص 314)

آثار دنیوی دعا چیست؟

 برخی از آثار دنیوی آن به شرح زیر است:

1- دفع بلاها: یکی از خصوصیات عالم دنیا، وجود بلاها و مصیبت های متعدد و مختلفی است که گریبان گیر موجودات آن می شود. یکی از راه های دفع این بلاها، دعا کردن است. لذا امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «هر کس که از بلایی ترسید، و سپس دعا کرد، خدا آن بلا را از او دور می کند» (سید ابن طاوس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 29)

2- زیاد شدن روزی: یکی دیگر از آثار دعا، زیاد شدن روزی است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این باره می فرماید: «دعا، روزی را فراوان می کند». (سید ابن طاوس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 28)

3- نجات از دشمن: در روایات مختلف آمده است؛ دعا مانند سلاحی بُرّنده و شمشیری کُشنده، انسان را از شرّ دشمن نگه داشته و او را از آسیب او نجات می دهد؛ مانند این که امام جعفر صادق (علیه السلام) به نقل از پدر بزرگوارش نقل می کند، رسول خدا فرمودند: «آیا شما را راهنمایی ننمایم به جنگ افزاری که شما را از دشمنانتان نجات داده و روزی هایتان را افزون گرداند؟» گفتند: بله. فرمود: «شب و روز پروردگارتان را بخوانید؛ زیرا به راستی که دعا، سلاح مؤمنان است». (سید ابن طاوس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص 28)

4- شفای دردها و بیماری ها: علاء بن کامل گوید: حضرت صادق (علیه السلام) به من فرمود: «بر تو باد به دعا؛ زیرا آن درمان هر دردی است». (الکافی ج 2، ص 470)

دو توصیه مهم هنگام دعا

حضرت علی علیه السّلام می فرمایند: «ای دعا کننده هیچ گاه امر نشدنی و یا گناه درخواست مکن»
1- امام علی (علیه السلام) می فرماید: «هر وقت از نماز فارغ شدید دستهای خود را به سوی آسمان بلند نمایید برای دعا کردن»، شخصی از آن حضرت پرسید: ای مولای من! آیا خداوند در هر مکان و جهتی نیست؟ امام (علیه السلام) فرمود: «بله». پرسید: پس چرا باید دست های خود را به طرف آسمان بلند کنیم؟ امام (علیه السلام) فرمود: «مگر آیه "وَ فِی السَّماءِ رِزْقُکُمْ وَ ما تُوعَدُونَ" (ذاریات، 22) را قرائت نکرده ای! روزی باید از محلش طلب شود و محل آن آسمان است که خداوند بیان فرموده؛ چه باران از آسمان نازل می شود و به سبب آن از زمین قوت خلایق روئیده و بیرون می آید». (من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 325)

2- وقتی انسان دست به دعا برداشت، مستحب است آن را بر سر و صورت خود بکشد، برای این که لطف خدا شامل این دست می شود و دستی که عطای الهی را دریافت کند، گرامی است، بنابراین، خوب است آن را به سر و صورت بکشد. چنانکه در این زمینه امام صادق (علیه السلام) فرمود: «هیچ بنده ای دست به درگاه خدای عزیز جبار نگشاید جز این که خدای عزّ و جلّ شرم کند که آن را تهی بازگرداند تا این که به مصلحت خود چیزی از فضل رحمتش در آن بنهد، پس هرگاه یکی از شماها دعا کرد تا دستش را به سر و روی خود نکشید، آن را پس نکشد». (کافی، ج 2، ص 471)

منابع: 
سایت اندیشه قم 
سایت اسلام کوئیست 
بحارالانوار ج 9 
تفسیر المیزان ج 2 
کافی ج 2

فرآوری: آمنه اسفندیاری