فارس نوشت: با توجه به بازگشت مجدد تحریمهای نفتی آمریکا از اواسط آبان ماه و فرصت محدود وزارت نفت برای مقابله با این تحریم ها، اتخاذ رویکرد جدید برای متنوع سازی روش های فروش نفت بیش از گذشته ضرورت می‌یابد. یکی از مهمترین راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با این تحریم ها، فروش نفت در بورس است که اجرای آن مورد تاکید اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور قرار گرفته است. با عرضه نفت در بورس و مشارکت بخش خصوصی، نفت در قالب محموله‌های کوچک و متوسط صادر می‌شود که در این صورت نیز به دلیل پراکنده و کوچک بودن میزان تراکنش‌های بانکی، امکان شناسایی وتحریم پذیری آن تا حد مطلوبی کاهش می‌یابد. هم چنین سازوکار بورس نفت در مقایسه با سایر روش های فروش نفت به دلیل وجود فضای شفاف و رقابتی مانع بروز فساد و ظهور پدیده هایی چون بابک زنجانی می‌شود.
در هفته‌های اخیر، بسیاری از اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ضمن استقبال از پیشنهاد عرضه نفت در بورس با هدف بی اثر کردن تحریم های نفتی آمریکا و انتقاد از کارشکنی های وزارت نفت درباره حضور بخش خصوصی در زمینه صادرات نفت، بر ضرورت تسریع در اجرای این راهکار تاکید کردند. در ادامه، نگاهی به دیدگاه‌های 9 نفر از اعضای کمیسیون انرژی مجلس می اندازیم:
بورس انرژی بهترین کانال برای ورود بخش خصوصی به معاملات نفتی است
حسین امیری خامکانی، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس گفت: «لازم است از راهکارهای منطقی و عملی مانند بورس انرژی برای خرید و فروش نفت استفاده شود. بدیهی است که باید ساز و کارهایی قانونی فراهم شود تا بتوان از توانمندی بخش خصوصی برای فروش نفت خام استفاده بهینه کرد. بهترین راهکار برای ورود بخش خصوصی به موضوع فروش نفت خام، بورس انرژی خواهد بود». امیری خامکانی افزود: «در بحث فروش نفت خام از طریق بخش خصوصی، باید توجه داشت به دلیل گران قیمت بودن محموله های نفتی، ضمانت‌هایی که اخذ می شود، کفایت کند. اگر بتوانیم در بازار فروش نفت تنوع ایجاد کنیم، این تنوع در بازارها به نوعی پدافند غیرعامل خواهد بود».
اگر بورس قوی داشتیم تهدید آمریکا، لرزه بر بدنه وزارت نفت نمی‌انداخت
اسدالله قره‌خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در یک برنامه رادیویی با تاکید بر اینکه اگر ما امروز یک بورس قوی داشتیم، تهدیدات آمریکا در رابطه با فروش نفت، لرزه بر بدنه وزارت نفت نمی انداخت، گفت: «متاسفانه حتی همین حالا که در شرایط بحرانی و تحریم هستیم و تهدیدات دشمن پشت سر ما هست، هم آن اراده قوی در دولت وجود ندارد. دنبال راهکارهایی میگردند که حالا مثلاً تحریم‌ها را دور بزنیم برویم و باز به همین شکل نمایندگان بخش دولتی را وارد این مقوله کنیم. اینجاست که اگر میخواهند واقعاً بخش خصوصی پا بگیرد، وارد شود، باید امتیازاتی را قائل شوند. مثلا در ابتدا نگویند باید بخش خصوصی حتما دویست هزار بشکه بگیرد یا مثلا نگویند تا فلان تاریخ، بخش خصوصی باید این نفت را حتماً حمل کند یا مثلا قیمت را فوب خلیج فارس در نظر نگیرند. حتماً یک مزیتی را در بورس ایجاد کنند. باید تضامین را سهل و آسان بگیرند. مثلاً به این شرکتها کمک کنند تا یک کنسرسیومی ایجاد کنند و وارد شوند و از طریق این کنسرسیومها، شرکتهایشان را کمی بزرگتر کنند تا بتوانند وارد عرصه بین‌المللی شوند».
قره‌خانی در پاسخ به این سوال که تغییرات مذکور، نیازمند تغییر آئین نامه ها در دولت یا تصویب قوانین در مجلس نیست، گفت: «اگر چنانچه ما از بخش خصوصی که تاکنون به آنها فرصت ندادیم همان انتظار مثلاً بی پی یا شل یا توتال یا سایر شرکتهای بزرگ را داشته باشیم، صد سال دیگر هم بخش خصوصی ما فرصت وارد شدن در این میدان را نخواهد داشت. ما باید کمی استانداردهایمان را تغییر دهیم و انتظارات خود را در حد خودمان بیاوریم و متناسب با آن تنظیم کنیم».
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس درباره مزایای استفاده از توان بخش خصوصی در فروش نفت ایران گفت: «شرکت های خصوصی راحت‌تر میتوانند به بازار نفت ورود پیدا کند اگر شرکتها کوچک شوند و اگرمحموله ها کوچک شود، نقل و انتقال پول راحت تر صورت می گیرد و این شرکتها هم چون خصوصی هستند قطعاً راحت‌تر میتواند وارد قرارداد و معامله شوند و تحت تاثیر تحریمهای آمریکا هم قرار نگیرند».
بورس نفت به شفاف سازی و حذف رانت کمک می‌کند
بهروز نعمتی، عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: «بنده معتقد هستم که برای دستیابی به بورس نفت در ابتدا باید بازار سرمایه را تقویت کنیم و سپس به صورت شفاف، نفت و سایر محصولات را در بازار (بورس) عرضه کنیم. این امر مبارکی است و به بسیاری از شفاف‌سازی‌ها در کشور کمک می‌کند». نعمتی اضافه کرد: «در تالار بازار (بورس) و در مجموعه‌های مختلف بازار، طبیعی است که افراد مختلفی حضور پیدا می‌کنند و قیمت شفافی را ارائه کنند و امیدوار می‌شویم که دیگر مشکل زیرمیزی و رومیزی و سایر مشکلات این حوزه جمع خواهد شد. تجربه خرید و فروش نفت در بازار بورس، در کنار رونق بخشی به این بازار در شرایط تحریمی، باعث می‌شود بحث شفاف‌سازی و حذف رانت‌ها نیز به خوبی مدیریت شود».
فروش نفت در بورس باید هرچه سریع‌تر اجرایی شود
احمد صفری، عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به ضرورت متنوع سازی راه‌های فروش نفت، گفت: «فروش نفت در بورس راهکاری مهم جهت متنوع سازی فروش نفت است؛ ما در مجلس و دولت باید در کنار هم باید این موضوع را زودتر اجرایی کنیم تا بتوانیم اثرات تحریم نفتی را کاهش دهیم. آقای جهانگیری بحث فروش نفت از طریق بورس داخلی را نیز اخیرا بیان کردند، ولی به دلیل اینکه چند ماه بیشتر تا تحریم باقی مانده است و فرصتی نداریم جهت اثرگذاری این موضوع مجلس و دولت با همکاری خوب هر چه سریع تر باید بورس نفت را راه اندازی کنند».
عرضه نفت در بورس، یکی از راهکارهای مهم بی اثر کردن تحریم هاست
سید علی ادیانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: «یکی از راهکارهای مهم و اساسی برای خنثی‌سازی آثار مخرب تحریمهای نفتی آمریکایی‌ها بهره‌مندی از صنعت بورس است؛ چراکه با بورس می‌توانیم علاوه بر فروش نفت به اشخاص حقیقی و حقوقی، مطالبات خود را فارغ از مشکلات دریافت کرده و هم سطح تولید و صادرات نفت را به میزان قابل توجهی افزایش دهیم». ادیانی افزود: «متاسفانه بخش دولتی بجای همدلی و وحدت گسترده با بخش خصوصی در جهت تحقق اهداف دولت در زمینه‌های رونق اقتصادی، این بخش را رقیب خود می‌داند؛ لذا این باور ناصحیح باعث می‌شود که در برابر هجمه‌های دشمنان در زمینه‌های اقتصادی توان بازدارندگی چندانی نداشته باشیم».
فروش نفت در بورس داخلی شائبه ها را کاهش می دهد
سلام امینی، عضو کمیسیون انرژی مجلس درباره عرضه نفت صادراتی در بورس انرژی با تاکید بر اینکه اگر نتوانیم در بازارهای بین‌المللی نفت را به فروش برسانیم باید از بورس داخلی و بخش خصوصی استفاده کنیم، گفت: «دور زدن تحریم‌ها به وسیله بورس را به شکلی دنبال می‌کنیم که بخش خصوصی خودش بتواند نفت را در بازارهای جهانی بفروشد. ما می‌توانیم با توان بخشیدن به شرکتهای نفتی و بورس داخلی اثرات ناشی از تحریم‌ها در جامعه به طور قابل توجهی کاهش دهیم». امینی به شفافیت در بورس اشاره کرد و افزود: «بورس دارای شفافیت بوده و معاملات کاملا مشخص است. در این سازوکار، نهادهای نظارتی خیلی ساده میتوانند نظارت داشته باشند، از طرفی دیگر بورس به عنوان واسطه از خریدار نفت، ضمانت‌نامه‌ای دریافت می‌کند. بنابراین پول نفت فروخته شده به صورت تضمینی باز می‌گردد».
عضو کمیسیون انرژی مجلس درباره مزایای بورس نفت گفت: «باید ضریب امنیتی را در بحث فروش نفت افزایش داد تا شاهد مشکلات و فسادهای گذشته نشویم .بحث فروش نفت در بورس داخلی شائبه ها را کاهش می دهد و کمک می‌کند تا نفت را به فروش رسانده و پول آن به کشور بازگردد».
یکی از راه‌های قانونی بی اثرکردن تحریم‌ها، بورس است
حسن بهرام‌نیا، عضو کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه آمریکایی‌ها برای تضعیف توان اقتصادی کشورمان صنعت نفت ما را هدف گرفته‌اند، گفت: «یکی از راهکارهای اساسی برای کاهش اثرات ناشی از اعمال تحریمهای آمریکایی‌ها در اقتصاد کشور، استقبال از صنعت بورس است. دولت باید برای تقویت این صنعت برنامه‌های مدون و لازم‌الاجرایی را ارائه کند. بورس یکی از راه‌های دور زدن تحریم‌هایی است که آمریکایی‌ها به صورت ظالمانه بر ما تحمیل کرده‌اند. طبق محاسبه‌هایی که انجام داده‌ایم، بسیاری از شرکتهای نفتی و پتروشیمی در کشورهای همسایه تمایل دارند که از طریق بورس با ما همکاری کنند؛ چراکه دریافت و پرداخت در حوزه نفتی از این طریق ضمانت می‌شود».
بهرام‌نیا افزود: «کارشناسان اقتصادی گفته‌اند که برای فروش نفت در زمان تحریم سازوکارهایی داریم که با مشکلاتی مشابه با آقای بابک زنجانی رو به رو نشویم؛ چراکه سبک و روش ما دور زدن تحریم‌ها از راه‌های رانت نیست .این کارشناسان، بورس را پیشنهاد دادند که از این طریق بدون هیچ دغدغه‌ای و به دور از فساد مالی و رانت در زمان تحریم‌ها هیچ مشکلی در صادرات نفتی ما حاصل نشود».
انحصارطلبی وزارت نفت یک مانع مهم است
علی بختیار، عضو کمیسیون انرژی مجلس با تاکید بر ضرورت اصلاح قوانین ثبت قرارداد برای تسهیل ورود بخش خصوصی به بورس اظهار داشت: «یکی از موانع پیش روی بخش خصوصی برای خرید نفت از بورس و مشارکت در صادرات نفت مربوط به قوانین وزارت نفت برای ثبت قرارداد است. طبق این قوانین تنها کسی میتواند اقدام به خرید نفت از شرکت ملی نفت ایران کند که پالایشگاه داشته باشد».
عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به نقش شروط سختگیرانه وزارت نفت در عدم موفقیت تجربه‌های قبلی عرضه نفت در بورس اظهار داشت: «یکی دیگر از موانع بخش خصوصی برای ورود در بورس و خرید نفت اتخاذ شرایط سختگیرانه توسط وزارت نفت بود. در واقع، وزارت نفت تنها حاضر بود نفت را به شرکت هایی بفروشد که گردش بانکی بالایی داشته باشند».
بختیار در ادامه به انتقاد از انحصارطلبی وزارت نفت در زمینه فروش نفت پرداخت و گفت: «تاکنون اولویت شرکت ملی نفت ایران، انعقاد قرارداد به صورت ترم بوده است زیرا در این روش عملیات تحویل نفت، کنترل و نظارت‌های مالی و برنامه‌ریزی برای آینده راحت‌تر است. اما قراردادهای به صورت تک محموله‌ای به نوعی انحصار فروش نفت را از شرکت ملی نفت ایران می‌گیرد و باعث ورود بخش خصوصی به بازار خرید و فروش نفت می‌شود. فلذا وزارت نفت تمایلی به فروش تک محموله‌ای نفت به بخش خصوصی ندارد».
از هر اقدام شفافیت زایی در فروش نفت حمایت می کنم
کوروش کرم‌پور، عضو کمیسیون انرژی مجلس درباره فروش نفت در بورس گفت: «هر اقدامی که در بخش فروش نفت، چگونگی فروش و کشف قیمت آن، شفافیت‌زا باشد و مردم بتوانند بدون کوچکترین مشکلی در آن ورود و سرمایه گذاری کنند من به عنوان نماینده حمایت می‌کنم».
کرم‌پور درباره دلیل بی‌اعتمادی شرکت ملی نفت به شرکتهای خصوصی و همچنین عدم فروش نفت به آنها گفت: «مسئولین شرکت نفت به بهانه‌ی خلق یک بابک زنجانی دیگر بعضا تصمیماتی می‌‌گیرند که افراد متقاضی ورود به این عرصه را هم خسته می‌کنند».
